بیماری اتیسم چیست؟ + علائم بیماری اوتیسم

بیماری اتیسم چیست؟

اوتیسم (autism) واژه ای انگلیسی با معنای لغوی “عدم توجه به عالم مادی” یا “وهم گرایی” است که در طب فارسی به در خود ماندگی ترجمه شده است. اوتیسم در واقع نوعی بیماری مرتبط با روابط اجتماعی است که بیمار بر اثر نوعی اختلال رشدی دچار آن می شود که ریشه اصلی آن مشخص نیست و وضعیت اقتصادی، اجتماعی، سبک زندگی و سطح تحصیلات والدین کودک هیچ نقشی در بروز بیماری اوتیسم در او ندارد. به طور معمول علائم اوتیسم در کودک پیش از سه سالگی بروز می‌کند و در میان کودکان دختر بیشتر از کودکان پسر رایج است. اختلال پیش آمده در کودک بر اثر بیماری اتیسم مسبب اختلال رشد طبیعی مغز در بخش های مرتبط با تعاملات اجتماعی و مهارت‌ های ارتباطی می شود و ارتباط با دیگران و دنیای خارج را برای او سخت می کند و به همین دلیل هستهٔ مرکزی اختلال در اوتیسم را اختلال در ارتباط می نامند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته در خصوص علت بیماری اوتیسم، کارشناسان بر این باورند که ماشینی شدن زندگی والدین، بیشتر شدن میزان استرس در زندگی ها و دور بودن از فضاهای آرام و طبیعی و … از عوامل بروز و افزایش کودکان مبتلا به اتیسم است. بر اساس آمارهای ارائه شده از بین هر ۶۰ تا ۷۰ نوزادی که زنده متولد می شوند، یک نفر از آنها مبتلا به اوتیسم است. علاوه بر این نتیجه یک مطالعه در زمینه بیماری اتیسم نشانگر این واقعیت است که زنان چاق یا دیابتی، در صورتی که باردار شوند، بیش از مادران سالم با احتمال تولد نوزاد اوتیسمی روبرو خواهند بود. علائم اوتیسم در کودک دو ساله توسط والدین با توجه به مداخلات رفتاری کودک قابل شناسایی است. و اگر این شناخت به صورت زود هنگام باشد به کودک کمک خواهد کرد که مهارت‌ های ارتباطی، اجتماعی و حمایت‌ های فردی را کسب کند هر چند که توجه به این نکته ضروری است که عده اندکی از کودکان مبتلا به اوتیسم به این سطح رشدی می‌ رسند.

در حالت کلی فعلا علت بیماری اتیسم در دو گروه مشکلات ژنتیکی و عوامل محیطی تقسیم بندی شده است و محققان در حال بررسی این عوامل هستند و این احتمال وجود دارد که اوتیسم در کودکان با یک اختلال ژنتیکی از قبیل “سندرم رت” یا “سندرم ایکس شکننده” در ارتباط باشد. همچنین عوامل محیطی نیز از موارد مورد تحقیق پژوهشگران است. آنها در حال حاضر در حال کشف این هستند که آیا عواملی از قبیل “عفونت‌ های ویروسی”، “مشکلات دوران بارداری” یا “آلاینده‌های هوایی” (مواد سمی محیطی مانند : فلزات سنگین همچون سرب، جیوه و…) در علت بیماری اوتیسم نقش بازی می‌کنند یا خیر و حتی مواد نگهدارنده‌ ی به کار رفته در مواد غذایی هم ممکن است در علت بیماری اتیسم موثر باشند.

در خصوص اتیسم در ایران نیز گزارش‌ هایی حاکی از آن است که بیش از ۲۰۰ هزار نفر در ایران مبتلا به اوتیسم هستند.

همچنین بخوانید : آدرس کافه دانتیسم

علائم اوتیسم چیست؟

رفتارهای ارتباطی، کلامی غیرطبیعی : کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیماری اوتیسم، در ارتباطات کلامی و غیر کلامی، تعاملات اجتماعی و فعالیت‌ های مربوط به بازی، مشکل دارند.
در بعضی موارد رفتارهای خودآزارانه و پرخاشگری
انجام حرکات تکراری (دست زدن، پریدن)
ناتوانی در ایجاد روابط با همسالان
پاسخ‌ های غیرمعمول به افراد : کودک مبتلا به اتیسم بی‌ علت می‌خندد و هیجان‌ زدگی خود را به شکل خاصی بروز می‌دهند.کودکان اوتیستیک هنگام خوشحالی حرکتی شبیه بال زدن نشان داده و بالا و پایین می‌پرند و یا بر خود می‌لرزند.
فقدان تقابل هیجانی یا اجتماعی : کودکان مبتلا به اتیسم برخلاف دیگر کودکان هم سن و سال خود، در مرحله پیش زبانی چیزهای جالب را با انگشت اشاره خود نشان نداده و به جلب توجه دیگران اهمیتی نمی‌دهند.
رفتارها و واکنش شدید در هنگام ناراحتی و عصبانیت : کودکان مبتلا به اتیسم معمولا نسبت به هر چیزی که بر خلاف میل آنها باشد واکنش شدیدی نشان داده و جیغ می‌کشند. آنها حتی در مقابل موضوعاتی که برای پدر و مادرشان قابل درک نیست گریه می‌کنند و جیغ می‌کشند.
علائق محدود
دلبستگی به اشیا یا مقاومت در مقابل تغییر
فقدان تمایل به تقسیم کردن شادی‌ ها، رغبت‌ ها یا موفقیّت‌ های خود با دیگران
امکان بروز حساسیت‌ های غیرمعمول در حواس پنجگانه (بینایی، شنوایی، بساوایی، بویایی و چشایی)

علائم اوتیسم در کودکان بر اساس رشد اجتماعی غیرمعمول آنها از همان ابتدای دوران کودکی قابل مشاهده‌ است. نوزادان اوتیستیک توجه کمتری به تحریکات اطرافیان نشان می‌دهند و لبخند و نگاه کردن آنها به اطرافیان کمتر از همتایان و هم سن و سالان آنها است و نوزاد اوتیستیک کمتر به اسم خودش پاسخ می‌دهند.در نوپایان اوتیسمی ارتباط چشمی و نوبت‌ گیری کمتری وجود دارد و بیشتر دیده می‌شود که دیگران با لمس کردن آنها با این نوزادان ارتباط برقرار می‌کنند. کودکان اوتیستیک ۳ تا ۵ ساله درک اجتماعی کمتری نشان می‌دهند و به‌طور خود به خودی به افراد گرایش نداشته و احساساتی نمی‌شوند و حتی به احساسات اطرافیان هم واکنش نشان نمی‌دهند و فقط نسبت به مراقبان اولیه‌ شان وابستگی نشان می‌دهند. کودکان اوتیسمی ۲ تا ۳ ساله، کمتر از سایر همسالان خود صداسازی هایی در قالب : “منفرد و تکراری”، “همخوان”، “کلمه” و “مجموعه کلمات” دارند و حالات بدنی آنها با کلمات هماهنگ و ترکیب نمی‌شود. کودکان اوتیستیک کمتر درخواست‌ هایشان را مطرح می‌کنند و معمولا تجربه های خود (مثلا در بازی ها) را با دیگران شریک نمی‌شوند و بیشتر به نظر می‌رسد که کلمات سایرین را تکرار می‌کنند.

تشخیص اتیسم در نوزادان

نخستین علائم اتیسم در نوزادن در زمان شیرخوارگی امکان پذیر است چرا که نوزادان سالم در هنگام خوردن شیر مادر به چشمان مادر خود نگاه کرده و با او ارتباط برقرار می کنند اما در نوزادان مبتلا به اتیسم این علاقه وجود ندارد و آنها تمایلی به برقراری تماس چشمی با مادر خود نیستند. تشخیص بیماری اتیسم در نوزادان تقریبا از ۴۵ روزگی نوزاد بیشتر امکان پذیر است چرا که در ۴۵ روز اول، نوزاد بیشتر ساعات زندگی خود را می خوابد.

باید توجه داشت که تشخیص بیماری اتیسم با استفاده از ابزارهای مدرن پزشکی مانند : “سی تی اسکن”،‌ “ام آر آی” ، “نوار مغزی” و غیره ممکن نبوده و فقط باید با مشاهده و تشخیص بالینی تشخیص داده شود.

طبقه‌ بندی رفتارهای تکراری افراد اوتیسمی

هیچ نوع رفتار تکراری خاصی به تنهایی نشانه و دلیلی برای بیماری اوتیسم نیست، ولی هر یک از رفتارهای ذکر شده ممکن است به میزان متفاوتی در کودکان اوتیست دیده شوند. رفتارهای تکراری افراد اوتیسمی به شکل زیر طبقه‌ بندی شده‌ است:

رفتارهای کلیشه‌ ای (stereotypy)

این رفتارها شامل رفتارهای تکراری مثل حرکات پرزدن با دست، صداسازی، چرخش سر و تکان دادن بدن هستند. کودکان مبتلا به اتسیم در خصوص رفتارهای کلیشه‌ ای عادات مختلفی را بروز می دهند که برخی از آنها عبارتند از :

تکان دادن دست ها در مقابل چشم خود و تماشای آن
پیجاندن انگشتان دست در یکدیگر و مدتی در آن وضعیت باقی ماندن
تنگ کردن چشم ها و خیره شدن به نور
نگاه کردن اطراف از گوشه ی چشم
بو کردن اطرافیان و آدم ها
بو کردن غذا پیش از خوردن آن
چرخیدن به دور خود
خیره شدن به اشیاء در حال چرخش و ذوق کردن
قطار کردن اسباب بازی ها : کودکان اتیسم از اسباب بازی های خود به شیوه ای متفاوت از حالت عادی استفاده می کنند.
قرار دادن دست ها روی گوش ها : این حرکت کودکان اوتیستیک نشانه ی هیجان زدگی آنهاست، درصورتیکه افراد معمولی به اشتباه این حرکت را تلاش برای دوری از صداهای خاص می دانند.
تمایل به پرت کردن اشیاء و تماشای قل خوردن اشیاء روی زمین
تمایل به در دست داشتن اشیاء خاصی شبیه به تسبیح و تکان دادن آن در مقابل چشم شان
به هم ریختن اشیاء خانه یا وسواس شدید در منظم کردن و نظم و ترتیب

رفتارهای اجباری (compulsive)

این رفتارها از یک سری قوانین پیروی می‌کنند، مانند مرتب کردن اشیا در یک مسیر مشخص.

یکسان‌ سازی (sameness)

مقاومت در برابر تغییر است، برای مثال در مقابل جا به‌ جا کردن اثاثیه منزل مقاومت می‌کنند یا از تغییر وضعیت موجود سرپیچی می‌نمایند.

رفتارهای آیینی (Ritualistic)

در این حالت فرد فعالیت‌ های روزانه را همواره به یک صورت انجام می‌دهد، برای مثال این رفتارهای تشریفاتی در هنگام غذا خوردن و لباس پوشیدن دیده می‌شوند. این آیتم بسیار نزدیک به یکسان‌ سازی است و از برخی جهات با آن در ترکیب است.

رفتارهای محدود (Restrict)

به معنی محدودیت در علایق، تمرکز و فعالیت‌ ها است، برای مثال علاقه کودک به یک برنامه تلویزیونی یا اسباب بازی خاص محدود می‌شود.

خودآزاری (self-injury)

که شامل رفتارهایی هستند که آزار دهنده هستند یا باعث آسیب به کودک می‌شوند، برای مثال ضربه به چشم یا سیخونک به پوست یا ضربه به دست (با شی نوک تیز) ویا ضربه به سر. نتایج یک مطالعه در سال ۲۰۰۷ میلادی گزارش کرد که برخی نمونه‌ های خود آزاری، حدود ۳۰ درصد از کودکان ASD را در بر می‌گیرد.

درمان اوتیسم چیست؟

با توجه به عدم شناخت ریشه ی اصلی بروز بیماری اتیسم در کودکان و بزرگسالان، تا کنون هیچ روش قطعی‌ ای برای درمان مبتلایان به اوتیسم یافته نشده‌ است و تنها راه درمان اوتیسم در حال حاضر روش درمانی توانبخشی است. برای شروع درمان حتما باید کودک توسط یک متخصص روانپزشکی اطفال و یک متخصص مغز و اعصاب اطفال ویزیت شود و پس از آن به‌ طور فشرده و ترجیحاً هر روز تحت خدمات گفتار درمانی و کار درمانی قرار گیرد. نکته بسیار مهم توجه والدین و مربی کودک به روش‌ های مناسب تقویت مهارت‌ های ارتباطی کودک، از طریق مطالعه کتاب‌ های مرتبط یا به وسیلهٔ جلسات مشاوره‌ ای، بر اساس توصیه های کار درمانگر کودک است. پس از آن در بازه های زمانی مشخص ارزیابی وضعیت حسی – حرکتی کودک به وسیله کارشناسان کار درمانی صورت گرفته و در صورت لزوم جلسات کاردرمانی ذهنی کودک به‌ طور منسجم برگزار می گردد. اما یکی از روش هایی که امروزه برای کودکان اتیسم اجرا می شود موسیقی درمانی است. موسیقی درمانی، راهکاری برای ارتباط با کودکان اوتیسم بوده و نقاشی و قصه گویی نیز از روش‌ های مؤثر تربیت کودکان اوتیسم است. برای این کار لازم است پدران و مادران در یک‌ گوشه از اتاق نشسته و کتاب‌ های قصه متناسب با سن کودک را با صدای بلند و دلنشین برای علاقه‌ مندی آنان بخوانند.

براساس نظر بیشتر کارشناسان، پزشکان و محققان در زمینه اتیسم، اتیسم فعلا درمان قطعی ندارد و والدینی که برای درمان به راه‌ های غیر اصولی و بی‌ نتیجه‌ مانند انرژی درمانی، هومیوپاتی و… متوسل می شوند به جز دور شدن از مسیر تاثیر گذار در بهبود رفتار کودکان خود، اتلاف وقت و هزینه دارند.