گسل های تهران + گسل های تهران روی نقشه

گسل های تهران (گسل‌ های خطرناک تهران)

پس از زلزله های تهران و اطراف آن، پایتخت نشینان و اطراف آن نگران تحقق پیش بینی های اساتید برجسته زلزله در خصوص بروز زلزله بیش از ۷ ریشتر در تهران شده اند. دو زلزله ۵٫۲ و ۴٫۲ ریشتری که در نزدیکی تهران رخ داد، ذهن همه را به سمت فعال شدن گسل های خطرناک تهران معطوف کرد. تهران که شاید به جرات بتوان گفت دارای ساختار شهری، امدادی و سازه های غیر استانداردی است به دلیل اینکه پایتخت ایران است، علاوه بر ساکنین مشخص شهری، خانواده های بسیاری را به صورت حاشیه نشین در اطراف خود دارد که دارای خانه هایی بعضا به صورت کاملا نا امن هستند. بر همین اساس مهم ترین چیز ابتدا آگاهی از گسل های تهران و میزان خطر این گسلها و آسیب های آنهاست که در صورت بروز زلزله تهران با قدرت بیش از ۷ ریشتر میتواند اتفاقات بسیار بدی را رقم بزند. حال اینکه برخی افراد در این بین ارتباط زلزله تهران یا زلزله های دیگر را با هارپ و پروژه هارپ مرتبط میکنند، عده ای آن را به آزمایش موشک بالستیک و یا صدای مهیب ربط می دهند و برخی نیز به موشهای زنده خوار در تهران اشاره میکنند، ولی در هر حال مباحث علمی زلزله فراتر از این موارد است.

طبق محاسبات علی درویش زاده (پدر علم زمین‌ شناسی ایران)ریال این دوره برای تهران ۱۵۰ سال است در حالی که از وقوع آخرین زمین لرزه بزرگ آن ۱۸۰ سال گذشته است و این تأخیر ۳۰ ساله به این معنی است که زلزله بعدی، احتمالاً شدت و بزرگی بیشتری خواهد داشت چرا که انرژی زمین در حال جمع شدن در گسل ها است و زلزله تهران قابلیت وقوع تا ۸ ریشتر را دارد!

گسل‌ های خطرناک تهران را میتوان در چند دسته کلی نام برد:

گسل شمال تهران : از کرج تا لواسانات را در بر گرفته است.
گسل جنوب تهران یا همان ری شمالی و جنوبی : گسل جنوب تهران بین ۷ تا ۷٫۶ ریشتر قابلیت وقوع زلزله را دارد.
گسل مشا فشم : از سمت فیروزکوه و دماوند تا محدوده کندوان امتداد یافته و طول آن حداقل ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر است و توانمندی‌ اش برای زلزله بیش از ۷ ریشتر است. گسل شمال تهران در لواسانات و لشکرک از همین گسل انشعاب یافته و ثابت شده که در طول تاریخ ۱۰ هزار ساله گذشته، این گسل بارها فعال بوده است. با این حال سال‌ ها است که انرژی از خود آزاد نکرده‌ است.
گسل شمال ری
گسل جنوب ری
گسل کهریزک
گسل گرمسار
گسل پیشوا
گسل پارچین

البته گسل‌ های فرعی زیادی در سطح شهر تهران وجود دارد مانند نارمک، شادآباد، داوودیه، عباس‌آباد، گسل نیاوران، گسل تِلو پایین، گسل محمودیه، گسل شیان و کوث ، گسل باغ فیض و… که بر پایه پژوهش گروه همکاری‌ های بین‌ المللی ژاپن جایکا (JICA) از این بین احتمال فعال شدن سه گسل مشا، جنوب ری و شمال تهران تشخیص داده شد که فعال شدن هر کدام خسارات و شدت گوناگونی را در هر منطقه از تهران در پی خواهد داشت. البته در ماهیت گسل ری تردید وجود دارد.

گسل شمال تهران بزرگ‌ ترین گسل شهر است که در جنوب دامنهٔ رشته‌ کوه البرز و در شمال شهر تهران قرار دارد. این گسل از لشکرک و سوهانک آغاز شده تا فرحزاد و حصارک و از آنجا به سمت غرب امتداد یافته‌ است. این گسل در مسیر خود، نیاوران، تجریش، زعفرانیه، الهیه و فرمانیه را در بر می‌گیرد.

زمین‌لرزهٔ احتمالی تهران یا وقوع زلزله قطعی در تهران به پیش‌بینی‌ های منابع دانشگاهی و منابع رسمی دولتی و خبرگزاری‌ ها مبنی بر احتمال وقوع یک زمین‌ لرزه برجسته در تهران اشاره دارد.در سال ۱۳۸۰ آژانس بین‌المللی مطالعات زلزله ژاپن – جایکا – برمبنای مطالعه وضعیت زمین، خاک، عرض خیابان‌ها، تعداد طبقات ساختمان‌ ها، جمعیت تهران، شیب تهران و موارد بسیاری از این دست، دو گزارش ارائه داد که بر اساس آن گسل شمال تهران توانمندی وقوع زلزله تا ۷٫۲ ریشتر و گسل جنوبی قدرت زلزله تا ۷ ریشتر را دارد. این گزارش هم چنین تعداد تلفات را محاسبه کرده بود و پیش بینی می‌کرد که زلزله تهران با چندصد هزار کشته و دو برابر آن زخمی همراه باشد.

گسل مشاء فشم به طول ۴۰۰ کیلومتر

گسل فشاری مشا، گسل بزرگی است که شامل زیر شاخه‌های فراوانی نیز می‌شود. زلزله ۱۸۳۰میلادی به منطقه شرقی فعالیت این گسل نسبت داده می‌شود. علاوه براین زلزله‌، زلزله بزرگی هم که در سال ۹۵۸ میلادی با بزرگای گشتاوری ۷/ ۷ در ۵۰ کیلومتری تهران رخ داده است به قسمت غربی این گسل نسبت داده می‌شود. مساله مهم در مورد این گسل تلاقی آن با گسل شمال تهران در بالادست سد لتیان است به این جهت که فعالیت این گسل می‌تواند موجب فعال شدن گسل تهران شود.

گسل معکوس آهار : گسل معکوس آهار قسمتی از گسل معروف مشاء فشم را تشکیل داده است که با طولی در حدود ۴۰۰ کیلومتر از جنوب غربی شاهرود در شرق تا آبیک در غرب ادامه دارد و شیبی در حدود ۳۵ تا ۷۰ درجه به سمت شمال دارد. قسمتی از این گسل در ناحیه آهار که یکی از سه شاخه فرعی آن است گسل آهار نامیده می‌شود.

گسل شمال تهران به طول ۷۵ کیلومتر

گسل شمال تهران بین شاخه غربی گسل مشا و شهر قرار دارد. اگر گسل شمال تهران فعال شود میزان خسارت به مراتب خیلی حادتر از زلزله‌ای است که در سال ۱۹۶۸ میلادی رخ داده است. گسل شمال تهران از این لحاظ می‌تواند یک چشمه زلزله زا باشد.

گسل جنوب ری به طول ۲۰ کیلومتر

گسل جنوب ری ایوانکی در جنوب تهران به طول ۲۰ کیلومتر قرار گرفته است. تمامی این گسل می‌تواند به‌عنوان یک چشمه لرزه‌زا برای تهران باشد.

گسل شمال ری

در حوالی عظیم‌آباد در کناره جنوبی بزرگراه ری ـ بهشت زهرا قرار دارد و دیواره‌ای به ارتفاع ۲ متر را به‌وجود آورده است. امتداد آن شرقی ـ غربی بوده و طولی حدود ۱۶/ ۵ کیلومتر دارد.

گسل معکوس امامزاده داوود

راستای شمال غرب ـ جنوب غرب دارد و از حوالی امامزاده داوود عبور می‌کند. این گسل معکوس دارای شیبی معادل ۸۰ درجه به سمت شمال شرق است و در حوالی ولنجک این گسل به گسل شمال تهران می‌پیوندد.

گسل کهریزک

از شمال سلطان‌ آباد در غرب تا کهریزک و سپس شمال شمس‌ آباد در شرق امتداد یافته و راستایش شرقی- غربی و طولش بیش از ۴۰ کیلومتر است. گسل کهریزک دیواره‌ای به ارتفاع ۱- ۱۰ متر در آبرفت‌ های جنوب تهران ایجاد کرده است.

راندگی نیاوران

با راستای شمال شرقی ـ جنوب غربی وبا طولی حدود ۱۳ کیلومتر از سعادت‌ آباد تا نیاوران و شمال اقدسیه امتداد می‌یابد.

گسل محمودیه

گسلی با سازوکار کششی با راستای شرقی ـ غربی است.

گسل شبان کوثر

در شمال تهرانپارس با طول ۳ کیلومتر و راستای شرقی ـ غربی واقع است.

گسل شرق

گسل شرق نیز که توانایی قوی‌ ترین زلزله را دارد از شرق به تهران وارد شده و با گذر از اراضی سرخه حصار و حرکت بر روی بزرگراه شهید بابایی تا مجیدیه و سید خندان امتداد می‌یابد.

گسل ملاصدرا

گسل ملاصدرا نیز که از خیابان شریعتی تا شهرک غرب امتداد یافته، محلات ونک، میرداماد، سعادت آباد و شهرک غرب را نا ایمن ساخته است.

احتمال وقوع زلزله ۷ ریشتری در تهران ۲ برابر شد!

مهدی زارع مدیر پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی افزایش احتمال دو برابری بروز زلزله ۷ ریشتری در گسل شمال تهران را بعد از وقوع زلزله ۲۹ آذرماه خطری جدی دانست. مهدی زارع با بیان اینکه میزان احتمال بروز زلزله در تهران به موضوع بازه زمانی وقوع زلزله بستگی دارد، گفت: با توجه به اینکه هر ۳۵۰۰ سال یکبار زلزله‌ ای مهم در گسل شمال تهران اتفاق می‌افتد و آخرین باری که در این گسل زلزله رخ داده به ۳۲۰۰ سال قبل برمی‌گردد و تاکنون نیز هیچ زلزله مهم دیگری در آن اتفاق نیفتاده است، بنابراین بروز زلزله‌ ای بزرگ روی این گسل را در این زمان قابل ملاحظه و خطری جدی می‌دانیم. از زمان بروز زلزله ۲۹ آذرماه تاکنون احتمال بروز زلزله از یک دهم درصد به دو دهم رسیده و می‌توان گفت که احتمال بروز زلزله ۷ ریشتری روی گسل شمال تهران ۲ برابر شده است. به دنبال آنچه محاسبه کرده‌ایم بر اساس تغییرات ایجاد شده روی زمین گسل شمال تهران بر اثر زلزله ۲۹ آذرماه اختلاف تنش روی انتهای غربی این گسل ۵ بار افزایش پیدا کرده و انتهای شرق گسل اشتهارد نیز همین میزان تنش را داشته است.

مدیر گروه مهندسی زلزله شناسی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله تاکید کرد: هم‌ اکنون افزایش تنشی در گسل شمال تهران مشاهده می‌کنیم به‌ ویژه در منطقه وردآورد یا غرب تهران که با فرونشست زمین به دلیل پمپاژ آب همخوانی دارد، ضمن اینکه در ۳۴ سال گذشته سطح سفره آب زیرزمینی این منطقه حدود ۱۲ متر کاهش یافته و باعث شده است تا سالی ۳۵ سانتی متر در غرب تهران فرونشست زمین را شاهد باشیم.

معاون پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی : وقوع زلزله های خفیف نشانه ای از نزدیکی زلزله بزرگ نیست!

مهدی زارع : «البته نباید خوش بین بود که با چنین زلزله های خفیفی، پایتخت از احتمال زلزله های بزرگتر فاصله می گیرد یا در امان است. اینکه شما احساس می کنید تعداد زلزله های زیادی رخ داده دلیلش این است که تعداد دستگاههای ثبت و تکنولوژی علم زلزله نگاری بیشتر شده است برای همین امکان ثبت زلزله هایی که قبلا وجود نداشت الان فراهم شده است. از طرفی هم گاهی یک رخدادی سبب وقوع پس لرزه هایی می شود مانند زلزله بم که پس لرزه داشت. زلزله های اخیر که به صورت گروهی در اطراف استان مرکزی اتفاق افتاد، به طور نمونه در نورآباد، دهلران، ممسنی و مسجدسلیمان مواردی شبیه به این فعالیت های اخیر را داشته ایم که زلزله های کوچک (زیر ۳ریشتر) رخ داده است. تا امروز در این منطقه حدود ۶۰ زلزله زخ داده است، اما تنها دوتا از آن حدود ۴ ریشتر بود. دلیل عمده هم همان افزایش دستگاه های زلزله شناسی است چون اگر همین زلزله ها در جنوب کشور مثلا در خاش و ایرانشهر رخ می داد امکان ثبت تمام آنها وجود نداشت. نمی توانم به طور قطعی بگویم زلزله متوسط و کوچک می تواند خبر از زلزله ای بزرگ در هر منطقه بدهد. هنوز نمی دانیم میزان این تجمع انرژی ها چقدر است که بگوییم مثلا فلان مقدار تخلیه شده و اینقدر باقی مانده است. این کار نیاز به مطالعات بسیار مفصلی دارد. به طور مثال زلزله ای که اخیرا در نیشابور با قدرت ۵٫۲ ریشتر اتفاق افتاد هم می تواند پیش درآمد زلزله ای بزرگ تلقی شود و هم نه. ساده تر بگویم که ارزیابی واقعی زلزله کار خیلی سختی است. زلزله های کوچک می تواند زنگ هشداری هم باشد چون اعلام می کنند که منطقه فعال شده است، البته نباید مردم را نگران کرد از طرفی هم نباید واقعیتها را پنهان کرد. هر چند پیش بینی زلزله کاری غیر ممکن است اما چون یک پدیده طبیعی است این احتمال وجود دارد که در آینده پیش بینی شود.»

احتمال وقوع زلزله ۷ ریشتری در تهران در بستر تاریخ

فهرست زمین‌لرزه‌های ایران در مقیاس‌های نزدیک ۷ ریشتر در ناحیه اطراف تهران به شرح زیر است:

۳۰۰ پیش از میلاد در بخش ری در گسل پارچین، ری به بزرگی ۷٫۶
۷۴۳ میلادی در بخش دروازه خزر در گسل گرمسار به بزرگی ۷٫۲
۸۵۵ میلادی در بخش ری در گسل کهریزک به بزرگی ۷٫۱
۹۵۸ میلادی در بخش طالقان در گسل مشا به بزرگی ۷٫۷
۱۱۱۷ میلادی در بخش کرج در گسل تهران به بزرگی ۷٫۲
۱۶۶۵ میلادی در بخش دماوند در گسل مشا به بزرگی ۶٫۵
۱۸۱۵ میلادی در بخش دماوند در گسل مشا به بزرگی نامعلوم
۱۸۳۰ میلادی در بخش دماوند در گسل مشا به بزرگی ۷٫۲

داده‌ها نشان می‌دهد که در منطقه تهران حدود هر ۱۵۸ سال یک لرزه اتفاق می‌افتد و آخرین زلزله تهران مربوط به سال ۱۸۳۰ میلادی و به بزرگی ۷٫۲ ریشتر بود. در مورد زمین لرزه‌های تاریخی منطقه تهران، سزار سلحشور مدیر مؤسسه دیرینه شناسی فلات اعتقاد دارد که یکی از عظیم‌ترین و ویرانگرترین زمین لرزه‌های تهران در محدوده زمانی قرن هفتم و هشتم هجری قمری اتفاق افتاده‌است که علاوه بر مطالعات زلزله شناسی، مدارک و شواهد باستان‌شناسی نیز این موضوع را تأیید می‌کند. به گفته محمودرضا دلاوری، مدیر کار گروه سیستم‌های اطلاعات مکانی پردیس فنی دانشگاه تهران: «وقوع زلزله در تهران حتمی است و طبق تحقیقات زلزله دارای یک دوره بازگشت است که طبق برآوردها هر ۱۵۰ سال یک بار یک زلزله بزرگ رخ می‌دهد و با توجه به اینکه بزرگترین زلزله در تهران در ۱۷۰ سال گذشته رخ داده‌است باید خود را برای وقوع زلزله بزرگ در کلانشهرها آماده کنیم.» نوربخش غلامی، استاد دانشگاه تهران و زمین‌شناس، در سال ۱۳۸۹ پیش‌بینی کرده که طی چند سال آینده زلزله‌ای با مقیاس ۷ ریشتر در تهران اتفاق بیفتد که نتیجه آن فاجعه‌ای مخرب‌تر از بم خواهد بود، و بحرانی ایجاد می‌شود که شاید در هیچ جای دنیا مشابه آن اتفاق نیافتاده باشد. از طرف دیگر محمدرضا حاتمی عضو پژوهشگاه زلزله مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران می‌گوید: «شاید دولتی بخواهد جمعیت را در سطح کشور پراکنده کند… ولی اینکه تهران زلزله‌خیز است، در آن شکی وجود ندارد. امکان وقوع زمین لرزه در تهران را هیچ‌کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند، کما اینکه کسی نمی‌تواند بگوید زلزله نخواهد آمد.» گفتنی است جایْنامِ بومهن، در نزدیکی پایتخت، به چم زمین‌ لرزه است.

آثار اقتصادی زلزله تهران

بر اساس مطالعات دانشگاه کمبریج انگلستان، بازارهای در حال توسعه و به‌خصوص بازارهای آسیایی، بیشترین خسارت را از حوادث طبیعی نظیر زلزه، سیل، طوفان، آتش‌سوزی و… متحمل می‌شوند. همچنین شهرهای تایپه، توکیو، سئول، مانیل و تهران بیشترین خسارت را از زلزه متحمل می‌شوند. در شکل، فهرست ۱۰ شهر جهان که بیشترین خسارت مالی را از زلزله متحمل می‌شوند، آورده شده‌است. علاوه بر این، بر اساس نتایج این مطالعه، علاوه بر شهر تهران، شهرهای زیر نیز شهرهای پرخطر ایران هستند که در این لیست آمده‌اند:

تهران (پنجمین شهر پرخطر جهان)
قم (بیست و پنجمین شهر پرخطر جهان)
اهواز (سیمین شهر پرخطر جهان)
شیراز (سی و چهارمین شهر پرخطر جهان)
کرج (سی و ششمین شهر پرخطر جهان)
کرمانشاه (سی و هفتمین شهر پرخطر جهان)
تبریز (چهل و سومین شهر پرخطر جهان)

رشد شهری در تهران به شکل نادرست انجام شده و حدود ۸ میلیون نفر از جمعیت تهران در ناحیه بسیار خطرناک قرار دارند. یک تحقیق زمین‌شناسی پیش‌بینی می‌کند که زلزله‌ای با بزرگی حدود ۷ ریشتر در تهران ۶۴۰٫۰۰۰ مسکن را از مجموع ۱٬۱۰۰٬۰۰۰ مسکن ویران کرده و علاوه بر این بیش از یک میلیون و نیم از جمعیت تهران را کشته و حدود چهار میلیون و سیصد هزار نفر را زخمی کند. بگفته ریفات لطیفی، متخصص جراحی بالینی در دانشگاه آریزونا، حدود ۲۰ درصد از مرگ‌های مربوط به این زمین‌لرزه احتمالی در ۲ ساعت اول اتفاق می‌افتد که از جمله دلایل اصلی آن خفگی در اثر استنشاق گرد و غبار، فشار بر قفسه سینه، شوک افتادن قند خون یا سرما زدگی می‌باشد. بقیه ۸۰ درصد مرگ و میر در ۳ روز اول اتفاق می‌افتد و دلیل آن از دست دادن آب بدن، سرمازدگی، نشانگان له شدن، نارسایی کلیوی، عفونت زخم، یا گندخونی می‌باشد. در سال ۱۳۹۲، به نقل از مهرداد حلوایی دبیر کمیته دفع آفات شهری و صنعتی شهرداری تهران عنوان گردید که اگر زلزله ای جدی در تهران به وقوع بپیوندد، موش‌ها در زیر زمین، زیرآور ماندگان را تا رسیدن نیروهای امدادی می‌خورند. هرچند این ادعا بعد از آن توسط دکتر اسماعیل کهرم استاد دانشگاه و مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست رد شد.

زمین‌ لرزه‌های ۱۳۹۶ اطراف تهران

پس از زمین‌لرزه ۱۳۹۶ تهران که در مرز استان البرز و تهران و نزدیک ملارد بود، تا ۳ دی ماه ۲۰ پس‌لرزه ثبت شد، و تا یک هفته بعد ۵ دی ۱۳۹۶ ساعت ۳:۵۷ صبح به وقت تهران لرزه‌ای ۱٫۶ ریشتری در ملارد ثبت شد، بعد از ظهر همان روز ساعت ۱۴:۱ لرزه‌ای ۱٫۶ ریشتری در دماوند نیز ثبت شد[۲۶] و همان شب ۵۵ دقیقه گذشته از نیمه شب ۶ دی زلزله‌ای ۴٫۲ ریشتری در ملارد رخ داد. در دی ۱۳۸۷ از مجموع ۷۵۰ لرزش (کل کشور) آن ماه پنج زمین‌لرزه بزرگ‌تر از چهار ریشتر توسط مرکز لرزه‌نگاری کشور دانشگاه تهران به ثبت رسید که بزرگترینشان ۴٫۵ حوالی فاریاب استان کرمان بود. اسفند همان سال از مجموع ۸۰۰ لرزش اسفند ماه ۹ لرزه بزرگ‌تر از ۴ ریشتر بود. اسفند ۱۳۹۵ آمار ۱۰۰۰ لرزه در کل کشور ثبت شد که در آن ماه ۱۲ زمین‌لرزه بزرگ‌تر از ۴ ریشتر بودند. فروردین ۱۳۹۶ گزارش ۲۰۵۰ زمین‌لرزه در سطح کشور به ثبت رسید که ۲۶ مورد از آنها فقط در فروردین بزرگ‌تر از ۴ ریشتر بودند. به گزارش گاردین و انعکاس خبری تسنیم، انتخاب و بی‌بی‌سی فارسی، اواخر آبان ۱۳۹۶ دانشمندان این احتمال را مطرح کردند که کاهش سرعت چرخش زمین می‌تواند موجب افزایش زمین‌لرزه‌های ویرانگر در سال ۲۰۱۸ (پس از دی ۱۳۹۶) در مناطق گرمسیری نزدیک استوا (تراپیکال) به دلیل تخلیه انرژی زیر پوسته زمین شود. این نظریه یک ماه پیش از آن توسط راجر بیلهام (Roger Bilham) از دانشگاه کولورادو در نشست سالانه جامعه زمین‌شناسی آمریکا ‏(en)‏ مطرح شده بود.