علت مرگ علی اکبر تجویدی

نقاش و باستان‌شناس ایرانی و از شاگردان کمال‌ الملک درگذشت

علی اکبر تجویدی، نقاش، پژوهشگر، باستان‌شناس و نگارگر و از شاگردان کمال‌الملک روز شنبه ۲۰ خرداد ماه در ۹۱ سالگی در پاریس درگذشت. علی‌اکبر تجویدی متولد ۱۳۰۵ فرزند هادی خان تجویدی و برادر محمد و علی تجویدی از نقاشان و نوازندگان فقید کشورمان و صاحب مقالات و تألیفات متعددی در زمینه هنر و فرهنگ ایرانی بود. از جمله آثار علی اکبر تجویدی می‌توان به کتاب “نگاهی به هنر نقاشی ایران از آغاز تا قرن دهم هجری” اشاره کرد. این کتاب، نخستین کتاب تخصصی درباره نقاشی ایرانی است که سیر تاریخی دارد و از نقاشی غارهای لرستان آغاز شده و ادوار متعدد را همراه با نمونه‌های تصویری با کیفیت شایسته نشان می‌دهد و انجام پژوهش را به عهد صفوی می‌رساند.

اشتباه گرفتن علی تجویدی و علی اکبر تجویدی

علی‌ تجویدی متولد ۱۵ آبان ۱۲۹۸ در کوچه ظهیر الاسلام تهران و اصالتاً اهل اصفهان بود که در ۲۴ اسفند ۱۳۸۴ در تهران به دلیل ابتدا به بیماری سرطان پروستات درگذشت. علی‌ تجویدی نوازنده ویولن و سه‌تار، آهنگساز، پژوهشگر و نویسنده بود.

پدر علی و اکبر تجویدی

هادی تجویدی متولد سال ۱۲۷۲ در اصفهان، نگارگر، نوازنده و هنرمند ایرانی بود که مینیاتور ایرانی را پس از نزدیک به سه سده وقفه و رکود به سبک و شیوه اصیل و سنتی خود برگرداند و پایه‌گذار مکتبی نوین در مینیاتور معاصر با نام مکتب مینیاتور تهران شد. او را حلقه اتصال هنر نگارگری سنتی به نسل امروز می‌دانند.

فراگیری موسیقی و زندگی علی تجویدی

علی تجویدی آموختن موسیقی را از کودکی نزد پدرش هادی‌خان تجویدی که در نقاشی از شاگردان طراز اول کمال‌الملک و در موسیقی از شاگردان مستعد درویش‌خان بود آغاز کرد. پس از مدتی نزد ظهیرالدینی به فراگیری فلوت پرداخت. خود او نقل کرده که از “دوازده سالگی دستگاه‌های موسیقی ایرانی را می شناخته است.”

علی تجویدی از شانزده‌ سالگی نزد حسین یاحقی نواختن ویولن را آموخت و پس از دو سال به محضر درس ابوالحسن صبا (که دوست و همکار پدر تجویدی در زمینه نقاشی بود) راه یافت. به مدت هشت سال در مکتب او به فراگیری ویولن و سه‌تار پرداخت. علی تجویدی مدتی نیز در کلاس درس چند نوازنده ویولن کلاسیک با شیوه نوازندگی غربی آشنایی یافت. پس از آن با راهنمایی صبا، به محفل هنری محمد ایرانی مجرد راه یافت و با بسیاری از هنرمندان بزرگ آشنا شد و از خرمن هنر اساتید گرانقدری چون محمد ایرانی مجرد، اسماعیل قهرمانی، سید حسین طاهرزاده و رکن‌الدین مختاری که به آن محفل رفت و آمد داشتند، بهره برد. علی تجویدی یکی از برجسته‌ترین شاگردان استاد صبا بود و در غیبت ایشان کلاس استاد را اداره می‌کرد. او استاد چیره‌دست ویولن بود و سال‌ها در هنرستان موسیقی در رشته ویولن تدریس می‌کرد.علی تجویدی در رشته نوازندگی خود، صاحب سبکی منحصربه‌فرد بود . قدرت آرشه و تکنیک برجسته او در به‌کارگیری از ظرائف موسیقی کلاسیک مثل پوزیسیون‌های بالا تا نزدیک خرک و آرشه‌پرانی‌های مخصوص و پزیکاتو و استکاتو تحسین‌ برانگیز است.ترانه‌هایی همچون “رفتم که رفتم”، “شاید اگر امشب رود” و بسیاری دیگر در زمره کارهای ارزشمند استاد علی تجویدی هستند. پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران استاد تجویدی فعالیت قابل توجهی نداشته است. بنا به گفته خود استاد تجویدی، او از جمله هنرمندانی بود که در سال‌های ابتدایی پس از انقلاب، سازهای خود را شکستند.علی تجویدی در سال‌های پایانی عمر، بسیار کم کارشده بود و تنها کاری مشترک با علی‌اصغر شاه‌زیدی و تصنیفی با صدای محمدرضا شجریان به مناسبت آغاز به کار ارکستر ملی ایران اجرا کرد. آثار بی‌شماری از نواخته‌های ایشان در برنامه‌های ساز سلو و برنامه گل‌ها و سایر برنامه‌های موسیقی رادیو ایران موجود است.

زندگینامه هادی تجویدی

هادی تجویدی در سال ۱۲۷۲ خورشیدی در اصفهان در خانواده‌ای هنرمند به دنیا آمد. پدرش محمدعلی سلطان‌الکتاب اصفهانی تذهیب‌کار و خوشنویس به‌نام، جد مادری‌اش میرزابابا اصفهانی هنرمندی معروف و دایی او، حاج میرزا امامی نقاشی برجسته بود. برادرانش محمدکاظم و مهدی نیز در نقاشی سرآمد بودند. به خصوص مهدی که آثار ارزنده‌ای در نقاشی آبرنگ از خود به یادگار گذاشته‌ و آنها را با امضای مهدی تائب امضا کرده‌‌است. او که در شاعری نیز دستی داشت تخلص تائب را برای خود انتخاب کرده‌ بود.تجویدی همزمان با تحصیلات مقدماتی در مکتب اساتیدی همچون محمدابراهیم نعمت‌اللهی مبانی نقاشی به سبک قدیم ایران را آموزش دید. میرزا احمد نقاش‌باشی صورت ساز برجسته آن زمان و حاج میرزا امامی از دیگر استادان او بودند و از جمله دوستانش در آن زمان می‌توان به محمد حسین مصورالملکی نگارگر توانا اشاره کرد.در سال ۱۲۹۵ خورشیدی او به همراه برادرش مهدی به تهران آمد به جمع شاگردان میرزا یحیی‌خان نقاش‌باشی (پدر علی اکبر تقوی) پیوست و به اصول نقاشی قلمدان و جلدسازی (نقاشی زیرلاکی) تسلط یافت. قدرت و تبحر تجویدی حکیم‌الملک وزیر معارف وقت را تحت تاثیر قرار داد و باعث معرفی او به کمال‌الملک شد. این امر مقدمات ورود تجویدی به مدرسه عالی صنایع مستظرفه را که تنها دانشگاه هنر آن زمان بود فراهم کرد. تجویدی زیر نظر کمال‌الملک شیوه نقاشی کلاسیک و طبیعت سازی را آموخت. در همان زمان به تعلیم آناتومی و طبیعت‌سازی با آبرنگ پرداخت و تا درجه استادی در این رشته پیش رفت و در سال ۱۳۰۶ خورشیدی از سوی وزارت معارف وقت به دریافت دیپلم عالی در نقاشی طبیعت نایل شد. در سال ۱۳۰۸ خورشیدی حسین طاهرزاده بهزاد برای احیای هنرهای ملی ایران، مدرسه صنایع قدیمه که بعدها هنرستان عالی و هنرهای ایرانی نام گرفت را تاسیس کرد و هادی تجویدی به عنوان نخستین معلم مینیاتور این مدرسه برگزیده شد. تجویدی شاگردانی چون محمدعلی زاویه، ابوطالب مقیمی تبریزی، علی کریمی، سلیم عقیلی، علی مطیع و کلارا آبکار را در مکتب خود آموزش داد. تجویدی اغلب موضوعات ملی را دستمایه نقاشی‌های خود قرار میداد. نقاشی‌های آبرنگ او که از بهترین نقاشی‌ها در این زمینه به شمار می آیند و به شیوه قلم‌پرداز و با پیروی از سبک ابوالحسن خان صنیع‌الملک ترسیم شده‌اند، بعدها به مراکز هنری خارج از کشور از جمله موزه لوور راه یافته‌اند. آثار او در مجامع هنری اروپا با نام هادی معروف است.تجویدی زبان فرانسه را بخوبی می‌دانست و کتب خطی بسیاری داشت و شعرهای فراوانی را از حفظ می‌خواند. منزلت هنری تجویدی در زمان حیاتش بدرستی شناخته نشد و ناسپاسی جامعه او را به انزوا سوق داد. او در ۱۳۱۸ در سن چهل و شش سالگی پس از یک دوره بیماری ممتد در گذشت. از او دو دختر و سه پسر به یادگار مانده‌است. پسر بزرگترش علی تجویدی آهنگساز و نوازنده ویولن بود. دو پسر دیگرش محمد تجویدی نقاش و مینیاتوریست و اکبر تجویدی نقاش، باستان‌شناس و مدرس دانشگاه سوربون فرانسه بود که روز گذشته درگذشت.