شب قدر چیست؟ + شب های قدر چه شب هایی است؟

شب قدر چیست و شب های قدر چه شب هایی است؟

شب قدر که به عربی “لَیْلَهِ الْقَدْرِ” نام دارد و از آیه اول سوره قدر گرفته شده است، به شبی گفته می شود که بر اساس آیه اول سوره قدر، قرآن کریم در آن شب بر پیامبر اسلام نازل شده است : “إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ”. خداوند در سوره قدر می فرماید: “ما این قرآن عظیم الشأن را در شب قدر نازل کردیم” و پس از آن در آیات بعدی به عظمت خاص شب قدر اشاره می کند. بر اساس اعتقاد مسلمانان چهار شب به عنوان شب های قدر محسوب می شود که مشخص نیست کدامیک شب قدر اصلی است و به همین دلیل در تمام شب های قدر، اعمال شب قدر انجام می شود.شب های قدر بر اساس اعتقاد مسلمانان شیعه برابر با شب پیش از روز ۱۹ رمضان ، ۲۱ رمضان و یا ۲۳ ام رمضان است که در این میان احتمال شب ۲۳ ام ماه رمضان را قوی تر می دانند و مسلمانان اهل سنت بر این اعتقاد هستند که بر اساس حدیث نبوی شب قدر در “یکی از ده شب آخر ماه رمضان” واقع شده‌ است و اغلب شب بیست و هفتم ماه رمضان را شب قدر می‌دانند و در آن شب قدر به دعا و شب‌ زنده‌ داری می‌پردازند. شب قدر بین مسلمانان به شب تقدیر و بخشش گناهان معروف است. بر اساس سوره قدر، برای شب قدر چند مسئله بسیار مهم به مسلمان گفته شده است :

اول اینکه : شب قدر دارای عظمت بسیار زیادی است و این به حدی است که خداوند می فرماید : “لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ” یعنی شب قدر از هزار ماه بهتر و بالاتر است.
دوم آنکه : سرنوشت و مقدرات یک ساله آینده خلق خدا در شب قدر به دست امام عصر (امام زمان (ع)) توسط ملائکه می رسد : “تَنَزَّلُ الْمَلائِکَهُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ“.
سوم آنکه : شب قدر تا صبحگاه شامل نزول رحمت الهی و بخشش گناهان بندگان می شود و دقیقا به همین دلیل مسلمانان توصیه به شب زنده داری و استغفار به درگاه پروردگار شده اند : “سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ”

همزمانی شب های قدر با ضربت خوردن و شهادت امام علی (ع)

همزمان با اولین شب قدر، امام علی (ع)، پیشوای اول مسلمانان شیعه، در مسجد کوفه مورد ضربت شمشیر ابن ملجم مرادی (عبدالرحمان بن عمرو بن ملجم مرادی) قرار گرفت و از آنجا که شمشیر آغشته به زهر بود، امام علی (ع) در ۲۱ ماه رمضان به شهادت رسید و به همین دلیل برگزاری مراسم قرآن به سر گرفتن در شبهای قدر و اعمال شبهای قدر همزمان با روضه خوانی و عزاداری برای شهادت پیشوای اول مسلمانان شیعه است.

حدیث در مورد شب قدر

در روایتی از امام رضا (ع) نقل شده است که از امام پرسیدند: “معنای قدر چیست؟” و در پاسخ این سوال امام رضا (ع) فرمودند : “تقدیر الشی ء طوله و عرضه”. یعنی “قدر اندازه گیری هر چیز اعم از طول و عرض آن است” . علاوه بر این در روایت دیگری از امام رضا آمده است که امام فرموده اند : “قدر اندازه هر چیز اعم از طول و عرض و بقای آن است.” مرحوم کلینی در کافی از امام باقر (ع) نقل می کند که آن حضرت در جواب معنای آیه “إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ” فرمودند: «آری شب قدر، شبی است که همه ساله در ماه رمضان و در دهه آخر آن، تجدید می شود. شب قدر شبی است که قرآن جز در آن شب نازل نشده و آن شبی است که خدای تعالی در آیه ۴ از سوره دخان درباره اش فرموده است: “فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ” در آن شب هر، امری با حکمت، متعین و ممتاز می گردد”. آن گاه فرمودند : «در شب قدر، هر حادثه ای که باید در طول آن سال واقع گردد، تقدیر می شود، خیر و شر، طاعت و معصیت و فرزندی که قرار است متولد شود یا اجلی که قرار است فرارسد یا رزقی که قرار است برسد و …». (المیزان فی تفسیر القرآن ج: ۲۰ ص: ۳۸۲; بحث روایی ذیل سوره مبارکه قدر). از امام صادق علیه السلام سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است با اینکه در هر ۱۲ ماه از هر هزار ماه یک شب قدر وجود دارد؟ حضرت در پاسخ فرمودند : “عبادت در شب قدر بهتر است از عبادت در هزار ماهى که در آن شب قدر نباشد.”

پیامبر گرامی اسلام (ص) : «از خداوند به دور باد و نفرین بر کسی که به شب قدر برسد و زنده باشد، اما آمرزیده نشود.»
“انس بن مالک” از پیامبر (ص) نقل کرده که فرمودند: «ماه مبارک به شما رو آورده است و در این ماه شبی است که برتر از هزار ماه است و هر کس از فیض شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات بی‌نصیب مانده است و محروم نمی‌ماند از برکات شب قدر، مگر کسی که خویشتن را محروم کرده است.»
امام باقر (ع) فرموده اند : «اگر خداوند کارهای مؤمنان را چند برابر نکند به سر حد کمال نمی‌رسند، اما از راه لطف کارهای نیکوی آن‌ها را چند برابر می‌فرماید تا کاستی هایشان جبران شود.»
حضرت رسول (ص) پیرامون شب زنده داری شب قدر فرمودند: «کسی که شب قدر را شب زنده‌ داری کند، تا شب قدر آینده، عذاب دوزخ از او دور گردد.»
امام موسی بن جعفر (ع) نیز درباره شب قدر فرمودند: «کسی که در شب قدر غسل کرده و تا سپیده صبح شب زنده‌ داری کند، گناهانش آمرزیده می‌شود.»

قرآن کریم چگونه بر پیامبر نازل شد؟

قرآن کریم که مرکب از سوره ‏ها و آیات است ‏یک دفعه نازل نشده است ‏بلکه به صورت اجمال همه قرآن نازل شده است. چون آیاتى که درباره وقایع شخصى و حوادث جزیى نازل شده ارتباط کامل با زمان و مکان و اشخاص و احوال خاصه‏ اى دارد که درباره آن اشخاص و آن احوال و در آن زمان و مکان نازل شده است. پس معلوم است که چنین آیاتى درست در نمی ‏آید مگر این که زمان و مکان و واقعه ‏اى که درباره ‏اش نازل شده رخ دهد. به طورى که اگر از آن زمان ‏ها و مکان‏ ها و وقایع خاصه صرف نظر شود و فرض شود که قرآن یک باره نازل شده، قهرا موارد آن آیات حذف می ‏شود و دیگر بر آنها تطبیق نمی ‏کنند، پس قرآن به همین هیئت که هست دو بار نازل نشده بلکه بین دو نزول قرآن فرق است و فرق آن در اجمال و تفصیل است. و این همان اجمال و تفصیلى است که در آیه اول از سوره هود “الر کِتَابٌ أُحْکِمَتْ آیَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ“ به آن اشاره شده است. پس در شب قدر، قرآن کریم به صورت اجمال و یکپارچه بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد و در طول بیست و سه سال به تفصیل و به تدریج و آیه به آیه نازل گردید :

نزول یکباره در یک شب معین (شب قدر)
نزول تدریجى در طول بیست و سه سال نبوت پیامبر اکرم (ص) که آیاتى چون آیه ۱۰۶ از سوره اسراء : “وَقُرْآناً فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَى مُکْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنزِیلاً“ به نزول تدریجى قرآن اشاره کرده اند.