دعای ذبح قربانی در روز عید قربان (روایاتی از معصومین علیهم السلام در مورد قربانی عید قربان)
در منابع روایی، روایاتی از معصومین علیهم السلام نقل شده است که اشاره به جملات دعا گونه ایشان هنگام ذبح قربانی دارد. شیخ طوسی در یکی از کتاب های خود نقل کرده است که: رسول خدا صلوات الله علیه هنگام ذبح قوچی فرمودند: «اللهمّ تقبّل من محمّد و آل محمّد و من امّه محمّد؛ خدایا این قربانی را از من محمد و آل محمد و هم چنین امت محمد قبول فرما!» (محمد باقر کمره ای ترجمه آسمان و جهان – ترجمه کتاب السماء و العالم بحار الانوار علامه مجلسی، ج۹، ص ۱۸۲). در جایی دیگر وارد شده است: شخصی که طریقه ذبح کردن قربانی را می داند بهتر آن است که خودش ذبح کند و اگر نمی دانست کسی را دستور دهد و خود او نیز حاضر باشد. در وقت ذبح قربانی پیشانی آن را به طرف قبله نموده و «بسم الله الرحمن الرحیم» گفته و ذبح قربانی عید قربان نماید و بعد از ذبح قربانی در عید قربان این دعا را بخواند:
« وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ، حَنِیفاً مسلما وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ، إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، لا شَرِیکَ لَهُ، وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ، و أنا من المسلمین، اللهم منک و لک، بسم الله و الله أکبر، اللهم تقبل منی» (المقنع، شیخ صدوق، ص۲۷۵)
البتّه اگر به نیّت چند نفر قربانىِ مستحب انجام شود، باید در آخر دعا به جای اللهم تقبل منی بگوید: اَللّهُمَّ تَقَبَّلْ مِنّا
و نیز از مولای متقیان امیر مومنان علیه السلام نقل شده است که: قربانی مسلمان را جز مسلمان نکشد و هنگام ذبحش بگوید:
«بسم اللَّه و اللَّه اکبر وَجَّهْتُ وَجْهِی لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مسلما وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکینَ،إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکی وَ مَحْیای وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ، لا شَرِیک لَهُ وَ بِذلِک أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ.» (المقنع، شیخ صدوق، ص۲۱۹)
بسیار مناسب است افراد توانگر، در این روز قربانى نمایند و اکثر آن را به فقرا و نیازمندان انفاق کنند و به همسایگان و آشنایان نیز بدهند.در روایتى است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: امام على بن الحسین و امام باقر(علیهم السلام) گوشت قربانى را سه قسمت مى کردند:
- یک قسمت آن را به همسایگان مى داد
- یک قسمت آن را به نیازمندان
- قسمت سوم را براى اهل خانه نگه مى داشتند.(اقبال، صفحه ۴۵۱)
دعای چاقو عید قربان
آنچه که به نام دعای چاقو به اصطلاح گفته می شود همان دعای ذبح گوسفند است و دعایی به عنوان دعای چاقو وجود ندارد. در واقع دعای چاقو عید قربان همان دعای ذبح گوسفند است که در بالا متن آن درج گردیده است. « وَجَّهْتُ وَجْهِیَ ….
فلسفه قربانی کردن در عید قربان
از جمله آموزه های اسلام برای تکامل و رشد انسان ها، ایثار از جان و مال در راه خداوند یگانه می باشد؛ به این معنا که انسان، همه دارایی ها و امکاناتش را امانتی الهی بداند که باید در طریق بندگی هزینه کند. قربانی کردن نیز نمادی از قطع دلبستگی و وابستگی ها و جلوه ای از ایثار مال و جان در راه محبوب واقعی و رضای خداوند متعال می باشد. البته آنچه که از قربانی کردن و رسیدن به مقام قرب الهی به وسیله ذبح گوسفند، لحاظ شده است قطع علقه های روحی و مالی است که باعث تقوای قلب و طهارت نفس می گردد. خداوند متعال اصل قربانی کردن را از شعائر الله دانسته و آن را نشانه ی بزرگداشت و سپاس گزاری مؤمنان بر نعمت هدایت معرفی کرده و قربانی کننده را در گروه و خیل محسنین و نیکوکاران داخل کرده است. در قرآن کریم آمده است: «وقتی شما قربانی می کنید آنچه که متعلق به خدا است، تقوای شماست نه گوشت و پوست قربانی». بنابراین در قربانی کردن هر چند ظاهر کار سر بریدن است؛ اما واقعیت قضیه نهایت تسلیم، سرسپردگی، عشق و علاقه بنده به مولای خود است؛ و در واقع قربانی کردن نمادی از قربانی کردن هواهای نفسانی و ذبح نفس اماره و نوعی جهاد با نفس در جهت زدودن تعلقات و وابستگی های دنیوی و مادی و رهایی از زندان مال پرستی و دنیا طلبی است.
شرایط قربانی عید قربان در حج
- واجب است بر کسی که حج تمتع به جا میآورد، ذبح یک هَدی یعنی یک شتر یا یک گاو و یا یک گوسفند؛ البته قربانی شتر و پس از آن گاو، بهتر است. قربانی سایر حیوانات غیر از سه حیوان مذکور کافی نیست.(امام خمینی، مناسک حج، ص ۲۰۷)
- احتیاط مستحب آن است که ذبیحه را سه قسمت کنند: قسمتی را هدیه و یک قسمت را صدقه و قدری را هم بخورند.(امام خمینی، مناسک حج، ص ۲۱۳)
تمسک به قربانی برای دفع بلا
در کلام و سیره ی بزرگان، میتوان نمونه هایی را یافت که برای دفع بلا به سنّت «قربانی» تمسّک جسته اند. بنابراین هر چند قربانی روز عید قربان، به صورت ویژه ای مورد تأکید واقع شده است، اما در سیره علما میبینیم که در سایر ایام نیز این سنّت را اجرا میکرده اند.
- در استفتائی از آیت الله العظمی مکارم شیرازی سؤال شده است که: آیا در حال حاضر و یا به طور کلی قربانی کردن احشام برای مواردی همچون خرید خانه، ماشین و … در دین مبین اسلام توصیه شده است؟ آیا می توان به جای قربانی مبلغ آن را به نیازمندان یا سازمان بهزیستی و … هدیه نمود؟
ایشان در پاسخ فرموده اند: «توصیه خاصّی در این زمینه نیست. هدف انجام کار خیر است و قربانی برای خدا و کمک به محرومان و مؤمنان از این طریق ان شاءالله موجب دفع بلا می شود.» (پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی مکارم شیرازی، استفتائات قربانی)
- آیت الله مسعودی میگوید: «… دو سه مرتبه در همان بحبوحه نهضت ۴۱ یا ۴۲، آقای بهجت (ره) به من فرمودند که شما به آقای خمینی بگویید فردا صبح ساعت فلان دو رأس گوسفند قربانی کند و من می آمدم به امام (ره) اطلاع میدادم، ایشان هم بلافاصله به من می گفت شما به قصاب بگویید دو رأس گوسفند از طرف ما قربانی کند، بعد پولشان را میدهیم.
بار دیگر نیز آقای بهجت به من پیغام داد که به امام بگویم: سه رأس گوسفند قربانی کند، آقا هم بلافاصله دستور داد سه رأس قربانی کنند.اینها همه مسائلی بود که بین امام و آیت الله بهجت بود و ما فقط ظواهرش را میدیدیم و از باطنش اطلاع نداشتیم.» (پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی بهجت)
- شهید صیاد شیرازی، میگفت: «آقا (آیت الله بهاء الدینی) در شب های عملیات دستور قربانی و صدقات به ما میداد و ما میدیدیم به واسطه آن صدقات و قربانی چه خطرهای مهمی از کنار گوش ما رد میشد که اگر نیم دقیقه پس و پیش میشد، به حیات ما خاتمه میداد. (پایگاه جهان نیوز)
- آقای حسین حیدری کاشانی (از شاگردان آیت الله بهاءالدینی) در کوران جنگ تحمیلی بود. شبی خواب دیدم که بیابانهای جنوب را آب بستهاند و دور آب در محاصره بعثیهاست و صیاد تنها ایستاده بود و دشمن در صدد دستگیری ایشان. با وحشت از خواب بیدار شدم. خدمت حضرت آیت الله بهاءالدینی رفتم و خوابم را گفتم و اظهار داشتم: ناراحتم. ایشان فرمود: «برو یک گوسفند برای سلامتی صیاد قربانی کن.» رفتم و این کار را کردم. بعد از چند روز آقای صیاد خدمت آقا آمد. آقا به ایشان فرمود: «فلانی خوابی دیده بود و ناراحت بود برای شما. ما گفتیم گوسفندی برای سلامتی شما قربانی کند.» ایشان اظهار تشکر کرد. (پایگاه جهان نیوز)