لاپاراسکوپی چیست؟
لاپاراسکوپی (Laparoscopy) تکنیک جدیدی در روش های جراحی مدرن است که مهم ترین شاخصه آن ایجاد برش کمتر در سطح شکم برای انجام عمل جراحی مورد نظر است. لاپاراسکوپی به وسیله ی یک لوله از نوع فیبر نوری به نام لاپاراسکوپ (Laparoscop) که در ابتدای آن یک دوربین برای مشاهده درون (که معمولا دارای یک چراغ برای ایجاد امکان مشاهده) شکم وجود دارد، تشکیل شده است که ابن لوله گاهی از طریق ناف وارد شکم شده و بررسی ها را انجام می دهد و گاه از طریق ایجاد یک سوراخ کوچک در سطح شکم وارد حفره ی شکمی می شود. پزشک معالج به وسیله لاپاراسکوپی، امکان مشاهده اندام های داخل شکم را می یابد و حتی در پاره ای مواقع درمان و جراحی را هم به همین روش انجام می دهد. از جمله جراحی هایی که امروزه به وسیله لاپاراسکوپی انجام میگیرد، عمل جراحی برداشتن آپاندیس است. زمانیکه بیماری با مشکل “آپاندیسیت حاد” یا “التهاب آپاندیس” به بیمارستان مراجعه می کند، درمان اصلی و بی چون و چرا جراحی و برداشتن آپاندیس است.به عمل جراحی برداشتن آپاندیس، “عمل آپاندکتومی” (Appendectomy) گفته می شود که از دیرباز با بیهوشی عمومی یا بی حسی موضعی و برش باز شکمی انجام می گرفت اما امروزه از طریق انجام جراحی به روش لاپاراسکوپی و البته به شرط مهارت پزشک در انجام آن، اعمال جراحی با روش لاپاراسکوپی امکان پذیر است. از دیگر اعمال جراحی که به تازگی با روش لاپاراسکوپی انجام میشود، عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا است. این عمل که “کوله سیستکتومی” (Cholecystectomy) نام دارد یک روش رایج برای درمان سنگ های صفراوی است که در گذشته که امکان انجام عمل با شیوه لاپاراسکوپی نبود، با روش سنتی جراحی باز صورت می گرفت. در عمل جراحی به روش لاپاراسکوپی با ایجاد یک یا دو برش محدود (با قطر حدود یک سانتیمتر) در سطح پوست شکم لوله دستگاه درون بین دار (لاپاراسکوپ) را وارد شکم کرده و محل عمل با نور سردی مانند هالوژنه روشن میشود تا پزشک محیط جراحی را ببیند. تفاوت عمل لاپاراسکوپی این است که در این عمل،حفره شکمی با استفاده از یک گاز قابل جذب (معمولاً دی اکسیدکربن) پُر میشود تا بدین وسیله داخل حفره شکمی بهتر دیده شود.
عمل لاپاراسکوپی کیست تخمدان
تخمدان ها که دو عضو کوچک در دو طرف رحم هستند و وظیفه تولید هورمون های استروژن که موجب پریود شدن میشود را دارند، هر ماه، تعدادی تخمک آزاد میکنند که این تخمک ها به صورت بالقوه قابلیت بارور شدن داشته و به خودی خود راه خود را از لوله فالوپ به سمت رحم باز میکنند. چرخه انجام این عملیات برای آزاد شدن تخمک، تخمک گذاری نام دارد.در این میان کیست تخمدان یکی از موارد رایجی است که در سنین باروری خانم ها دیده میشود. کیست تخمدان به کیسه ی کوچک ای گفته می شود که پر از مایع بوده و میتوانند در تخمدان ها به وجود آید. عوامل ایجاد کیست تخمدان معمولا به دو عامل اصلی تقسیم میشود :
- تخمک آزاد نشده است.
- فولیکولی که تخمک در آن شکل میگیرد، پس از آزاد شدن تخمک از بین نرفته است.
بسیاری از کیست های تخمدان بدون علامت بوده و فقط در صورت انجام آزمایش لگن قابل تشخیص است اما در هر حال گاهی تشخیص پزشک بر حسب شرایط به جراحی تخمدان و خارج کردن کیست است. مانند تمام اعمال جراحی که در بالا به دو مورد از آنها اشاره شد، عمل جراحی کیست تخمدان نیز از گذشته با جراحی باز شکمی انجام میشد، اما امروزه برای این مورد هم عمل لاپاراسکوپی کیست تخمدان، به شرط مهارت پزشک معالج در این روش جراحی، ممکن است. عمل لاپاراسکوپی کیست تخمدان که “سیستکتومی تخمدان به روش لاپاراسکوپی” نام دارد، با ایجاد برش های کوچکی (بین نیم تا ۱ سانتیمتر) در دیواره شکم صورت می گیرد که لاپاروسکوپ از یک سوراخ وارد شکم شده و به جراح اجازه مشاهده داخل شکم و لگن را می دهد.سپس ابتدا با استفاده از لاپاروسکوپ محل کیست تخمدان شناسایی شده و بعد از آن پزشک جراح یک یا دو برش دیگر ایجاد میکند تا بتواند از طریق آن ها کیست تخمدان را خارج کند. در عمل لاپاراسکوپی کیست تخمدان مهارت پزشک باید به گونه ای باشد که در حین برداشتن کیست تخمدان، بخش اعظم تخمدان دست نخورده باقی بماند چرا که وجود آن برای باروری ضروری است. در حین انجام عمل لاپاراسکوپی کیست تخمدان، بیمار به صورت کامل بیهوش بوده و معمولاً در همان روز و بعد از هوشیاری قادر است به منزل برگردد.
مزایای لاپاروسکوپی نسبت به جراحی سیستکتومی سنتی تخمدان
- مدت بستری کوتاهتر بیمار در بیمارستان
- زمان ریکاوری کوتاه تر
- در امان ماندن بیشتر بافت تخمدان : به دلیل استفاده از ابزارهای جراحی کوچک
- ایجاد زخم کمتر در سطح شکم
- احتمال عفونت زخم کمتر
- چسبندگی پس از عمل کمتر : در مواقعی که باروری بعدی مدنظر باشد، به دلیل کاهش آسیب به تخمدان و چسبندگی کمتر پس از عمل، لاپاروسکوپی توصیه میشود.
لاپاراسکوپی رحم
در بیشتر موارد مورد نیاز برای خارج کردن رحم، امکان انجام لاپاراسکوپی رحم وجود دارد، مگر اینکه رحم بیش از حد بزرگ باشد (بزرگتر از یک رحم باردار ۱۸ هفته ای) که در این صورت باید به روش سنتی “هیسترکتومی شکمی” جراحی انجام شود.
عوارض لاپاراسکوپی
عوارض عمل لاپاراسکوپی نیز مانند دیگر اعمال جراحی به دو بخش : “حین عمل” و “پس از عمل” تقسیم می شود. هر چند که تعداد بسیاری از جراحان و متخصصان بر این باور هستند که عوارض لاپاراسکوپی نادر بوده و یا با احتمال کمی ایجاد می شود. عوارض لاپاراسکوپی عبارتند از :
- عوارض لاپاراسکوپی حین عمل
- سوراخ شدن روده یا احشاء داخل شکمی : با ورود سوزنی کلفت و اتوماتیک به نام وِرِس، که به هدف باد کردن شکم توسط گازکربنیک استفاده میشود، قوسی از روده که در مسیر سوزن است مورد اصابت سر تیز سوزن قرار گیرد و روده بغتتاً سوراخ شود. این مورد مخصوصا در افرادی که سابقه عمل قبلی و چسبندگی در شکم دارند بیشتر احتمال دارد.
- سوراخ شدن و یا صدمه دیدن عروق بزرگ شکمی : بر اثر ورود ناشیانه سوزن ورس یا تروکارها خصوصا اولین تروکار به داخل شکم
- پنوموتوراکس : تجمع هوا در داخل قفسه صدری و خارج از ریه ها (رسوخ هوا به داخل قفسه سینه ازطریق دیافراگم دراثر فشار زیاد هوا در داخل شکم)
- آمفیزم زیر جلدی : تجمع هوا در زیر پوست (در اثر افزایش فشار هوای داخل شکم و جذب گازکربنیک از طریق لایه های جدار شکم و یا میان سینه). این مورد معمولا طی چند ساعت پس از عمل خود به خود از بین می رود.
- افت فشارخون درحین عمل : گاهی در بیماران قلبی که قدرت انقباضی کافی و نرمالی ندارند ایجاد هوا در داخل شکم که بنام پنوموپریتونیوم گفته می شود ، میتواند روی میزان بازگشت خون از وریدهای اصلی شکم به قلب تاثیر گذاشته و باعث کاهش حجم خون در گردش شود و منجر به افت فشارخون درحین عمل گردد. در چنین حالتی جراح میبایست از ایجاد فشار زیاد گاز در داخل شکم خودداری کند.
- عوارض لاپاراسکوپی بعد از عمل
- درد ناحیه گردن و شانه در روز های نخست بعد از لاپاراسکوپی : به دلیل کشش عضلات جدار شکم و دیافراگم (در بیشتر مواقع این نوع درد با ایستادن و راه رفتن کاهش و با خوابیدن افزایش می یابد. این مشکل معمولا خود به خود بعد از چند روز برطرف می شود.
- خونریزی ازمحل برش های جراحی وتروکارها : در موارد محدودی و معمولا به دلیل مصرف داروهای ضد انعقادی و اختلال درسیستم انقعاد خون اتفاق می افتد.
- آمبولی ریوی : یکی از عوارض شایع لاپاراسکوپی به خصوص درافراد چاق
- عفونت زخم محل ورود تروکارها : از موارد خیلی نادر است که در صورت عدم رعایت استریلیتی و یا خروج بافت هایی از اعضای آلوده به میکرو ارگانیسم ها مثل روده بزرگ یا مخاط معده و کیسه صفرا و مانند آن میتواند منجر به عفونت در محل زخم ورودی تروکار شود.
- فتق محل ورود تروکارها