علت سرگیجه چیست؟ (علت سرگیجه و عدم تعادل)

سرگیجه (vertigo) به حالتی در فرد گفته میشود که شخص در حالیکه ثابت است (نشسته، خوابیده یا ایستاده)، احساس کند که خودش یا محیط اطرافش در حرکت است. سرگیجه ممکن است کاذب یا واقعی باشد. به عبارت بهتر، سرگیجه واقعی (vertigo) که سرگیجه ی دورانی نیز نامیده میشود، حالتی است که فرد احساس می‌کند محیط اطرافش به دور سرش در حرکت یا چرخش است یا اینکه محیط اطراف ثابت است اما خودش در حال حرکت یا چرخش است. همین احساس حرکت یا چرخش است که سرگیجه واقعی را از سایر حالات مانند گیجی (dizziness) یا سبکیِ سر متفاوت می‌کند. در سبکی سر بیمار احساس عدم تعادل می‌کند ولی حسی نسبت به حرکت خودش یا محیط اطرافش ندارد و این دقیقا زمانی است که بیمار می‌گوید سرم گیج رفت یا چشمهایم سیاهی رفت. علت سرگیجه ی واقعی ممکن است مشکلات سیستم عصبی مرکزی مانند سکته مغزی و یا مشکلاتی در گوش داخلی باشد. نوع بسیار معمول سرگیجه واقعی، سرگیجهٔ وضعیتیِ حمله‌ایِ خوش‌خیم نامیده میشود که شایع‌ترین شکل سرگیجه است. سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم یا بی‌ پی‌ پی‌ وی (BPPV) حالتی است که در آن، شخص پس از حرکات سر یا تغییرات سریع وضعیتی، از سرگیجه‌های کوتاه مدت شکایت دارد. علائم بی‌ پی‌ پی‌ وی، معمولا در بیشتر اوقات هنگام جابجا شدن به سمت دیگر در حین خواب و یا خمیده شدن سر به سمت عقب رخ می‌دهد. دوره زمانی رخ دادن علائم این نوع سرگیجه بسیار کوتاه بوده و اگر بیمار بدون حرکت باشد، علائم به سرعت مرتفع می‌شوند. معمولاً پس از برطرف شدن علائم، فرد می‌تواند فعالیت‌های روزمره خود را ادامه دهد و همراه با بیماری، نشانه عصبی یا شنوایی دیگری وجود ندارد.

علت سرگیجه ی بی‌ پی‌ پی‌ وی (BPPV)، کنده شدن کریستالهایی است که به طور طبیعی در گوش داخلی ما وجود دارد. این کریستالها ممکن است به دلیل ضربه به سر یا بطور خودبخود از محل خود کنده شده و در مایعی که گوش داخلی را پر کرده است شناور شوند. شناور شدن آنها باعث سرگیجه می‌شود. این ذرات شناور در حین گردش خود بطور تصادفی و به تدریج به محلی که کنده شده‌اند می‌چسبند و در نتیجه علائم بیمار به تدریج بهتر می‌شود تا اینکه تمام این ذرات به جای خود بچسبند و علائم کاملاً بهبود یابند. اما باید توجه داشت چسبیدن آنها به جای خود به سفتی و محکمی حالت اولیه خود نیست لذا با ضربات و حرکات فیزیکی نه چندان شدید باز هم این ذرات ممکن است کنده شوند و مجدداً بیمار دچار سرگیجه شود. برای پیشگیری از عود سرگیجه، مبتلایان به سرگیجه “وضعیتی حمله‌ای خوش‌ خیم” باید از حرکات فیزیکی شدید اجتناب نمایند.

علت سرگیجه و عدم تعادل

عدم تعادل به معنای از دست دادن تعادل یا احساس بی‌ثباتی به هنگام راه رفتن است. علل این حالت عبارت است از:

مشکلات گوش داخلی (دهلیزی). ناهنجاری‌های گوش داخلی ممکن است سبب شود ضمن راه رفتن به ویژه در تاریکی احساس بی ثباتی ایجاد شود.
اختلالات حسی. ضعف بینایی و آسیب عصبی در پاها (نوروپاتی محیطی) در سالمندان شایع است و منجر به اختلال در حفظ تعادل می شود.
مشکلات مفصلی و عضلانی. ضعف عضلانی و استئوآرتریت(نوعی آرتریت که مفاصل را گرفتار می‌کند) اگر مفاصلی را گرفتار کند که وزن بدن را تحمل می‌کنند، ممکن ‌است در از دست دادن تعادل مؤثر باشد.
بیماری‌های عصبی. اختلالات عصبی مختلف ممکن است سبب از بین رفتن تدریجی تعادل شوند، از جمله بیماری پارکینسون و آتاکسی مخچه ای.
داروها. از دست رفتن تعادل ممکن است عارضه‌ جانبی بعضی از داروها از جمله داروهای ضد‌تشنج، آرام بخش‌ها و مسکن‌ها باشد.

التهاب گوش داخلی به عنوان یک علت سرگیجه

سرگیجه ممکن است به دلیل التهاب گوش داخلی که به آن لابیرنتیت گفته می‌شود نیز عارض شود. این نوع سرگیجه بطور ناگهانی شروع می‌شود و ممکن است با کاهش شنوایی نیز همراه باشد. شایعترین علت لابیرنتیت عفونت ویروسی یا باکتریایی گوش داخلی است.

علت سرگیجه و حالت تهوع

سرگیجه و استفراغ از عوارضی است که از تأثیراتی که دو عضو چشم و معده در سیستم عصبی مغر ایجاد می کنند, ایجاد می شوند در این مقاله به برخی عوامل ایجاد سرگیجه از طریق این دو عضو اشاره می کنیم. سرگیجه و استفراغ از جمله عوارضی است که کم و بیش هر شخصی گرفتار آن می شود. شاید اگر دلایل این عارضه مشخص شود، راه درمان آن ها بهتر و سریعتر خواهد بود. در این مقاله سعی بر ای دارم که برخی از عوامل سرگیجه و استفراغ را بیان کنم. سرگیجه و استفراغی که بیشتر تحت تأثیر عوارض جانبی چشم و معده و تأثیر این اجزاء بر سیستم عصبی دارند، رخ می دهد. عوارض جانبی مانند : زیاد تماشا کردن تلویزیون و مانتیتور کامپیوتر، خوردن غذاهای فاسد، حساسیت های دارویی و … .

تماشای تلویزیون و مانتیتور کامپیوتر بیش از ۴ الی ۵ ساعت

طبق نظری که برخی از صاحب نظران درباره ی تماشای تلویزیون و مانتیتور کامپیوتر دادند، فاصله ی تماشای تلویزیون، بالای ۲ متر می باشد، و کار با مانیتور کامپیوتر، فاصله ی بیش از ۵۰ سانتی متر می باشد. برخی افراد هستند که نه تنها این فاصله را رعایت نمی کنند، بلکه بیش از حد به تماشای تلویزیون و کار با کامپیوتر می پردازند و این به مدت زمان بیش از ۴ الی ۵ ساعت طول می کشد. همین عامل سبب تأثیرات سیستم بینایی در مغز می شود و ابتدا چشم درد، سپس سردرد و در آخر حالت تهوع به شخص دست می دهد و چنانچه به کار خود ادامه دهد، منجر به حالت تهوع می شود.

غذاهای فاسد و تاریخ گذشته

خیلی ها هستند که ندانسته یا به خاطر ذیق رزق و روزی، به غذاهای مانده و متأسفانه فاسد، اکتفا کرده و ابراز نیاز می کنند. همین ابراز نیاز سبب درگیری میکروب ها و باکتری ها و ویروس های وارد شده به معده با سیستم حساس معده می شود و علیه این باکتری ها و ویروس ها و میکروب ها آنزیمی فعال می کند. در مقابل هم میکروب و باکتری و ویروس برای دفاع از خود، آنزیم ترشح می کنند. درگیری این دو آنزیم، سبب واکنشی در معده می شود که به دلیل تأثیرات حساس روی بدنه ی معده، حالت دفع فوری توسط سیستم عصبی به معده ارسال شده و حالت استفراغ رخ می دهد. گاهی وقت ها قبل از این استفراغ، سردرد یا سرگیجه و بعد حالت استفراغ به شخص دست می دهد.

اختلالات جنسی

شاید اختلالات جنسی را به ظاهر بدون ربط با حالت سرگیجه و استفراغ بدانید. اما این دو مسئله، مرتبط با هم هستند و خیلی به ندرت روی می دهد. اشخاصی هستند که خواسته یا ناخواسته از ورود منی خود جلوگیری کرده و اجازه ی خروج به آن را نمی دهند. همین پس روی و اجازه ندادن خروج منی، سبب اختلالاتی می شود که یکی از عوارض این اختلالات، سبب سردرد و بعد سرگیجه و در نهایت حالت استفراغ به شخص می شود.

خوردن آب گرم در فصل گرم

خیلی از اشخاص هستند که در تابستان به دلیل تشنگی زیاد و در دسترس نبودن آب خنک، اقدام به خوردن آب گرم می کنند، آن هم با معده ی خالی از غذا. مشاهده شده است که این مورد، بیشتر در کارگران رخ می دهد و حتی در مناطق فوق العاده گرمسیری. با خوردن آب گرم در هوای گرم، آن هم با معده ی خالی و در حین فعالیت کاری، سبب حالت استفراغ در شخص می شود. البته سردرد و سرگیجه به ندرت بروز داده می شود.

کار بیش از حد و اصرار بر ادامه ی آن و غذا نخوردن

خیلی اشخاص هستند که بیش از حد فعالیت می کنند و به دلیل این فعالیت زیاد به خاطر شور و شوق و علاقه، حتی دست از غذا خوردن کشیده و به کار خود ادامه می دهند. با تداوم این کار، به دلیل فعالیت شدید و خالی شدن معده و ضعیف شدن و خسته شدن بدن و بالاخص سیستم عصبی، سردرد به سراغ شخص می آید که به ندرت تبدیل به سرگیجه و حالت تهوع می شود.

حساسیت های دارویی

بر خی اشخاص هستند که به دلیل حساس بودن به داروها دچار سردرد و سرگیجه و استفراغ می شوند. این افراد گاهی به شدت و در آنی دچار حالت تهوع و استفراغ می شوند و بعد به دلیل فشار ناشی از استفراغ به سردرد و گاهی وقت ها تب و لرز شدید گرفتار می شوند.

رعایت نکردن بهداشت

رعایت نکردن بهداشت در شست و شو نکردن دست ها بعد از کار، و بالاخص بعد از توالت رفتن، و حتی شست و شو نکردن درست ظرف های غذا خوری، سبب این می شود که باکتری ها و میکروب ها و ویروس ها به معده وارد شده و همان حالتی که در غذاهای فاسد رخ می دهد و بیان شد، رخ می دهد و شخص گرفتار سرگیجه و استفراغ می شود که به دلیل فشار استفراغ، سردرد و چشم درد و گاهی هم گوش درد به سراغ شخص می آید.

نشانگان منییر یکی دیگر از علت های سرگیچه

نشانگان منییر با سه علامت حمله سرگیجه، وزوز گوش و کم شنوایی مشخص می‌شود. مبتلایان به این بیماری بطور ناگهانی دچار سرگیجه شدید، کم شنوایی و وزوز گوش می‌شوند. با گذشت چندین روز علائم برطرف می‌شود و مبتلایان برای مدتی هیچ علامتی ندارند. با گذشت مدت زمان دیگری مجدداً علائم یادشده ظاهر می‌شوند. علت منییر افزایش فشار مایع گوش داخلی است. این بیماری، بیماری گوش داخلی است که در آن افزایش فشار مایع اندولنف را داریم. حملات سرگیجه حداقل بیست دقیقه طول می‌کشد و اغلب باتهوع و استفراغ توأم است.شیوع این نوع سرگیجه ۰٫۳ تا ۱٫۹ در هر ۱۰۰۰ نفر است و زنان بسیار بیشتر از مردان به آن مبتلا میشوند. بیشترین شیوع این سرگیجه نیز بین ۴۰ تا ۶۰ سالگی است.

درمان سرگیجه نشانگان منییر

درمان سرگیجه نشانگان منییر با استفاده از داروهایی مانند متوکلوپرامید، پرومتازین، دیمن هیدرینات، بتاهیستین، کلونازپام و… قابل انجام و کنترل است. برای درمان سرگیجه منییر علاوه بر درمان علامتی، لازم است بیمار رژیم غذایی کم نمک و کم چرب نیز داشته باشد. داروهایی که دفع ادرار را افزایش می‌دهند مانند استازولامید نیز برای درمان این نوع سرگیچه سودمند هستند. بیماران سندرم منییر غیرقابل کنترل با دارو نیز، تحت عمل جراحی دکمپرسیون ساک آندولنفاتیک قرار می‌گیرند.

نورینوم آکوستیک

نورینوم آکوستیک ، نورومای آکوستیک (تومور عصب شنوایی) یا شوانومای وستیبولار (تومور دهلیزی سلول‌های شوان)، تومور خوش‌خیم عصب هشتم جمجمه‌ ای است که می‌تواند باعث سرگیجه شود. علاوه بر سرگیجه مبتلایان به نورینوم آکوستیک احساس وزوز گوش و کاهش شنوایی یک طرفه نیز دارند. از علائم این نوع سرگیجه ، وزوز مداوم گوش و به تدریج کاهش شنوایی و عدم تعادل است. فراوانترین علامت در نوروم آکوستیک کاهش شنوایی بوده است (در ۸۷٪ بیماران) و شمار قابل توجهی از این بیماران سردرد، سرگیجه و فلج فاسیال (چهره‌ای) نیز دارند. در تحقیقات دانشمندان نیز آورده شده که استفاده طولانی مدت از تلفن همراه، احتمال ابتلا به تومور مغزی نوروم آکوستیک را زیاد می‌کند. یکی از روش های درمان تومور و درمان سرگیجه در این بیماری ، قطع عصب زوج VIII است.

علت های دیگر سرگیجه

سرگیجه ممکن است ناشی از کاهش جریان خون به قاعدهٔ جمجمه باشد. خونریزی مخچه با سرگیجه، سردرد، اشکال در راه رفتن و ناتوانی در نگاه کردن به یک سمت مشخص می‌شود. غالباً علامت اولیه در بیماری ام اس نیز سرگیجه است که معمولاً شروع ناگهانی دارد. علاوه بر این ها، ضربه به سر، آسیب گردن، میگرن و مصرف الکل نیز ممکن است علت سرگیجه باشند. حتی دیابت هم می‌تواند منجر به تصلب شرائین و کاهش جریان خون مغزی شده و این امر علت سرگیجه باشد.

میگرن وستیبولار (Vestibular migraine)

میگرن بیشتر از یک بیماری سردرد است. همانطور که برخی افراد همراه با میگرن aura (شامل اختلالات بینایی، تاری دید و یا دیدن نوارهای ضربان دار و چشمک زن و یا خطوط زیگزاگی) را تجربه می کنند، سایر بیماران ممکن است سرگیجه دورانی یا سایر انواع سرگیجه را حتی زمانی که سردرد شدید ندارند، تجربه کنند. سرگیجه دورانی ممکن است چند ساعت یا چند روز طول کشیده و ممکن است با سردرد و همچنین حساسیت به نور و صدا مرتبط باشد.

درمان سرگیجه در حالت کلی

اغلب داروهای آنتی هیستامین مانند دیمن هیدرینات و سیناریزین یا فنوتیازینها مانند تی اتیل پرازین مصرف می‌شوند. اما این داروها با تأثیر برهسته‌های دهلیزی در مغز وکاهش عملکرد ان مهمترین فاکتور ریکاوری سرگیجه یعنی dynamic compensation را از بین برده و بهبود سرگیجه خصوصاً در حالت حرکت را به تأخیر انداخته و متوقف می‌کنند. روش جدید و موثرتر برای درمان سرگیجه، توانبخشی سرگیجه یا VRT است.

ولی در نهایت حتما باید توجه داشت که خوردن هیچ نوع دارویی بدون تجویز و مشورت با پزشک توصیه نمیشود. چرا که تمام مقالات و اطلاعات موجود در اینترنت و سایت ها، حالات کلی را مطرح میکنند در صورتیکه ممکن است پزشک در زمان معاینه بیمار و شنیدن علائم بیماری، تشخیص دیگری بدهد و علت سرگیجه عامل دیگری باشد.

احساس غش

سرگیجه ممکن است سبب احساس غش و سبکی سر بدون از دست دادن هوشیاری شود. برخی اوقات تهوع، پوست رنگ پریده با احساس غش همراه است. علل این نوع سرگیجه عبارتند از:

کاهش فشارخون (هیپوتانسیون ارتوستاتیک). کاهش قابل توجه فشارخون سیستولی(عدد بالایی فشارخون) ممکن است منجر به بروز سبکی سر یا احساس غش شود. این حالت ممکن است به علت نشستن یا ایستادن بسیار سریع به وجود آید.
برون ده ناکافی خون از قلب. برخی شرایط خاص مانند بیماری های مختلف عضله قلب (کاردیومیوپاتی)، ریتم غیرطبیعی قلب (آریتمی) یا کاهش حجم خون ممکن است سبب جریان یافتن ناکافی خون از قلب شود.

سایر حالات مرتبط با سرگیجه (مانند شناور بودن، شنا کردن یا سنگینی سر)

برخی دلایل این نوع حالات عبارتند از:

داروها. داروهای کاهنده فشارخون اگر فشارخون را بیش از حد کاهش دهند، ممکن است سبب غش شوند. داروهای دیگری نیز ممکن است سبب احساس سرگیجه شوند که بعد از قطع مصرف دارو، مشکل برطرف می گردد.
اختلالات گوش داخلی. برخی اختلالات گوش داخلی می توانند سبب سرگیجه های مداومی شوند که حالت دورانی ندارند.
اختلالات اضطرابی. اختلالات اضطرابی مانند حملات پانیک(هراس) و ترس از ترک خانه یا بودن در مکان های بزرگ و فضاهای باز ممکن است سبب سرگیجه شوند. گاهی اوقات اختلال دهلیزی ممکن است سبب بروز علائم شود اما اضطراب سبب می شود که حتی بعد از رفع مشکل گوش داخلی سرگیجه همچنان ادامه یابد.
سطوح پایین آهن (کم خونی). درصورتیکه به کم خونی مبتلا باشید سایر علائمی که ممکن است همراه با سرگیجه روی دهد شامل خستگی، ضعف و پوست رنگ پریده است.
قندخون پایین (هیپوگلایسمی). این وضعیت به طور کلی در افراد مبتلا به دیابت که انسولین تزریق می کنند روی می دهد. سرگیجه ممکن است با تعریق و گیجی همراه باشد.
عفونت گوش. گاهی اوقات، عفونت گوش می تواند سبب سرگیجه شود. این نوع سرگیجه با درمان عفونت برطرف می شود.
گرما و کم آبی. اگر شما در آب و هوای گرم فعالیت کنید یا به اندازه کافی آب ننوشید، ممکن است احساس سرگیجه داشته باشید. این امر به ویژه زمانی مشاهده می شود که شما داروهای قلبی خاصی را دریافت نمایید. استراحت در یک مکان خنک و نوشیدن آب یا یک نوشیدنی ورزشی به برطرف شدن سرگیجه کمک می کند.
سرگیجه مزمن ذهنی یا درونی. این حالت یک سندرم بالینی است که توسط سرگیجه مداوم غیراختصاصی که علت پزشکی آشکار ندارد، مشخص می شود. سرگیجه مزمن ذهنی با افزایش حساسیت به حرکت در ارتباط است.

عواملی که ممکن است خطر سرگیجه را افزایش دهند، عبارتند از:

سن. افراد مسن تر از ۶۵ سال بیشتر در معرض ابتلا به بیماری هایی هستند که سبب سرگیجه می شوند. همچنین احتمال دریافت داروهایی که سبب سرگیجه می شوند نیز در این افراد بیشتر است.
دریافت برخی داروها. برخی داروها مانند داروهای کاهنده فشارخون، داروهای ضد تشنج، مسکن ها و آرامبخش ها ممکن است سبب سرگیجه شوند.
اگر شما در گذشته سرگیجه داشته اید، احتمال ابتلای شما به سرگیجه در آینده بیشتر است.