رشته میکروبیولوژی چیست و بازار کار میکروبیولوژی چگونه است؟
میکروبیولوژی (Microbiology) شاخه ای از “علم زیست شناسی” است که با “میکروارگانیسم ها” برخورد می کند، یعنی شناخت میکروب ها (میکروب شناسی) و ریززیست ها (ریز زیست شناسی). در واقع کسی که میکروبیولوژی می خواند، دانشی به دست می آورد که از طریق آن دربارهٔ شکل، ترکیب، ویژگی ها و بیماری زایی میکرو ارگانیسم ها (میکروب ها) یا جانداران بسیار ریز نظر می دهد. البته این تصور غلط است که متخصص رشته میکروبیولوژی فقط با میکروب ها سر و کار دارد بلکه، میکروبیولوژیست درباره ی باکتری ها،ویروس ها و یوکاریوت هایی مانند : قارچ، تک سلولی ها یا پروتوزوئرها هم تحقیق کرده و دانش به دست می آورد. بین رشته میکروبیولوژی و دیگر رشته های علوم ارتباط ویژه ای برقرار است تا جاییکه رشته میکروبیولوژی از پایه های کمکی مهم برای رشته های ژنتیک، پزشکی، زیست شناسی سلولی، انگل شناسی، قارچ شناسی پزشکی ، بیوشیمی و گیاه پزشکی است. در صورت گرفتن مدرک دکتری در رشته میکروبیولوژی، میکروبیولوژیست می تواند از وزارت بهداشت مجوز آزمایشگاه دریافت کند. اما رشته میکروبیولوژی دارای دو مدل گرایش های متفاوت در دنیاست که مدل اول شامل موارد زیر می شود :
- میکروبیولوژی محیط : رشته میکروبیولوژی محیط یعنی برسی چگونگی اثر آلاینده ها بر بدن موجودات زنده و به برسی عوامل زیستی محیط اطراف ما از جمله محیط زیست میپردازد.
- میکروبیولوژی فاضلاب
- میکروبیولوژی خاک : خاک یکی از مکان های عمده میکرو ارگانیسم ها محسوب میشود. فراوانترین ریزاندامگان در خاک، باکتریها هستند. خاک باغچه در هر گرم محتوی میلیونها باکتری است که در جاهای عمیق تعداد آنها کاهش مییابد. قارچ ها به تعداد کمتر از باکتری ها در خاک یافت میشوند. شاید مهمترین نقش میکروارگانیسمهای خاک، شرکت آنها در چرخههای بیو- ژئوشیمیایی است که به گردش برخی عناصر شیمیایی در طبیعت کمک کرده و آن ها را قابل مصرف میسازد که نتیجه تحقیقات میکروبیولوژیست ها در این زمینه است.
- میکروبیولوژی آب : در میکروبیولوژی آب، میکرو ارگانیسم ها و فعالیت آنها در آب های طبیعی نظیر دریاچه ها، برکه ها، رودخانه ها و دریاها مورد مطالعه قرار میگیرد.
- میکروبیولوژی مواد غذایی : میکروبیولوژی مواد غذایی بخش مهمی از رشته میکروبیولوژی امروزه است که کاربرد فراوانی دارد. میکرو ارگانیسم ها تغییرات مطلوب و نامطلوب در مواد غذایی پدید میآورند و از طرف دیگر تهیه بسیاری از فراورده های غذایی بدون کمک میکرو ارگانیسم ها، امکانپذیر نیست. مانند کلم شور، زیتون رسیده و پنیر. اسیدهای حاصل توسط میکرو ارگانیسم ها و اضافه کردن آنها به مواد غذیی مانند خیار شور آن ها را از گزند میکرو ارگانیسمهای نامطلوب حفظ میکند.
و مدل دوم گرایش های رشته میکروبیولوژی شامل موارد زیر است :
رشته میکروبیولوژی گرایش پزشکی : در گرایش پزشکی از رشته میکروبیولوژی به بررسی دقیق اثر موجودات ریز (میکرو ارگانیسم ها) روی بدن انسان تحقیق می شود.
رشته میکروبیولوژی گرایش میکروبیولوژی غذایی
رشته میکروبیولوژی گرایش میکروبیولوژی صنعتی : در گرایش میکروبیولوژی صنعتی از رشته میکروبیولوژی، میکروب های مفید برای تولید مواد صنعتی مانند اسیدها و کمپوست میکروبی که به تهیه کود با استفاده از مواد زاید و زباله ها گفته می شود، پرداخته می شود و علاوه بر این از میکروب ها برای رفع آلودگی های محیط زیست استفاده می شود.
بازار کار رشته میکروبیولوژی و متخصص میکروبیولوژیست
- استخدام در آزمایشگاههای تشخیص طبی
- استخدام در کارخانه های عطر سازی
- استخدام در حوزه های کشاورزی به منظور تشخیص آفات گیاهی ، مبارزه با آفات گیاهی و ایجاد مقاومت در گیاهان و …
- استخدام در صنایع و معادن : در پروسه ی تصفیه نفت در گوگرد زدایی از نفت در زمان استخراج فلزات سنگین
- استخدام در بخش های مرتبط با محافظت از محیط زیست، تصفیه فاضلاب ها و مبارزه بیولوژیک با عفونت ها و آلودگی های فاضلابی
- استخدام در صنعت نساجی : برای تثبیت نشاسته و آهار دادن پارچه
- استخدام در پروژه های و بخش های تحقیقاتی متشکل از متخصصان بیوشیمی، بیوتکنولوژی، ژنتیک، پزشکی و میکروبیولوژی
- استخدام در کارخانه های کنسرو سازی و کمپوت سازی و صنایع بهداشتی
- استخدام در کارخانجات تهیه اسیدها مانند اسید بوتریک، اسید استیک و حلالها مانند الکل و استون
- استخدام در مراکز تهیه واکسن مانند مؤسسه رازی و انستیتوپاستور ایران