استهبان کجاست؟
شهرستان استهبان از شهرستانهای استان فارس است. مرکز این شهرستان، شهر استهبان است. جمعیت شهرستان استهبان بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵، برابر با ۶۸٬۸۵۰ نفر بوده است. شهرستان استهبان از سرزمینهای شرق استان فارس است که شمال آن به نی ریز، جنوب آن به کوههای تودج (توده) و غرب آن به دشت رونیز و شرق آن به کوههای داراب و ایج محدود میشود. استهبان منطقه دشتی است با ۱۷۶۷ متر ارتفاع از سطح دریا و ۲۶۵۲ کیلومتر مربع وسعت، با این شرایط شهر استهبان در دشتی قرار دارد که توسط کوه ها احاطه شده است. از شهر استهبان مدار ۲۹ درجه و ۸ دقیقه عرض شمالی و ۵۴ درجه و ۳ دقیقه طول شرقی میگذرد. جاده کوهستانی شرق شهرستان استهبان به طول ۳۵ کیلومتر عامل ارتباط آن با نیریز است، جاده غربی شهرستان استهبان به طرف شیراز از دشتهای به هم پیوسته گرده و رونیز میگذرد و در محدوده تنگ کرم به جاده شیراز به فسا میپیوندد. این جاده تا شیراز ۱۷۵ کیلومتر طول دارد. کوههای مرتفع، قسمت های غربی، جنوب غربی، جنوبی و تا حدودی شمال منطقه را فرا گرفتهاند. مهمترین ارتفاعات استهبان، سلسله جبال تودج است که در اصل دنباله زاگرس جنوبی میباشد. بلندترین ارتفاع در این سلسله جبال ۲۳۰۰ متر است. طول این ارتفاعات را صاحب فارسنامه ناصری از «رونیز» تا کوه «بوخون» در «فارغان سبعه» چهل و چهار فرسخ نوشته است.
منابع آب منطقه استهبان را چشمه، قنات و رودخانه تشکیل میدهند. رودخانههای شهرستان استهبان فصلی اند و در اسفند و فروردین ماه سال های پر باران از ارتفاعات جنوبی مشرف به شهرستان استهبان سرچشمه گرفته و با گذشتن از غرب شهر به سوی شمال، روستاهای خیر، جاری میشوند و در آنجا به دریاچه بختگان میریزند. رودخانههای «فتح آباد» و «عباس آباد» از این نمونه اند رودخانه «رودبال» (روستائی در نزدیکی ایج) تنها رودخانه دائمی منطقهاست که از کوههای «بوخون نیریز» سرچشمه میگیرد و با مشروب کردن روستاهای ایج و سلطان شهباز وارد ناحیه رودبال داراب میشود. چشمههای «قعری»، «پازهری»، «یوخوُ»، «مُرَخنه» و «بُک بُک» از مهمترین منابع تأمین آب شهرستان استهبان بشمار میروند. این چشمه سارها که در ارتفاعات جنوب غرب و غرب شهرستان (سلسله جبال تودج) قرار دارند در اصل سرقناتهایی هستند که از گذشته بسیار دور مورد بهرهبرداری اهالی منطقه بودهاند. در کتب قدیم آمده است که آب بستان ها و زراعت این شهر از چشمه های پازهری و قعری بوده که هر دو از جانب مغرب همه جا زیر درختان با ثمر جاری اند.
آب و هوای استهبان
حداکثر گرمای تابستان در منطقه استهبان ۳۶ درجه و حداقل سرمای زمستان ۴ درجه زیر صفر است. متوسط باران سالانه بین ۵۰ تا ۴۵۰ میلیمتر گزارش شده است. تغییر ریزش برف و باران سالانه از خصلت های طبیعی و کهن منطقه محسوب میشود. این ویژگی که مخصوص نواحی آب و هوایی متأثر از اقلیم کویری است در کم و زیاد شدن آب چشمهها و قنات ها تأثیر فراوان دارد بطوری که اگر یک سال بارندگی فراوان (بخصوص بصورت برف در ارتفاعات) صورت گیرد آب چشمهسارها و قنات ها سنگین و زیاد خواهد بود و بر عکس اگر کمی بارندگی در مدت چند سال به صورت پیوسته رخ دهد حتی ممکن است به خشک شدن برخی منابع آب بیانجامد.
جاهای دیدنی استهبان کجاست؟
از مهمترین مناطق دیدنی شهرستان استهبان آبشار استهبان، آبشار لای تاریک، آبشار سلطان شهباز، مجموعه ییلاقی درب آسیاب، منطقه ایج، شهر باستانی خیر، منطقه رونیز و غار اشکفت گبر است که مشرف به جاده شیراز و در دامنه غربی کوههای رونیز است:
- خانه مقدس
- خانه معزی
- آبشار درب آسیاب
- چشمه قهری
- آب چوک
- باغ جوزا
- سلخ بوخون
- مرخنه
- انجیرستان
- دم تنگ
- چنار هزارساله
- سرو ننه و بچه
- بن دره
- غار زکریا
- غار گبر
- کت چله خانه
- قلعه دختر
- برکه صفی یل سفید – صفویه
- کتیبه یولقلی بیگ
- یخچال حاجی محریم
- دریاچه بختگان
- جزیره نرگس
- نیایشگاه ساسانی ایج
- گنبد بن دره ایج – ساسانی
- تخت بهمن ایج – ساسانی
- آتشکده قشم قاویخیر – ساسانی
- قلعه دارالامان ایج – شبانکاره – محمود شبانکاره با ساخت این قلعه، ایج را پایتخت خود قرارداد
- چهار طاقی خیر (آتشکده بهرام) – ساسانی
- کاروانسرای شاه عباسی خانه کت خیر
- قلعه کافرها(اسماعیلیان) رونیز
- تفرجگاه مرغک رونیز
- مسجد محقق
- آرامگاه شیخ علی نقی
- آرامگاه محمد شیرین مغربی
- مسجد جامع
درخت چنار هزار ساله
محل رویش و رشد آن واقع در در میدان آب بخش استهبان بودهاست. طول عمر این درخت چنار را متخصصین بیش از هزار سال برآورد کردهاند. متأسفانه مدیران شهر به واسطه تصمیم نسنجیدهای که بسیاری از اهالی شهر با آن مخالف بودند به بهانهٔ ترس از سقوط بر سر عابرها درخت چنار را از خاک بیرون آورده و به خارج از شهر ابتدای جاده استهبان و شیراز دوراهی کمربندی و ورودی استهبان منتقل نمودند.
مسیر تهران به استهبان
مسیر استهبان روی نقشه
پوشش گیاهی و کشاورزی استهبان
پوشش گیاهی این ناحیه اهمیت فراوان دارد زیرا جنگلهای پراکنده آن درختهای متنوعی را در خود پرورش میدهند. درختان بنه، ارژن، سرو کوهی، جرگه و… با درختچههای کوچک، طبیعت سرسبزی را برای این منطقه فراهم آوردهاند. البته درختکاری از گذشتههای بسیار دور، یکی از ویژگیهای مردم این سرزمین بودهاست و بر همین اساس منابع نیز این شهر را همیشه به صورت «شهرکی پر درخت» بازگو کردهاند. از محصولات این سرزمین میتوان به انجیر و انگور و زعفران نام برد. بنا به گزارش شفاهی اداره منابع طبیعی استهبان بیشتر درختان این ناحیه را انجیر بخود اختصاص دادهاست. علاوه بر انجیر باغداران استهبان به پرورش انواع درختان باغی از جمله انگور، بادام، انار، مرکبات و مقدار کمی سیب و گلابی و آلو سیاه میپردازند، باغات مرکبات روستای «رودبار» و باغات انار «خیروایج» نیز محصولات مطلوبی ارائه میدهند. مزارع شهرستان در شمال، شمال شرقی و شرق شهر قرار گرفته و هر یک روستا نیز بنا به شرایط طبیعی خود از مقداری زمین کشاورزی برخوردار است با توجه به شرایط مساعد جغرافیائی در این منطقه گندم، جو، پنبه، ذرت، حبوبات، زعفران، صیفیجات و سبزیجات بخوبی پرورش مییابند. در گذشته کشت خشخاش و توتون نیز بشدت معمول بوده و مصرف تجارتی داشته است. اما امروزه این کشت بکلی منسوخ گردیده است.
حیات وحش استهبان
در پوشش حیوانی این ناحیه میتوان از حیوانات وحشی چون گرگ، شغال، روباه، بزکوهی، قوچ، میش و حیوانات اهلی چون گوسفند، بز، گاو، الاغ، و تعداد کمی اسب و استر نام برد. همچنین خزندگان، مار و سوسمارهای بزرگ و کوچک و از پرندگان وحشی و اهلی عقاب، کبک، تیهو، جغد، پرندگان کوچک و مرغ و ماکیان در این منطقه زندگی میکنند. حیوانات شکاری و قابل صید منطقه در گذشته نه چندان دور بسیار فراوان بوده و منابع ضمن اشاره به بز، پازن، بز وحشی، قوچ و میش کوهی، کبک و تیهو گفتهاند که پادزهری که از شکم بز و پازن کوهی در کوهستانهای جنوبی این شهر بدست میآمده، بسیار گرانقیمت و نادر بوده است. امروزه تنوع پوشش حیوانی منطقه به واسطه شکار بیرویه در گذشته و عدم حمایت ارگانهای مسئول در حفظ حیات وحش به حداقل رسیده است.
زمین شناسی و معادن استهبان
از لحاظ زمینشناسی خاک این ناحیه رسوبی و مخلوط با ماسه و آهک است که در دشتها از مقدار ماسه کاسته میشود. با ورود به کوهستانها از داخل کوهپایههای ابتدا ماسههای به سنگهای درشت و بعد به صخرههای بزرگ تغییر شکل مییابد. بطور کلی جنس خاک در استهبان ریز بافت و دارای پودرهای گچ و آهک میباشد و از ساختمان فیزیکی چندان مناسبی برخوردار نیست. در این منطقه معادن سنگ مرمریت، چینی و سیاه وجود دارد که در استهبان، خیر، رونیز و ایج پراکندهاند، از این منابع تنها معدن سنگ رونیز مورد بهرهبرداری و در امر صنایع ساختمانی بکار میرود. در رودبار ایج معدن منگنز شناسایی شده ولی هنوز به مرحله بهرهبرداری و استخراج نرسیده است. معادن نفت نیز در ناحیه «دم تنگ» حدود ده کیلومتری غرب شهرستان» از مقادیر قابل توجهی نفت سبز برخوردارند و رگههای طلا نیز به مقدار کم در خاکهای ناحیه رودبار یافت شدهاند. معادن سنگ و گچ و آهک به وفور در منطقه استهبان پراکندهاند و مورد بهرهبرداری قرار گرفتهاند. خاک رس استهبان که بهترین خاک سرامیک منطقهاست ندرتاً توسط صنعت گران سرامیک شهرستان استفاده میشود. نمک دریاچه بختگان نیز در ناحیه خیر مورد استفاده روستانشینان میباشد. کار شناخت معادن زیر زمینی و اکتشافات و استخراج آنها در این منطقه بسیار کم صورت گرفته است.
بزرگان استهبان
- دکتر جمشید آموزگار که در دورهٔ سلطنت محمد رضا پهلوی، وزیر و سپس نخست وزیر ایران شد. پس از وقوع انقلاب به آمریکا مهاجرت کرد و مدتی رئیس صندوق بینالمللی پول بود.
- از علمای این شهر سید ابراهیم استهباناتی است که به آقا میرزا آقا اصطهباناتی شهرت یافتهاست. در نجف ایشان را آقا میرزا آقا حسینی اصطهباناتی شیرازی میخواندند. وی از مراجع و فقهای عالیرتبه شیعه بود که در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی در نجف اشرف، دیده از جهان فروبست.
- بزرگترین عالم این شهر علامه کبیر ملا شاه محمد اصطهباناتی است که صاحب بسیاری تألیفات فارسی و عربیست که از نمونههای چاپ شده آن میتوان به کتابهای ریاض العارفین، لطیفه غیبی و مقامات السالکین اشاره کرد و سایر تألیفات شاه محمد اصطهباناتی عبارت است از: ریاض المؤمنین (شرح فارسی صحیفه سجادیه)، معراج الکمال، حل العقائد، تحفهالمؤمنین، اثبات عالم المثال، روضه الصالحین، حدیقه المؤمنین، فرح السالکین، اخلاق شاه محمدی، تذکره لطائف الخیال و کشف الکافی (شرح اصول کافی). در کتاب فارسنامه ناصری پس از سخنان محمد مؤمن جزائری شیرازی در وصف استادش آمدهاست که به دههٔ ۱۱۴۰ در اصطهبانات درگذشت و اکنون امامزاده پیرمراد استهبان آرامگاه وی است.
- محمدباقر اصطهباناتی، فقیه، ادیب، ریاضیدان، مخترع و طبیب ملقب به شهید رابع.
- نظامالعلما اصطهباناتی، ادیب، فقیه و از بزرگان و علمای سرشناس اواخر دوره قاجار و پهلوی اول.
- پروفسور نظامالدین فقیه، معروف به پروفسور فقیه، دانشمند و متخصص برجسته علوم سیستم و سایبرنتیک و استاد نمونه کشوری که همچنین در ۸ خرداد ۱۳۹۱ (روز تأسیس دانشگاه تهران که روز بینالملل دانشگاه تهران نامگذاری گردیده) از سوی دانشگاه تهران طی مراسم بزرگداشت، به عنوان استاد موفق در سطح بینالمللی معرفی و مورد تجلیل قرار گرفت.
- صدر الدین اصطهباناتی که در زندگی و پیشرفت سعدی شیرازی نقشی عمده داشته است.
- شمس اصطهباناتی متولد ۱۲۸۸ شاعری شیرین سخن.
- قاضی عضدالدین ایجی (استاد حافظ)
در موج باز بخوانیم:
- بام لند کجاست؟
- پارتنر چیست؟
- لاکچری چست؟
- جیرنده کجاست؟
- اسپینر چیست؟
- سلبریتی چیست؟
- پلنگ دره کجاست؟
- سینگل یعنی چی؟
- کنسول بازی چیست؟
- رز سیاه نماد چیست؟
- یاشاسین به چه معناست؟
- رستوران روبوشف کجاست؟