واجبات نماز چیست و فرق بین واجبات و ارکان نماز چیست؟

واژهٔ نماز واژه‌ای پارسی است که ایرانیان برای واژهٔ «صلاه» عربی به کار بردند. این واژه به معنای خم شدن، سر فرودآوری برای ستایش پروردگار، احترام و اظهار بندگی و اطاعت است. واژهٔ نماز نام‌ واژه‌ای از فعل نمیدن فارسی به معنی تعظیم‌ کردن است. واجبات نماز یازده چیز است که بعضى‌ از واجبات نماز “رکن نماز” و بعضى دیگر “غیر رکن” هستند. ارکان نماز، چیزهایى است که اگر انسان به عمد و یا به اشتباه به جا نیاورد یا در نماز اضافه کند، نماز باطل مى‌شود و غیر رکن چیزهایى است که اگر به‌ عمد کم یا زیاد شود، نماز باطل مى‌شود اما اگر به اشتباه کم و یا زیاد گردد، نماز باطل نمى‌شود. واجبات نماز عبارتند از:

نیّت‌ : بنا بر نظر فقهای شیعه، نیت کردن در عبادات ضروری است و از ارکان نماز است. نیت لازم نیست بر زبان آورده شود.منظور از نیّت، آن است که انسان نماز را براى انجام فرمان خداوند عالم به جا آورد و لازم نیست نیت را از قلب خود بگذراند یا به زبان بگوید که چهار رکعت نماز ظهر مى‌خوانم قُرْبَهً الَى اللَّهِ.
تکبیرهالاحرام‌ : تَکْبیرَهُ الْإحْرام، از واجبات و ارکان نماز به معنای «اللّه اکبر» گفتن در آغاز آن است. اگر نمازگزار به عمد یا سهو، تکبیر نگوید یا خللی در آن ایجاد کند، نمازش باطل است و باید آن را دوباره بخواند. تکبیر الاحرام نماز باید به صورت عربی صحیح گفته شود. پس از گفتن اذان و اقامه،‌ با داشتن نیت و گفتن «الله اکبر» نماز شروع می شود و چون به واسطه گفتن این تکبیر، چیزهایی مانند خوردن و آشامیدن و خنده کردن و پشت به قبله نمودن حرام می شود، این تکبیر را «تکبیره‌الاحرام» می گویند و مستحب است در موقع گفتن تکبیر، دست ها را بالا ببریم و با این عمل، بزرگی خدا را در نظر آورده و غیر او را کوچک شمرده و پشت سر بیندازیم.
قیام‌ : قیام یکی از واجبات یازده‎گانه نماز است. در نماز چهار نوع قیام وجود دارد که دو تای آنها رکن بوده و با ترک عمدی یا سهوی آن‌ها نماز باطل می‌شود. در واقع قیام یعنى ایستادن بر روى دو پا، بدون این‌که به جایى تکیه کند. قیام در موقع گفتن تکبیره الاحرام و قیام پیش از رکوع که آن را قیام متصل به رکوع مى‌گویند رکن است، ولى قیام در موقع خواندن حمد و سوره و قیام بعد از رکوع رکن نیست.
رکوع‌ : رکوع از اجزای نماز و به معنای خم شدن نمازگزار تا حدی است که انگشتان دست به زانو برسند. این جزء از واجبات رکنی بوده و لازم است در هر رکعت از نمازهای واجب و مستحب یک بار انجام شود مگر در نماز آیات که هر رکعت آن پنج رکوع دارد. در رکوع یک مرتبه «سبحان ربی العظیم و بحمده» یا سه مرتبه «سبحان الله» باید گفت. پس از رکوع باید کاملا بایستد، بعد به سجده رود. رکوع‌ نمازگزار در هر رکعت بعد از قرائت، باید به اندازه‌اى خم شود که بتواند دست را به زانو بگذارد؛ این عمل را «رکوع» مى‌گویند.
سجود (دو سجده) : دو سجده روى هم یک رکن است. سَجده، اصطلاحی برای عملی عبادی به معنای نهادن پیشانی بر زمین، نشانه خضوع فرد در مقابل خدا، که در فرهنگ اسلامی از برترین عبادات به شمار آمده است. مسلمانان در نمازهای روزانه خود واجب است در هر رکعت دو بار سجده کنند. بنابر فقه شیعه در نماز تنها سجده‌ بر زمین و روییدنی‌های آن را صحیح است ولی اهل سنت سجده بر فرش و مانند آن را نیز جایز شمرده‌اند. در دیدگاه همه مسلمانان سجده برای غیر خدا حرام است. گفتن هر ذکرى در سجده کافى است ولى احتیاط واجب آن است که مقدار ذکر از سه مرتبه «سُبْحانَ اللَّهِ» یا یک مرتبه «سُبْحانَ رَبِّىَ الْاعْلى‌ وَ بِحَمْدِهِ» کمتر نباشد.
قرائت‌
ذکر : قرائت و ذکر در رکعت اول و دوم نمازهاى واجب یومیه: انسان باید اول حمد و بعد از آن یک سوره تمام بخواند. بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند. در رکعت سوم و چهارم نماز مى‌تواند فقط یک حمد بخواند یا سه مرتبه تسبیحات اربعه: (سُبْحانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُلِلَّهِ وَلا الهَ الَّا اللَّهُ وَاللَّهُ اکْبَرُ) بگوید و اگر یک مرتبه هم تسبیحات اربعه بگوید کافى است و مى‌تواند در یک رکعت حمد و در رکعت دیگر تسبیحات بگوید و بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات بخواند. بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات را آهسته بخوانند.
تشهد : تَشَهُد از اجزای نماز است که در رکعت دوم و رکعت آخر نماز پس از دو سجده خوانده می‌شود. تشهد از اجزای غیر رُکنی نماز است؛ به همین جهت اگر فراموش شود، باعث اِخلال و بُطلان نماز نمی‌شود. تشهد در همه نمازها به جز نماز میت وجود دارد. در تشهد، به یگانگى خداوند و رسالت پیامبرش حضرت محمد (ص) گواهی داده می‌شود.نمازگزار بعد از آنکه سر از سجده دوم در رکعت دوم بلند کرد و نشست، در حال نشستن و نیز بعد از سربرداشتن از سجده دوم رکعت آخر نماز، باید تشهد بخواند یعنى بگوید: «اشْهَدُ انْ لا الهَ الَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ وَ اشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى‌ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».
سلام‌ : سَلام جزء پایانی نماز است که پس از تشهد آخر نماز خوانده می‌شود. سلام از واجبات غیر رکنی نماز است و در همه نمازها به جز نماز میت وجود دارد.در رکعت آخر تمام نمازها بعد از تشهد واجب است سلام بگوید و سلام داراى سه صیغه است: «السَّلامُ عَلَیْکَ ایُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ»، «السَّلامُ عَلَیْنا وَ عَلى‌ عِبادِاللَّهِ الصَّالِحینَ»، «السَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَهُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ».
سلام اوّل از مستحبات است. سلام دوم و سوّم واجب است با این تفاوت که اگر سلام سوم گفته شد. مى‌توان به همان اکتفا کرد و نماز با آن تمام مى‌شود ولى اگر سلام دوم گفته شود، شایسته است سلام سوّم نیز پس از آن به‌ عنوان جزء مستحب آورده شود. در سلام سوم «السلام علیکم» واجب و «رحمه الله و برکاته» احتیاط مستحب است، در سلام دادن بهتر همان است که هر سه سلام به ترتیب یاد شده گفته شود.
ترتیب‌ : ترتیب‌ در کارهاى نماز، ترتیب واجب است. بنابراین مقدم‌داشتن تکبیرهالاحرام بر قرائت، حمد بر سوره، سوره بر رکوع، رکوع بر سجده و… واجب است. از این رو، اگر نمازگزار از روى عمد ترتیب نماز را به هم بزند، نماز باطل مى‌شود.
موالات‌ : مُوالات از اصطلاحات فقهی و به معنای فاصله نینداختن بین اجزای یک کار است. رعایت موالات در وضو و نماز از شرایط صحیح بودن آنهاست ولی در غسل ترتیبی رعایت آن واجب نیست. برخی فقیهان رعایت موالات بین اجزای صیغه شرعی عقود را نیز لازم دانسته‌ اند. از مُوالات به معنای «تَوَلّی» در مباحث اعتقادی نیز سخن گفته شده است. انسان باید نماز را با موالات بخواند؛ یعنى کارهاى نماز مانند رکوع، سجود و تشهّد را پشت سر هم به جا آورد و چیزهایى را که در نماز مى‌خواند، به‌ طورى که معمول است پست سر هم بخواند و اگر به قدرى بین آنها فاصله بیندازد که نگویند نماز مى‌خواند، نمازش باطل است گرچه به‌ طور سهوى باشد.

ارکان نماز چیست؟

ارکان نماز عبارتند از:

نیت‌
تکبیرهالاحرام‌
قیام‌
رکوع‌
سجود (دو سجده)

واجبات نماز غیر رکن

غیر رکن ها در واجبات نماز عبارتند از:

قرائت‌
ذکر
تشهّد
سلام‌
ترتیب‌
موالات‌

تفاوت بین واجبات نماز از نوع ارکان نماز با واجبات غیر رکن نماز چیست؟

فرق بین رکن و غیر رکن در نماز این است که، رکن اگر عمدا یا سهوا کم و یا زیاد شد نماز باطل است و واجب غیر رکنی اگر عمدا کم و زیاد شد نماز باطل است ولی اگر سهوا کم و زیاد شد نماز صحیح است. بنابراین اگر در نماز سهوا اشتباهی مرتکب شد در صورتی که خللی به رکن وارد شود نماز باطل است والا صحیح است. مثلا اگر رکوع اضافه کرد یا دو سجده اضافه یا کم کرد یا تکبیره الاحرام را دو بار گفت نماز باطل است، ولی اگر در قرائت یا اذکار چیزی سهوا کم یا زیاد شد اشکالی ندارد.