مراسم تشت گذاری چیست؟ + تاریخ مراسم تشت گذاری و علت آن

مراسم تشت گذاری چیست و در چه تاریخی برگزار می شود؟
مراسم تشت گذاری یا “تشت گردانی“ یکی از انواع مراسم بسیار معروف و مرتبط با ایام دهه محرم است که از زمان صفویان در اردبیل برگزار می شود. صفویان دودمانی ایرانی و شیعه بودند که آیین شیعه را مذهب رسمی ایران قرار دادند. در واقع نخستین حکومت شیعه در سراسر ایران، حکومت صفویه بود که اعضای یک طریقت صوفیانه بودند و در قرن هفتم قمری توسط شیخ صفی‌ الدین اردبیلی بنیان‌ گذاری شد. بسیاری از سنت ها و مراسمی که امروزه در اردبیل و حتی دیگر استان های ایران برگزار می شود، سنت هایی است که صفویان در میان مردم رواج داده اند که یکی از این سنت ها مراسم تشت گذاری است که اصولا در روز ۲۷ ذیحجه در اردبیل برگزار می شود.

بر اساس متن کامل و قدیمی دعای تشت‌ گذاری که به صورت تلفیقی با استفاده از سه زبان فارسی، ترکی و عربی نوشته شده، مشخص شده است که آیین تشت‌ گذاری ریشه در عصر صفویه که امرای آن ترک‌ زبان و شیعه بودند داشته باشد.

فلسفه مراسم تشت گذاری چیست؟
براساس روایات شیعه، در روز ۲۷ ذیحجه، سربازان حر بن یزید ریاحی در منطقه‌ ای به نام “زباله” راه بر کاروان امام حسین (ع) بسته و حرکت آن را متوقف ساختند، حسین بن علی علی‌ رغم کمبود آب دستور می‌دهند تشت ها توسط آب های موجود در مشک ها پر شود که هم یاران حسین و هم سربازان حر از آن استفاده کنند و حتی احشام موجود در هر دو کاروان نیز سیراب شوند. در واقع حر به همراه دو هزار نفر از سپاهیان خویش راه را بر حسین بن علی (ع) بسته بود و از امام می خواست که براساس دستور، با یزید بیعت کند اما امام حسین (ع) امتناع کرد. در این روز کاروان کربلا هنوز به دشت نینوا نرسیده بود اما کاروان به اندازه ی مصرف خود آب به همراه داشت.

تشت نماد مشک سقای کربلا و آب نماد رود فرات

برگزاری مراسم تشت گذاری
مراسم تشت گذاری عمدتاً در شهرستان اردبیل برگزار می‌شود، هر چند که در سالهای اخیر در دیگر شهرهای ایران نیز باب شده است. در این مراسم تشت‌ های آب را که “رمزی از فرات” و “اهمیت آب در روز کربلا” است، در مساجد و حسینیه‌ ها پر از آب شده و بعد از قرار گرفتن تشت ها در سکوهای مخصوص و در میان حزن و اندوه حاضران، دعای مخصوص خوانده می‌شود و از آب تشت به عنوان تبرک، اکثریت حاضران و عزاداران استفاده می‌کنند. در اصل مراسم تشت گذاری پیشواز شروع محرم است و نشانه ی آماده شدن حسینیان برای برگزاری مراسم سوگواری حسین بن علی است.

مراسم تشت‌ گذاری به این صورت است که یکی دو نفر از عزاداران حسینی کوزه‌ ای بر دوش می‌گیرند و دور مسجد را می‌گردند و بقیه نیز از پشت سر آنان حرکت کرده و نوحه و رجز می‌خوانند. این رجزها بیشتر در بیان بزرگواری‌های سقای بزرگ کربلا و سپهسالار راه حق حضرت عباس است.

مراسم تشت گذاری در اردبیل و تاریخ برگزاری مراسم
مراسم تشت‌ گذاری در اردبیل از ۲۷ ذیحجه شروع می‌شود و در ۳۰ ذیحجه به پایان می‌رسد. براساس یک رسم قدیمی، شهر اردبیل به شش محله بزرگ تقسیم می‌شود و هر یک از محلات کوچک نیز با توجه به موقعیت جغرافیایی، تابع یکی از این محلات ششگانه می‌شود.شروع تشت‌ گذاری در سه روز مانده به محرم طوری برنامه‌ریزی شده‌ است که هر روز در دو محله بزرگ این مراسم برگزار شود.

تشتهایی که در این مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرند، گرد و از جنس برنز یا مس است، بعد از عزاداری، ریش سفیدان در هر محله، تشت ها را بر دوش حمل کرده و وارد مساجد می‌شوند. حاضران در مسجد به احترام به پا خواسته و در جلو آن‌ ها دسته سینه زنی با شعار “الدخیل یا ابوالفضل” سینه می‌زنند.پس از آن، ریش سفیدان با دور زدن مسجد، تشت ها را در جای مخصوص خود قرار می‌دهند، آنگاه تشت ها را از آبی که در کوزه‌ ها بر دوششان حمل کرده‌اند، پر می‌کنند.

برخی از مورخان بر این باورند که احداث جایگاه تشت در مساجد اردبیل بعد از روی کار آمدن حکومت صفویه انجام شده‌ است و یکی از ویژگی‌های معماری مساجد اردبیل این است در مساجد شهر جایگاه و سکوهایی خاص وجود دارد که برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در موج باز بخوانیم :