اولین خودرو در ایران

اولین خودرو در ایران چه زمانی وارد شد؟

مظفر الدین‌ شاه قاجار (متولد ۵ فروردین سال ۱۲۳۲ و درگذشتهٔ ۱۸ دی ۱۲۸۵) پنجمین پادشاه ایران از دودمان قاجار بود که پس از نزدیک به ۴۰ سال ولایت‌ عهدی و در پی کشته‌ شدن پدرش ناصر الدین‌ شاه به دست میرزا رضا کرمانی شاه شد و از تبریز به تهران آمد. مظفر الدین‌ شاه قاجار مانند پدرش ناصر الدین‌ شاه بسیار به فرهنگ اروپا و غرب و پیشرفت های موجود در آنها علاقمند بود و به همین دلیل سفر طولانی مدت به اروپا را نیز در مدت پادشاهای خود دارد و نخستین اتومبیل نیز در زمان مظفرالدین شاه وارد تهران گردید که در واقع اولین خودرو در ایران بود که به دنبال کالسکه‌ هایی که با بخار و آتش حرکت می‌کردند به ایران وارد شد. اولین خودرو ها در ایران سواری‌ های فورد کروکی کلاچی با لاستیک توپر بود. البته اتومبیل‌ هایی نیز شبیه وانت امروزی وارد تهران شد که به آنها ماشین لاری می‌گفتند و هم چنین اتومبیل‌ های دور سیمی که برای حمل بار و مسافر می‌آمدند. به هرحال نخستین اتومبیل در ایران، زمان مظفر الدین شاه وارد تهران شد و مورد استفاده قرار گرفت اما تا آخر دوره پهلوی اول فقط ثروتمندان می‌توانستند از اتومبیل‌ های شخصی استفاده کنند.

اولین خودرو در ایران

این رنو مدل ۱۹۰۰ اولین تجربه ایرانیان با پدیده‌ای به نام اتومبیل است. مظفرالدین‌شاه در صندلی عقب نشسته است. عوامل حکومتی و ملیجک و سایرین پیاده یا با اسب اتومبیل را احاطه کرده‌اند و موسیو وارنه راننده فرانسوی هم پشت فرمان نشسته است. آرم سلطنتی هم روی در این اتومبیل حک شده است. مظفرالدین‌شاه در اولین سفر خود به اروپا، دو دستگاه از این اتومبیل را خرید که تنها یکی از آن‌ها سالم به ایران رسید. در پی این ورود اتومبیل به ایران، تاریخچه ساخت خودرو در ایران به اوائل دهه ۴۰ باز می‌گردد.

متداول شدن کالسکه بخار و کشیدن خط آهنی معروف به واگن اسبی

قبل از متداول شدن اتومبیل و به قول قدیمی ها کالسکه بخاری در میان اشراف و اعیان، کالسکه که شبیه ترین وسیله به اتومبیل بود از زمان ناصرالدین شاه رایج شده بود. در بین معممین هم مورد استفاده داشت و اولین نفر از علما که دارای کالسکه مخصوص شد آیت الله سید ابوالقاسم امامی داماد ناصرالدین شاه بود و بعد از او آیت الله شیخ فضل الله نوری صاحب کالسکه شد. البته کالسکه بیشتر جنبه اختصاصی و خانوادگی داشت و به عنوان تنها وسیله عمومی آن زمان همان خط آهن تهران شهرری معروف به ماشین دودی قابل ذکر است که در سال ۱۲۶۴ هجری قمری (اولین سال سلطنت ناصرالدین شاه) یک مهندس فرانسوی موفق به گرفتن امتیاز آن از شاه شد که بعدها رسما این امتیاز طبق یک قرارداد ۹۹ ساله به بلژیکی ها واگذار شد. از طرفی وضع محلات شهر و کوچه های قدیم تهران هم برای تردد وسایل نقلیه چرخ دار مناسب نبود ولیکن ناصرالدین شاه با سفرهای متعددی که به فرنگ کرد، به پیروی از شیوه حمل و نقل داخل شهری اروپا، دستور کشیدن خط آهنی معروف به واگن اسبی را داد که از دروازه قزوین پس از طی خیابان های امام خمینی فعلی، امیرکبیر فعلی، ری فعلی به گارماشین آن زمان که اکنون به پارک تفریحی و کتابخانه عمومی تبدیل شده می رسید.یکی از مشکلات کمپانی واگن اسبی، فرو نشستن معبر واگن نسبت به سطح خیابان بود که از اثر فشار واگن روی ریل و تراکم خاکروبه هایی که در خیابان ریخته می شد به وجود می آمد. به ویژه در زمستان، اغلب آب روی ریل ها را می گرفت و یخ زدگی باعث قطع عبور و مرور واگن تا مدتی می شد. یک خط اختصاصی واگن اسبی هم وجود داشت که از توپ خانه تا لاله زار (جلو منزل میرزا علی اصغرخان اتابک، امین السلطان) برای تسهیل در امر رفت و آمد درباریان کشیده شده بود. اولین خط آهنی که در ایران ساخته شد خط آهن تهران به شهرری بود که در سال ۱۲۶۱ هجری شمسی (معادل ۱۸۸۳ میلادی)، امتیاز احداث آن را یک نفر مهندس فرانسوی «به نام مسیوبوانان» از ناصرالدین شاه گرفت و به احداث آن اقدام کرد. اولین واگن‌ها هم واگن‌ های اسبی بودند و به وسیله دو یا چهار اسب روی ریل حرکت می‌کردند و تقریباً بیشتر خیابان‌های اصلی شهر در آن زمان را به هم وصل می‌کرد. این واگن یا تراموای دارای چند قسمت بود. قسمت اول محوطه کوچکی بود مخصوص قرار گرفتن سورچی و قسمت‌های دیگر اختصاص به مسافرانی داشت که روی نیمکت‌هایی قرار می‌گرفتند که در دو طرف واگن‌ها تعبیه شده بود. خطوط مختلف واگن اسبی در خیابان‌ها به قرار زیر بود:

اول، خط بازار که تا آخر خیابان لاله‌زار نزدیک خیابان رفاهی رفت و آمد می‌کرد.
دوم، خط خیابان شاهزاده عبدالعظیم که از بازار به راه می‌افتاد و خیابان ناصریه و خیابان چراغ گاز را طی می‌کرد و از خیابان ری می‌گذشت و به کارگاه ماشین دودی می‌رسید.
سوم، خط باغ شاه که از بازار حرکت می‌کرد و بعد از شش دو راهی به دروازه باغشاه می‌رسید.

بعد از خط آهن اسبی نوبت به قطارهای بخار رسید که البته ماشین‌ هایی که در این خط به کار افتادند نام ترن نداشتند، بلکه در دارالخلافه و در زبان عموم به آنها ماشین دودی می‌گفتند.

اولین اتوبوس با لاستیک توپر اولیه در خطوط بین شهری ایران

دلیجان چیست؟

دلیجان کالسکه‌ ای هشت نفره بود با اتاق و پشتی باربنددار با دور چرخ‌هایی از آهن که از درشکه و کالسکه که چرخ‌هایش رزین دار، سخت تر و از گاری فنر نداشت راحت تر بود.

کجاوه، پالکی و هودج چیست؟

سه وسیله نقلیه ساخته شده از چوب بودند که بر روی قاطر، الاغ، اسب و یا شتر حمل می‌کردید هر کجاوه و پالکی و هودج فقط جای یک نفر بود و بر مرکب از هر نوع دو تا از این جایگاهها قرار می‌گرفت که تعادل آن برقرار گردد.