معنی تهاتر چیست؟
تهاتر واژه ای عربی به معنی “پایاپای” است و یعنی دو طرف که با همدیگر حساب و کتابی دارند، با تبادل کردن کالایی متفاوت حساب خود را با هم صاف کنند : «برطرف شدن یا حذف “دو دِین متقابل” تا اندازهای که با هم برابری کنند.» به عبارت دیگر بر اساس تعریف کتاب های قانون، «تهاتر قهری است و در تحقق آن اراده هیچ یک از دو مدیون، دخالت ندارد پس تهاتر در زمره وقایع حقوقی قرار میگیرد.» اگر هم در برخی جاها سخن از تهاتر قراردادی به میان میآید، آن نیز تهاتر قهری است؛ با این وصف که چون موانعی در شروط تحقق تهاتر در میان هست و بدهکاران مجاز به از میان برداشتن این موانع با توافق یکدیگر هستند، پس این تهاتر را از این رو قراردادی مینامند که تهاتر قهری، شرط متحقق نتیجهٔ یک قرارداد است که برداشتن موانع تهاتر قهری از ارکان آن است. حتی تهاتر قضایی نیز در واقع، تهاتر قهری است و آن به این گونه است که تصمیمی قضایی، منجر به تحقق شرایط حصول تهاتر قهری میگردد و به گفتهٔ دیگر، اعلام قضایی تهاتر قهری است.
نکته
بین دو دین موجل که سررسید آنها یکی است تهاترحاصل میشود و لزومی ندارد که دو دین از آغاز حال یا دارای دو اجل یکسان باشندکافی است در زمان تهاتر هر دو دین حال قابل مطالبه باشد.
تهاتر در قانون ایران
در ایران تهاتر یکی از اسباب سقوط تعهدات به شمار آورده شده و برخی آن را تساقط دو دِین متقابل دانسته اند ولی برخی بر این باورند که از نظر تحلیلی حذف دو دین متقابل به معنی اجرای هر دو تعهد است نه سقوط آنها زیرا هر طلبکار در برابر از دست دادن حقی که دارد ارزش معادل آن را به دست میآورد و از بار تعهد او کاسته میشود یعنی نخست هر دو تعهد اجرا میشود و زوال یا تساقط تعهد، اثر با واسطه تهاتر و نتیجه رسیدن به هدف نهایی آن است.
- بدهکار و طلبکار شدن دو شخص در برابر هم
- یکی بودن جنس دو دِین؛ البته چنانچه یکی از دو دِین به “ریال” و دیگری به “دلار” باشد، تهاتر ایجاد نمیشود.
- کلی بودن دو دین. برای تحقق تهاتر لازم است که هر دو دِین کلی یعنی صادق بر افراد عدیده باشند و گرنه بین دو دِینی که موضوع یکی یا هر دو عین معین است تهاتر ایجاد نمیشود.
- یکی بودن زمان و مکان مطالبه دو دِین
در موج باز بخوانیم: