علت زردی نوزاد + درمان زردی نوزاد چیست؟

علت زردی نوزاد چیست؟

یکی از بیماری‌ هایی که گاهی به‌ طور جدی نوزاد و پدر و مادرش را دچار مشکل می‌کند، زردی نوزاد است. زردی نوزاد که به انگلیسی neonatal jaundice یا هیپربیلی‌ روبینمی نوزادی یا ایکتر نوزادی نام دارد، به معنی زرد شدن رنگ پوست نوزادان است که به‌ طور کلی در بیش از ۷۰ درصد نوزادان در روزهای نخستینِ پس از تولد وجود دارد که این آمار نشان دهنده ی شایع بودن زردی در نوزادان است. هر چند که آمار زردی نوزاد در نوزادانی که پیش از موعد متولد شده‌اند به حدود ۸۰ درصد می‌رسد. در واقع زردی نوزاد ناشی از بالا رفتن بیلی روبین مستقیم یا غیرمستقیم است، که نوع غیرمستقیم می‌تواند به کرن ایکتروس بینجامد و لذا خطرناک است. بیلی‌ روبین یکی از پیگمان‌ های زرد رنگ صفراوی است که از “شکست” و “تجزیهٔ طبیعی هموگلوبین” حاصل می‌شود و در حالت عادی عامل رنگ زرد ادرار و رنگ قهوه‌ای مدفوع است. گلبول های قرمز در بدن، پس از طی عمر ۱۲۰ روزه ی خود در طحال، توسط ماکروفاژهای طحالی تخریب می‌شوند و پس از آن هموگلوبین موجود در گلبول های قرمز، پس از تخریب اریتروسیت ها، آزاد شده و به یک هِم (heme) و اسید آمینه تجزیه می‌شوند. اما در مقابل این مکانیسم طبیعی بدن، اگر فعالیت آنزیم‌های‌ های مؤثر بر روی بیلی روبین، در هنگام تولد نوزاد هنوز شروع نشده باشد،علت زردی نوزاد می شود که با گذشت چند روز از تولد نوزاد، این آنزیم‌ها معمولاً فعال شده و بیماری یرقان در نوزادان (زردی نوزاد) برطرف می شود. زردی نوزاد و یا حتی کودکان شامل بی‌ رنگ یا زرد شدن پوست بدن و همجنین زرد شدن چشم‌ آنها می‌شود. بی‌ رنگی و زردی پوست و چشم بر اثر افزایش میزان ماده ی زرد رنگ “بیلی روبین” در خون است که تجمع این ماده در زیر پوست علت زرد شدن پوست شده و معمولا این زردی تا بالای قفسهٔ سینه ادامه پیدا می‌کند. بهتر است بدانید که تمام نوزادانی که به دنیا می آیند به دلیل توضیح داده شده، دچار درجاتی از بالا رفتن سطح بیلی‌ روبین خون می‌شوند (یعنی بیش از ۲ میلیگرم بر دسی‌لیتر)، اما تنها نیمی از نوزادان “ترم زردی قابل مشاهده” پیدا می‌کنند که در سطح بالای ۵ میلی‌گرم بر دسی‌ لیتر قابل مشاهده است، در حالیکه در بزرگسالان وقتی بیلی‌ روبین به ۲ میلی گرم بر دسی‌ لیتر می‌رسد، زردی آشکار می‌ شود. “نوزاد ترم” در پزشکی به نوزادانی گفته می‌شود که ۳۷ هفته یا بیشتر را در رحم مادر سپری کرده باشد.

انواع زردی نوزاد چیست؟

دو دسته اصلی از زردی در نوزادان وجود دارد که هیپربیلی‌ روبینمی غیر مستقیم و هیپربیلی‌ روبینمی مستقیم نامیده می‌شوند. از بین علت های بالا رفتن بیلی‌ روبین غیر مستقیم، می‌توان به زردی فیزیولوژیک، سندرم کریگلر نجار، سندرم ژیلبرت، زردی شیرمادر، ناسازگاری گروه خونی ABO و Rh و کمبود G6PD اشاره نمود. عفونت، کلستاز یا آسیب سلولهای کبدی ممکن است هیپربیلی‌روبینمی کونژوگه (مستقیم) ایجاد کند که سمیت عصبی ندارد، اما از نظر راهنمایی به وجود بیماری زمینه‌ای مهم است. سپسیس نوزادی، بیماری‌های متابولیک نوزادان (مثلاً گالاکتوزمی یا تیروزینمی)، کمبود آلفا یک آنتی تریپسین و سندرم آلاژیل نمونه‌هایی از بیماری‌ هایی هستند که ایجاد هیپربیلی‌ روبینمی مستقیم می‌کنند. بالا رفتن هیپربیلی‌ روبینمی غیر مستقیم (غیر کونژوگه) برای مغز سمی و آسیب زاست و امکان دارد به کرن‌ ایکتروس منجر شود که آسیبی ماندگار و شدید به دستگاه عصبی نوزاد است. برای درمان هیپربیلی‌ روبینمی غیر مستقیم ممکن است نیاز به درمان‌ هایی همچون فوتوتراپی یا تعویض خون وجود داشته باشد.

روش تشخیص زردی نوزاد

معاینه نوزاد باید در نور روز و در شرایطی که نوزاد برهنه است انجام بگیرد. می‌توان با انگشت شست روی پوست نوزاد کمی فشار آورد تا سرخی پوست بیرنگ گردد و بیدرنگ پس از برداشتن انگشت به رنگ پوست نوزاد زیر انگشت توجه نمود که آیا زرد است یا خیر. اولین جایی که زردی قابل مشاهده است، زیر زبان و صلبیه چشم می‌باشد. زردی از سوی صورت شروع به نمایان شدن می‌کند و با بالا رفتن مقدار بیلی‌ روبین، به سمت پاها گسترش پیدا می‌کند که این به این مهناست که :

اگر فقط صورت زرد باشد : بیلی‌ روبین بین ۵ تا ۷ است.
اگر زردی نوزاد تا ناف ادامه یابد : بیلی‌ روبین حدود ۱۰ است.
اگر زردی نوزاد تا پایین شکم ادامه داشته باشد : بیلی‌ روبین ۱۵ است.
اگر زردی نوزاد تا نوک پا ادامه یابد : بیلی‌ روبین برابر با ۲۰ میلیگرم بر دسی‌ لیتر است.

باید آزمایش سطح بیلی‌ روبین خون اورژانس (یعنی طی دو ساعت) در تمام نوزادانی که زردی روز اول دارند انجام شود و هر ۶ ساعت تکرار گردد تا زمانی که میزان زردی نوزاد ثابت شده و یا پایین رونده شود. انجام آزمایش سطح بیلی‌ روبین به صورت روتین برای نوزادانی که زردی مشهود ندارند، اشتباه است.

اما در خصوص دلیل زردی نوزاد باید اینگونه توضیح داد که در حالت کلی یرقان می تواند عوامل مختلفی داشته باشد مانند خوردن بیش از حد هویج توسط مادر اما فقط یرقان واقعی رنگ پوست و سفیدی چشم را زرد می‌کند و حتی ادرار را به رنگ چای در می‌آورد.در بزرگسالان هم باید دقت کرد که این تغییر رنگ بدن به زردی در واقع زنگ خطری برای عفونت کبدی یا انسداد مجرای صفرا است، چرا که در حالت عادی، کیسهٔ صفرا به‌ طور مداوم صفرای تیره‌ رنگ برای هضم مواد چربی می‌فرستد. گاهی یک سنگ صفراوی (که از صدها قطعه کلسترول تشکیل شده است) مجرای صفرا را می‌گیرد و باعث رانده شدن صفرا به داخل جریان خون می‌گردد. رنگ تیرهٔ صفرا خود را در پوست و چشم نشان می‌دهند. یعنی رنگی که باید روده را طی کند وارد گردش خون می‌شود و پوست و چشم و ادرار را رنگی می‌کند. درد شکم نیز ممکن است با آن همراه باشد. همچنین هپاتیت (یا التهاب کبد) هم می‌تواند ایجاد یرقان کند.

درمان زردی نوزاد چیست؟

درمان زردی نوزاد

یرقان خودش یک بیماری نیست بلکه نشانه‌ ای از یک بیماری زمینه‌ ای است که به صورت زرد شدن پوست و سفیدی چشم خود را نشان می‌دهد و دقیقا به همین دلیل یرقان باید به‌ طور جدی درمان شود، چرا که معمولاً یک بیماری در پسِ بیماری زردی نهفته است. برای درمان زردی در نوزادان از شیرخشت نیز استفاده می‌کنند. راه دیگر آن خواباندن عریان نوزاد در زیر نور مهتابی است. به منظور این کار دستگاه‌هایی با نام دستگاه‌های فتوتراپی طراحی شده‌است و نوزاد را برای ۲ یا ۳ روز یا بیشتر در داخل این دستگاه می‌خوابانند. شستن بدن نوزاد با عرق کاسنی همراه با آب ولرم نیز در درمان زردی مؤثر است. یرقان یا زردی به‌ خودی خود برای سلامت بدن خطر به‌ حساب نمی‌ آید، اما از آنجا که معمولا همیشه نشانهٔ وجود بیماری دیگری است، باید درمان شود :

اگر پزشک تشخیص التهاب کبد بدهد، در دوران بیماری باید رژیم غذائی کم‌چربی و پرکربوهیدارت بگیرید.
اگر وجود عفونت رد شود، آزمایش‌هایی برای یافتن علت قطع جریان طبیعی صفرا انجام می‌شود.
اگر سنگ یا توموری وجود داشته باشد، باید با عمل جراحی برداشته شود.