آزمایش مغز استخوان برای چیست؟ + بیوپسی مغز استخوان

مغز استخوان چیست؟

استخوان متراکم دارای یک حفره مرکزی است که با یک غشا پوشانده شده است. این غشا درون‌ اُست نام دارد و غشایی است که حفره‌ های میانی استخوان در داخل استخوان‌ ها را می‌پوشاند و حفره عصبی را احاطه می‌کند. حفره مرکزی استخوان مغز استخوان نام دارد و کار مغز استخوان خون‌ سازی است. دلیل گرفتن آزمایش مغز استخوان نیز در حالت کلی بررسی نوع عملکرد بدن در خون سازی است. مغز استخوان بافتی نرم است که دارای رگ های فراوانی بوده و روی آن سلول‌ های گوناگونی از نوع سلول خونی،سلول خونساز و سلول چربی قرار دارد. مغز استخوان در استخوان‌ هایی که به صورت کشیده و دراز هستند،حفره میانی و در استخوان‌ های اسفنجی فضاهای میان ترابکولی را پر می‌کند. ترابکولا (Trabecula) ساختاری تار مانند از بافت همبندی است که تکیه‌ گاه یا نگهدارندهٔ بافت‌ های دیگر است. مغز استخوان به دو صورت مغز قرمز و مغز زرد دیده می‌شود که از تعداد بیشتری سلول‌ های خون ساز پایه ریزی شده و بافت میلوئید نیز خوانده می‌شود و دومی بیشتر در بر گیرنده سلول‌ های چربی است.همه استخوان‌ ها در مرحله جنینی و پس از تولد تا رسیدن به مرحله بلوغ در بر گیرنده مغز استخوان از نوع مغز قرمز هستند ولی در بزرگسالان مغز قرمز محدود به مهره‌ ها، استخوان‌ های جناغ، دنده‌ ها و استخوان‌ های جمجمه شده و مابقی استخوان ها با مغز زرد جایگزین می‌ شود.در نارسایی مغز استخوان همه سلول‌های خونی مانند گلبول قرمز، گلبول‌ های سفید و پلاکت دچار کاهش تولید می‌شوند. به همین دلیل در بیمارانی که مشکل مغز استخوان دارند به صورت همزمان کم‌خونی، ضعف ایمنی و اختلال انعقاد خون دیده می شود.

آزمایش مغز استخوان چیست؟

بیوپسی مغز استخوان (نمونه برداری مغز استخوان) یا آزمایش مغز استخوان برای تشخصی عملکرد صحیح مغز استخوان برای تولید مقدار کافی سلول‌ های خونی انجام می گیرد.آزمایش مغز استخوان برای تشخیص و پیگیری بیماری‌ های خونی و برخی سرطان‌ ها به کار می رود. مغز استخوان دارای یک بخش به صورت مایع و یک بخش بزرگ تر به صورت جامد است که در آسپیراسیون آزمایش مغز استخوان، پزشک از یک سوزن برای برداشت نمونه‌ ای از بخش مایع استفاده می‌کند و در بیوپسی مغز استخوان، یک سوزن بزرگتر برای گرفتن نمونه از بخش جامد استفاده می‌شود. بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان اغلب همزمان انجام می‌شود و به مجموع بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان، آزمایش مغز استخوان گفته می شود. بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان اطلاعات دقیقی در مورد وضعیت مغز استخوان و سلول‌ های خونی ارائه می‌دهد. آزمایش مغز استخوان در مواقعی انجام میشود که آزمایشات خون مانند شمارش گلبول‌ ها، غیرطبیعی بوده و یا اطلاعات کافی در مورد مشکل شما ارائه ندهد و به همین دلیل با آزمایش مغز استخوان و ارزیابی مغز استخوان تصویری دقیق از انواع، مقدار و وضعیت تشکیل سلول‌ های خونی به دست می آید. هدف از انجام آزمایش مغز استخوان میتواند به یکی از علت های زیر باشد :

تشخیص بیماری : تشخیص شرایطی که مغز استخوان و سلول‌ های خونی را درگیر می‌سازند.
تعیین مرحله یا پیشرفت بیماری
بررسی سطوح آهن و متابولیسم
پیگیری روند درمان بیماری

بافت استخوان چیست؟

دلیل گرفتن آزمایش مغز استخوان

دلیل گرفتن آزمایش مغز استخوان جمع آوری اطلاعات دقیق بدن در زمینه خون سازی بوده و در حالت کلی جواب آزمایش مغز استخوان برای بررسی و تشخیص بیماری هایی مانند موارد زیر به کار می رود:

کم‌خونی
اختلالات مغز استخوان مانند سندرم میلودیسپلاستیک و میلوفیبروز
شرایطی که تعداد گلبول‌های خون بیش از اندازه کم یا زیاد باشند مانند : لکوپنی، لکوسیتوز، ترومبوسیتوپنی، ترومبوسیتوز، پان‌ سیتوپنی و پلی‌ سیتمی
انواع سرطان‌ های خون یا سرطان مغز استخوان مانند : لوسمی، لنفوما و مولتیپل‌ میلوما
سرطان‌ هایی که از نواحی دیگر گسترش یافته‌ اند مانند : سرطان پستان به مغز استخوان
هموکروماتوز
عفونت‌ ها

مغز استخوان

پیوند مغز استخوان چیست؟

پیوند مغز استخوان به جایگزینی مغز استخوان فرد بیمار با مغز استخوان سالم گفته می شود تا بیمار بتواند مقادیر بالای داروهای شیمی درمانی یا پرتودرمانی را دریافت کند.پیوند مغز استخوان دارای انواع مختلفی است که شایع‌ ترین آنها عبارتند از :

پیوند اتولوگ

پیوند اتولوگ (autologous) نوعی پیوند مغز استخوان است که در آن مغز استخوان بیمار را خارج و آن را در معرض داروهای ضد سرطان قرار می‌دهند تا یاخته‌های بدخیم کشته شوند. سپس محصول بدست آمده را منجمد و نگهداری می‌کنند و سپس بیمار با استفاده از دوز شیمی درمانی با یا بدون پرتو درمانی با هدف از بین بردن سلول های بدخیم سرطانی درمان می شود و پس از طی دوره درمان، سلول های بنیادی مغز استخوان بیمار که فیریز شده بودند مجددا به بدن بیمار منتقل می شوند تا توسط بیمار به جریان خون خود منتقل شده و تولید سلول های طبیعی خون را از سر بگیرند.

پیوند سینژنیک

پیوند سینژنیک (Syngeneic) به نوعی پیوند مغز استخوان گفته می شود که در آن ابتدا به‌ وسیله مقادیر زیادی از داروهای ضد سرطان همراه یا بدون پرتو درمانی، تمام مغز استخوان موجود در بدن بیمار را از بین می‌برند و سپس از از عضو دیگر دو قلوی مشابه بیمار که شباهت بافتی زیادی با بدن بیمار دارد، مغز استخوان سالمی را تهیه کرده و به بدن بیمار منتقل می کنند.

پیوند آلوژنیک

در نوع پیوند مغز استخوان آلوژنیک (allogeneic) بیمار بافت پیوندی را از فرد دیگری یا یکی از اعضای خانواده درجه یک مانند برادر، خواهر، یا هر یک از والدین یا در مواردی حتی از افرادی که هیچگونه نسبتی با بیمار ندارد دریافت می‌کند البته با در نظر این شرط که این فرد سازگاری بافتی نزدیکی با بدن بیمار داشته باشد.

روش انجام پیوند مغز استخوان

پس از تهیه بافت پیوندی از روش‌ هایی که ذکر شد، به بیمار مقادیر بالایی داروهای شیمی درمانی همراه یا بدون پرتو درمانی می‌دهند تا باقی‌ مانده مغز استخوان وی تخریب شود سپس در مرحله آخر مغز استخوان سالم را گرم کرده و به‌ وسیله یک سوزن و از طریق سیاهرگ به بیمار تزریق می‌کنند تا جانشین مغز استخوان تخریب شده شود. پس از ورود بافت پیوندی به جریان خون، یاخته‌ های پیوند زده شده به مغز استخوان هدایت شده و به تولید گلبول های سفید خون، گلبول های قرمز خون و پلاکت های جدید می‌ پردازند. ابتلاء به عفونت و خونریزی، تهوع، استفراغ، خستگی، بی اشتهایی، زخم های دهانی، ریزش مو و واکنش های پوستی از جمله عوارض جانبی پیوند مغز استخوان است.