زندگی نامه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و شهادت

زندگی نامه و شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

حضرت فاطمه سلام الله علیها دختر حضرت محمّد (ص) و حضرت خدیجه (فاطِمَهُ الزَّهراء بنت محمّد) ، ملقب به زهرا تنها فرزند حضرت محمد از حضرت خدیجه است که در جامعه ی جاهلیت عرب آن زمان و برخلاف رسم زنده به گور کردن دختران، با محبت پدر بزرگوار خود بزرگ شده و سنت ناپسند دیرینه را شکست. زندگی حضرت فاطمه زهرا همزمان با تبلیغ و نشر اسلام توسط پدر بزرگوارشان بود و ایشان نیز دوران سخت و دشوار مبارزه با جاهلیت را در کنار پدر و مادر حس میکردند و به همین دلیل زندگی نامه حضرت فاطمه زهرا سرشار از مصائب، دشمنی ها و مشکلاتی است که بت پرستان و مخالفان دین حضرت محمد برای خاندان ایشان به وجود می آوردند. در مورد تاریخ دقیق تولد حضرت فاطمه اختلاف وجود دارد و بر اساس روایات ایشان متولد ۲۰ جمادی‌ الثانی (بین ۳۵ تا ۴۵ عام‌ الفیل برابر ۱۸ تا ۸ پیش از هجرت در مکّه) می باشند و از میان تقل قول ها و روایات معتبر در تاریخ تولد حضرت فاطمه، دو قول پنج سال پیش از بعثت و پنج سال پس از آن رایج‌ تر است. “فاطمه” وصفی از مصدر “فطم” است و مصدر “فطم” در زبان عربی به معنی بریدن، قطع‌کردن و جداشدن آمده‌ است. این صیغه، که بر وزن “فاعله” معنای مفعولی می‌دهد، به معنی «بریده» و «جدا شده» است. براساس روایات موجود حضرت محمّد (ص) در پاسخ به علی بن ابی‌طالب که از ایشان دربارهٔ علت نام‌گذاری نام “فاطمه” برای دختر خود پرسیده بود، فرموده است: “چون او و پیروانش از آتش بریده شده‌اند.”

ابن حجر هیتمی در الصواعق المحرقه و نسائی در سُنَن آورده‌اند: «خداوند او را فاطمه نامید چرا که او و دوستدارانش را از آتش جهنم قطع کرده‌است.»
فتال نیشابوری در روضه الواعظین از امام جعفر صادق نقل کرده‌ است: «فاطمه نامیده شد چون از بدی‌ها بریده شده‌است.»

علاوه بر این برای حضرت فاطمه نام‌ های دیگری هم برشمرده‌اند که :

صدّیقه : به معنی راست گو، صادق، صدوق
مبارکه : به معنی خوش یمن، خجسته، فرخنده
طاهره : به معنی پاکدامن، عفیفه، محصنه، مطهره
زکیه : به معنی پاک، پاکیزه، زَکی
راضیه : به معنی زیست پسندیده و خوش
مرضیه : به معنی پسندیده. مورد رضایت. مطبوع. خشنود
زهرا : به معنی روشن و درخشان

از آن‌ جمله‌ اند و یکی از مهم‌ترین کنیه‌های حضرت فاطمه زهرا (س) “امّ ابیها”، به معنای “مادرِ پدرش” است. فاطمه زهرا (س) که همسر امام علی (ع) (امام اول شیعیان) بود، برخلاف آنکه اعراب حضرت محمد را ابتر به معنای “دم بریده” (یعنی شخصی که نسل او ادامه نمی یابد) نامیده بودند، مادر امامان شیعیان است و امام حسن (ع) (حسن بن علی) و امام حسین (ع) (حسین بن علی) فرزندان ایشان هستند که در ۱۴ معصوم جایگاه ویژه ای دارند و حضرت زینب، بانوی بی نظیر کربلا دختر ایشان است و سوره کوثر پس از تولد حضرت فاطمه برای آگاهی نادانان از خبر و برکت حضور ایشان در جهان هستی بر پیامبر نازل شد و آخرین آیه سوره کوثر نشان از آن دارد که در این سوره نسل پیامبر و فاطمه که دختر ایشان است منظور بوده است. سوره کوثر نازل شد و خبر داد که دشمنان حضرت محمد ابتر خواهند بود.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

به نام خدای بخشاینده مهربان

إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ

ما کوثر را به تو عطا کردیم.

فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَانْحَرْ

پس برای، پروردگارت نماز بخوان و قربانی کن.

إِنَّ شَانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ

که بدخواه تو خود ابتر است.

براساس نظریات مطرح شده، به‌ رغمِ گزارش‌ های مذهبی فراوانی که دربارهٔ حضرت فاطمه نقل شده است، آگاهی‌ های تاریخی بسیار محدودی از قضائل رفتاری و زندگی فاطمه زهرا موجود است و مواردی که درباره ایشان نقل میشود در مقابل سجایای آن حضرت بسیار اندک هستند. حضرت فاطمه زهرا (س) از شخصیت‌ های بسیار محترم نزد همه مسلمانان و به‌ ویژه مسلمانان شیعه است. منابع اهل سنت شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) را همچون بانویی پرهیزکار و با ایمان نقل میکنند و زندگی زاهدانه و شخصیت بی نظیر ایشان را همچون الگوی تقوا می‌ستایند. حضرت فاطمه زهرا (س) یکی از چهارده معصوم در نزد شیعیان دوازده‌ امامی به‌ شمار می‌رود که دارای مقامات ویژهٔ معنوی مانند طهارت و عصمت است. حضرت فاطمه زهرا (س) از اهل بیت حضرت محمّد و یکی از پنج تن آل عبا است. حضرت فاطمه در رویداد مباهله نیز نقش داشته‌ است. رویداد مباهله از رویدادهای صدر اسلام است. هنگامی که پیامبر اسلام و اهل بیتش در یکسو و مسیحیان نجران در دیگر سو آمادهٔ مباهله یا نفرین طرف دروغگو شدند. مسیحیان نجران که به مدینه آمده بودند تا در مورد درستی دعوت پیامبر پژوهش کنند با او به محاجه (دلیل آوردن) پرداخته، سرانجام بحث شان به جایی کشید که محمد خواست تا با آن‌ها مباهله کند.[۱] هر یک از دو طرف با افراد خود به محل مباهله رفتند. مسیحیان وقتی دیدند که محمد با عزیزترین کسانش یعنی علی، فاطمه، حسن و حسین می‌خواهد آن‌ها را به چالش بکشد مطمئن شدند که محمد اگر به خودش مطمئن نبود جان خانواده اش را به خطر نمی‌انداخت. پس از مباهله کناره گرفتند. براساس احادیث و روایات اهل سنت و شیعه، ۱۳۵ آیهٔ قرآن دربارهٔ حضرت فاطمه زهرا (س) است که در سوره‌های «انسان»، «قدر» و «کوثر» و آیات «مباهله»، «تطهیر»، «نور» و «مَوَدَّت» قرار دارند. از آثار به‌جای‌ مانده از حضرت فاطمه زهرا (س) میتوان

مصحف فاطمه
خطبه‌های فدکیه : پس از درگذشت حضرت محمد، حضرت فاطمه (س) به دفاع از همسر خود، علی بن ابی‌ طالب در جانشینی پیامبر پرداخت و خطبهٔ فدکیه را در مسجد پیامبر برای دفاع از حقّ خویش در مورد فدک ایراد کرد.
خطبه‌های عیادت
حدیث لوح فاطمه
دعای نور

را نام برد. حضرت فاطمه زهرا (س) در محاصرهٔ شعب ابی‌ طالب مادرش را از دست داد. پس از هجرت به مدینه، در سال دوم هجری با علی بن ابی‌طالب ازدواج کرد و چهار یا پنج فرزند به دنیا آورد. کمبود منابع مفصل تاریخی درباره کودکی و نوجوانی حضرت فاطمه (س)، آشنایی با زندگی وی را با مشکل مواجه کرده است. بر اساس روایات تاریخی، پس از آشکار شدن دعوت پیامبر، فاطمه در برخی موارد شاهد خشونت‌ های مشرکان علیه پدرش بود. علاوه بر این، سه سال از دوران کودکی حضرت فاطمه زهرا (س)، در شعب ابی طالب و تحت فشارهای اقتصادی و اجتماعی مشرکان علیه بنی‌هاشم و پیروان پیامبر اسلام گذشت. حضرت فاطمه زهرا (س) همچنین در کودکی، مادر خود خدیجه و عمو و حامی مهم پدرش، ابوطالب را از دست داد و تصمیم قریش برای قتل پیامبر(ص) و خروج شبانه پیامبر از مکه و هجرت به مدینه، و سرانجام هجرت فاطمه به مدینه همراه با علی و برخی از زنان، مهم‌ترین رخدادهای کودکی زهرا (س) بوده است.

شهادت فاطمه زهرا س

حضرت فاطمه زهرا (س) در سال یازدهم هجری، احتجاج‌ های بسیاری با ابوبکر و عمر کرد به این معنا که دلایل و حجت های بسیاری را برای آنها آورد اما این دلایل و حجت ها سودی نبخشید و ابوبکر پس از انتخاب شدن به عنوان خلیفه مسلمانان به همراه عمر و گروهی از همراهانشان به‌ قصد گرفتن بیعت به خانهٔ حضرت علی رفتند و در آنجا با مقاومت حضرت علی و همرش حضرت فاطمه و طرفداران ایشان روبرو شدند. تاریخ نگارانی مانند احمدبن ابی یعقوب در تاریخ یعقوبی، و مسعودی در مروج الذهب و بلاذری در انساب الاشراف هنگام ذکر حوادث بعد از مرگ پیامبر تا بیعت علی با ابوبکر به کشمکش لفظی بین طرفداران ابوبکر و علی، تهدید به آتش زدن خانه توسط عمر و خلع سلاح زبیر یا علی توسط عمر (یا همراهان او) سخن رانده‌اند. سرانجام حضزت فاطمه زهرا با خشم از ابوبکر و عمر و بی خرسندی از ایشان به شهادت رسید. حضرت فاطمه زهرا (س) نخستین شخص از خانوادهٔ حضرت محمّد (ص) است که پس از ایشان به شهادت رسید و تاریخ دقیق شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) را از ۳۰ روز تا ۶ ماه پس از فوت حضرت محمّد (ص) روایت کرده اند، اما دو قول ۷۵ روز و ۹۵ روز، برای تاریخ شهادت ایشان رایج‌ تر و معتبرتر است.

علت شهادت حضرت فاطمه زهرا به روایات شیعه

بسیاری از نویسندگان مشهور شیعه در طول تاریخ به درگیری فیزیکی یا سقط جنین (محسن) در روز رویداد خانه حضرت فاطمه معتقد بوده‌اند. از جمله آنها می‌توان به

شیخ صدوق (متوفای سال ۳۸۱)

سید مرتضی (متوفای سال ۴۳۶)

شیخ طوسی (متوفای سال ۴۶۰)

علامه حلی (متوفای سال ۷۲۶)

عیاشی (متوفای سال ۳۲۰)

اشاره کرد. به شهادت قاضی عبدالجبار نویسنده اهل سنت (متوفای سال ۴۱۵) این اعتقاد شیعیان ناشی از حدیثی منسوب به امام جعفر صادق است. ابن قولویه (متوفای سال ۳۵۷) در کامل الزیارات حدیثی از جعفر صادق نقل می‌کند که در آن جبرئیل به پیامبر اسلام در مورد آینده اهل بیت وی خبر می‌دهد. در این حدیث از ضرب و شتم فاطمه در حالی که باردار است و سقط جنین و مرگ او به خاطر جراحت وارده سخن رانده می‌شود. نویسندگان شیعه همچنین به حدیثی از پیامبر اسلام استناد می‌کنند که در کتاب “فرائد المسمطین” نوشته “امام‌ الحرمین جوینی”، فقیه اهل سنّت آمده است. در این حدیث پیامبر اسلام با ذکر اوصاف دختر خود فاطمه خبر از آینده وی می‌دهد که در آن “اهانت، وارد خانه‌اش شده و حرمتش هتک گردیده و حقّش غصب شده و ارثش گرفته شده‌ است. پهلویش شکسته و جنینش سقط شده‌ است.” در این حدیث از حضرت فاطمه زهرا با عنوان “مقتول” یاد شده‌ است.

قبر حضرت فاطمه زهرا کجاست؟

قبر حضرت فاطمه زهرا و محل دفن ایشان به دلیل دشمنی های آن زمان با خاندان حضرت علی (ع)، نامشخص بوده و مورد اختلاف است. با این همه، سه محل برای قبر ایشان از دیگر جاها محتمل‌ تر است:

نخست در روضهٔ نبوی میان قبر و منبر پیامبر
دوم در خانهٔ خود فاطمه زهرا که اکنون در مسجد النبی قرار گرفته‌ است
سوم در قبرستان بقیع

روایت برخی منابع شیعه و اهل سنت در مورد شهادت حضرت فاطمه (س)

روایات شیعه

پس از آن که کار بیعت گرفتن از مردم تمام شد و على (ع) و عده‏اى بیعت نکردند، به خانه آن حضرت حمله کردند. در را سوزاندند، على را به زور بیرون آورند، حضرت فاطمه را تحت فشار در قرار دادند و کار به جایى رسید که محسن او سقط شد. على را به مسجد بردندولى بیعت نکرد و آنان گفتند: بیعت نکنى تو را به قتل مى‏رسانیم. روزها و ماهها گذشت. آنان تصمیم به قتل على(ع) گرفتند و قرار گذاشتند که خالد قتل آن حضرت را به عهده بگیرد. اسماء بنت عمیس از این توطئه آگاه شد و کنیز خود را فرستاد تا آن حضرت را از توطئه آگاه سازد. اصل توطئه چنین بود که وقتى ابوبکر نماز را تمام کرد و سلام گفت، خالد با شمشیر على(ع) را بکشد ولى وقتى نماز ابوبکر تمام شد گفت: اى خالد آنچه را دستور دادم نکن، V}(بحارالانوار، ج ۲۸، ص ۳۰۸ به نقل از اثباتالوصیه){V.

روایات اهل سنت

بلاذرى مى‏گوید: ابوبکر کسى را دنبال على فرستاد تا بیاید و بیعت کند ولى حضرت على نیامد. پس از آن عمر بن خطاب در حالى که آتش به همراه داشت، به سوى خانه على رفت. فاطمه عمر را در در خانه ملاقات کرد و گفت: اى پسر خطاب! آیا مى‏خواهى خانه ما راآتش بزنى؟! عمر بن خطاب گفت: بله، V}(انساب الاشراف، ج ۲، ص ۱۲، تحقیق محمود الفردوس العظم، دار الیقظه العربیه)

ابن عبد ربّه مى‏گوید: آنان که از بیعت سرباز زدند عبارتند از: على، عباس، زبیر و سعد بن عباده. على، عباس و زبیر در خانه فاطمه نشستند. ابوبکر عمر را فرستاد تا آنها از خانه فاطمه بیرون بیایند. ابوبکر به عمر گفت: اگر سرباز زدند با آنان بجنگ. عمر به همراه آتش به خانه فاطمه آمد تا خانه را بر سر آنان آتش بزند. فاطمه او را دید و گفت: اى پسر خطاب! آیا آمده‏اى خانه ما را آتش بزنى؟! عمر گفت: بله، مگر این که بیعت کنید، V}(العقد الفرید، ج ۵، ص ۱۲، چاپ مصر، چاپ دوّم، تحقیق محمدسعید العربان، ۱۹۵۳ و ۱۳۷۲)

ابن قتیبه دینورى آورده است: ابوبکر عمر را به سوى کسانى که بیعت نکردند و در خانه على تحصّن کردند، فرستاد. عمر به خانه على آمد و صدا زد ولى کسى بیرون نیامد. عمر هیزم خواست و گفت: قسم به آنکه جان عمر در دست اوست، یا باید بیرون بیایید و بیعت کنید ویا خانه را بر سر آنانکه در آن هستند آتش مى‏زنم. به او گفتند: فاطمه در آن است. عمر گفت: و لو فاطمه در آن باشد. همه بیرون آمدند ولى على بیرون نیامد. عمر نزد ابوبکر رفت و گفت: آیا نمى‏خواهى از على که از بیعت سرباز زده بیعت بگیرى؟ ابوبکر به قنفذ گفت: برو على رابیاور. قنفذ آمد و على به او گفت: چه کار دارى؟ قنفذ گفت: خلیفه رسول خدا تو را مى‏خواهد. على به او گفت: زود بر پیامبر دروغ بستید.

قنفذ پیام على را به ابوبکر رساند. ابوبکر گریه طولانى کرد. عمر گفت: على را رها نکن. ابوبکر به قنفذ گفت: دوباره نزد على برو و بگو: با خلیفه رسول خدا بیعت کن. على گفت: سبحان الله، آنچه را که از آن او نیست براى خودش ادعا کرده است. قنفذ پیام على را به ابوبکر رساند. ابوبکر بازهم بسیار گریه کرد. پس از آن عمر برخاست و گروهى با او همراه شدند و به در خانه فاطمه آمدند. در زدند. وقتى فاطمه صداى آنها راشنید، با صداى بلند فریاد کرد: «یا ابتاه» یا «رسول الله» پس از تو از پسر خطاب و پسر ابى قحافه چه‏ ها که نکشیدیم. وقتى که گروه مهاجم گریه فاطمه را شنیدند. در حالى که گریه مى‏ کردند برگشتند و دلشان به حضرت فاطمه سوخت ولى عمر و عده‏ اى ماندند. على را بیرون آوردند وگفتند بیعت کن. على گفت: اگر بیعت نکنم چه مى‏ کنید؟ گفتند: به خدا سوگند گردنت را مى‏زنیم،(الامامه و السیاسه، ج ۱، ص ۳۰، تحقیق على شیرى، منشورات رضى)