علت حادثه منا چه بود؟

علت حادثه منا چه بود؟
حادثه منا که از آن به فاجعه منا هم یاد می شود، حادثه مراسم رمی جمرات در روز عید قربان در تاریخ ۲ مهر سال ۱۳۹۴ که برابر با تاریخ ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵ میلادی و ۱۰ ذیحجه ۱۴۳۶ قمری بود که در نزدیک تقاطع خیابان ۲۰۴ با خیابان ۲۲۳ در منطقهٔ منا شهر مکه در کشور عربستان سعودی رخ داد و منجر به کشته شدن دست کم ۲۲۳۶ زایر شد. علت حادثه منا ازدحام حجاج اعلام شد و آمار دقیق تلفات حادثه منا توسط مقامات رسمی عربستان اعلام نشد و فقط ۲ روز پس از وقوع حادثه تعداد جانباختگان را ۷۶۹ نفر اعلام کردند. این در حالی است که بر اساس مجموع آمار استخراج‌ شده از گزارش‌ های جداگانه ی کشورهایی که زائران آنها در حادثه مراسم رمی جمرات در روز عید قربان حضور داشتند، تعداد جانباختگان ۲٬۴۳۱ نفر اعلام شد. تعداد جانباختگان ایرانی در حادثه منا ۴۶۴ نفر اعلام شد که تمامی مفقودان حادثه تا تاریخ ۱۶ دی ۱۳۹۴ شناسایی شدند و بعدا مشخص شد که ۴۲ قربانی دیگر هم در قبور الشهدای مکه دفن شده‌ اند.

در حادثه منا ایران با ۴۶۴ جانباخته، بیشترین کشته ی شناسایی‌ شده را در آسیا داشت و در پی این حادثه، ۳ روز عزای عمومی در ایران اعلام شد. بر اساس آمار به دست آمده، مالی با ۳۱۲، نیجریه با ۲۷۴، مصر با ۱۹۰، بنگلادش با ۱۳۷ و اندونزی با ۱۲۹ جانباخته پس از ایران بیشترین تلفات را داشته‌ اند و این واقعه مرگبارترین رویداد تاریخ حج است.

پس از اتفاق افتادن فاجعه ی منا، برخی خبرگزاری ها استقرار نیروهای ویژه ارتش عربستان در مسیرهای حاجیان و مسدود کردن راه ها را عامل اصلی ازدحام جمعیت و جان باختن صدها نفر از حجاج اعلام کردند. بر اساس این اخبار حادثه منا در ساعت ۹ صبح رخ داد و هزاران نفر از حجاج حاضر در منا که برای فریضه رمی جمره به سمت جمرات می رفتند، در تقاطع خیابان های ۲۰۴ و ۲۲۳ به هم پیوستند و در اثر ازدحام جمعیت هزاران نفر جان باختند.

لازم به توضیح است که مِنا (مِنیٰ) محلی در پنج کیلومتری شرق شهر مکه در عربستان سعودی است که بیشترین اعمال حج در آنجا انجام می‌شود. رمی جمرات در مِنا از مهم‌ ترین ارکان اعمال ایام تشریق است. تَشْریقْ، عنوانی برای روزهای ۱۱ تا ۱۳ ذیحجه است که حج‌ گزاران بخش مهمی از مناسک حج مانند : “قربانی” و “رمی جمرات” را در همین ایام انجام می‌ دهند. رمی جَمَره پرتاب کردن سنگ ریزه به سوی جمره در حج است.

در روایات آمده‌ است که ابلیس برای بار اول در جمره عقبه خود را بر حضرت ابراهیم نمایاند و آن حضرت با سنگریزه‌هایی او را از خود دور ساخت و ابلیس دیگر بار در جمره وسطی و جمره اولی راه را بر او بست و ابراهیم بار دیگر او را با پرتاب سنگ گریزان کرد. و ابلیس به‌هنگام فرار به‌سرعت گریخت. و جمره و اِجمار به‌ معنای شتاب‌ کردن و گریختن است؛ زیرا شیطان در این مکان از برابر ابراهیم گریخت و لذا افراد باید در این محل با رمی جمره و انداختن سنگ بر شیطانِ ظاهر، شیطانِ درون را نیز سرکوب کنند تا نفسِ آنان از شیطان پیروی نکند. از دیگر وظایف حاجی در مِنا ذبح قربانی است، در همان مکانی که ابراهیم، اسماعیل خویش را به قربان‌ گاه برد.

واقعهٔ سال ۱۹۹۰ دیگر حادثه حج با بیش از هزار کشته بود که در آن ۱۴۲۶ زائر جان باختند. رویداد سال ۱۹۹۰ هم در مسیر رمی جمرات اتفاق افتاد. رمی جمرات چندین بار دیگر نیز چند صد کشته به‌ جا گذاشته‌ است. از جمله، در سال ۲۰۰۶ میلادی، بیش از ۳۶۰ نفر از حجاج بر اثر ازدحام جمعیت هنگام اجرای مراسم رمی جمرات کشته شدند. این واقعه در پی مذاکرات سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران با مسئولان عربستان، به دلیل «استمرار کارشکنی‌ های دولت سعودی» منجر به لغو شدن سفر حج برای ایرانیان در سال ۱۳۹۵ شد. رهبر انقلاب هم در پیامی در آستانه فرارسیدن موسم حج در ۱۵ شهریور ۱۳۹۵ با مقصر خواندن حکام سعودی در این فاجعه، از ممانعت مسئولان سعودی در تشکیل هیئت حقیقت‌ یاب بین‌ الملل اسلامی برای آشکار شدن زوایای پنهان این فاجعه انتقاد کرد.

برآوردهای کشته شدگان حادثه منا