معنی جبیره چیست؟
جبیره واژه ای عربی به معنی دستبند یا چوب های شکسته بندی است. اما در اصطلاح دینی و فقه به چیزی گفته می شود که بر روی محل زخم، شکستگی، سوختگی و … قرار داده شود مانند : پارچه، چسب، نوار، پنبه، دارو، گچ یا چوب شکسته بندی و … که برای شخص وضو گیرنده مسئله ایجاد کند و دقیقا به همین دلیل احکام جبیره معمولاً در باب وضو و غسل مطرح میشود. بیشترین احکام جبیره به اعضای اصلی در وضو گرفتن و مسح کردن مرتبط است و به نحوه انجام کار و شرایط آن می پردازد.در اولین نگاه به وضو جبیره به دو موضوع اصلی برخورد می کنیم که نشان دهنده ی قالب فکری علمای دین در مورد جبیره است :
- بیشتر فقهای شیعه و اهل سنّت بر این باورند که باید به گونه ای آب به عضو مورد نظر برسد :
- مانند برداشتن جبیره
- فروبردن عضو جبیره ای در آب
- تکرارِ ریختن آب و
- البته با در نظر گرفتن این نکته که رسیدن آب به پوست، بدون مشقّت ممکن باشد، شستن واجب خواهد بود.
- برخی دیگر از فقهای شیعه و اهل سنّت اعتقاد دارند که در صورت امکان، جبیره برداشته شود و روی زخم مسح گردد و اگر مسحِ زخم ممکن نباشد، مسح جبیره واجب است و اگر این کار هم ممکن نباشد، مسح بر جبیره ساقط و تیمم به وضو ضمیمه میشود.
معنی جبیره
چیزی که با آن زخم و شکسته را میبندد و دوایی که روی زخم و مانند آن میگذارند جبیره میگویند.
احکام جبیره چیست؟
- اگر با چند بار آب ریختن یا فرو بردن عضو در آب، جریانی که در تحقق عرفی غَسل معتبر است حاصل نگردد، تخییر بین سه امر یاد شده زیر باشد،محلّ اشکال است و در نتیجه شستن محل با برداشتن جبیره واجب میشود :
- شستن محل به برداشتن جبیره
- فروبردن عضو در آب
- تکرار ریختن آب بر آن
- البته این در صورتی است که در تحقق غَسل، جریان معتبر باشد و گرنه تخییر فوق بدون اشکال خواهد بود.بعضی تصریح کردهاند که در صورت شستن از روی جبیره، رعایت ترتیب بین اجزای عضو از بالا به پایین واجب است و در فرض عدم امکان ترتیب، برداشتن جبیره متعین خواهد بود.
- اگر هیچ یک از سه امر یادشده ممکن نباشد، هرچند منشأ آن نجاست محل و عدم امکان تطهیر آن باشد، مسح بر جبیره کفایت میکند.
- در این که انتقال به مسح جبیره به صرف عدم امکان شستن محل، صورت میگیرد هرچند مسح پوست ممکن باشد، یا در صورت امکان، مسح پوست بر مسح جبیره مقدم خواهد بود، اختلاف است.
- اختلاف است که در صورت کفایت مسحِ جبیره، مسح متعین است و غَسل جبیره در صورت امکان صحیح نیست یا مکلّف، بین مسحِ جبیره و غَسل آن مخیر است. برخی احتیاط واجب را در جمع بین هردو دانسته اند.
- در مسح جبیره در محل غسل، بنابر مشهور، مسح باید بر تمام جبیره صورت گیرد و نیز رطوبت آب به همه جبیره برسد و صرف کشیدن دستِتر بر آن کفایت نمیکند. هرچند برخی آن را کافی دانسته اند.
- اگر جبیره در محلّ مسح باشد در صورت امکان باید برداشته شود و مسح بر پوست صورت گیرد. در صورت عدم امکان، آیا مسح بر جبیره متعین است یا اینکه باید مسح تکرار شود تا آب به پوست برسد، مسئله اختلافی است. بسیاری مسح بر جبیره را متعین، و برخی احتیاط واجب را در جمع بین آن دو دانسته اند.
- اگر مسح بر جبیره به جهت نجاست آن یا مانعی دیگر ممکن نباشد آیا واجب است پارچه ای پاک به گونه ای بر آن نهاده شود که جزء جبیره محسوب گردد و سپس با رطوبت دست بر آن مسح شود یا شستن طراف جبیره در صورتی که جبیره در موضع غَسل باشد کفایت میکند و یا تیمم واجب است، اختلاف میباشد.
- گروهی گفته اند اگر پارچه پاک به گونه ای قرار داده شود که جزء جبیره محسوب گردد، مسح آن کافی است، در غیر این صورت، احتیاط در جمع بین آن و تیمّم است. برخی نیز مطلقا احتیاط را در جمع دانسته اند.
- هرگاه اندازه جبیره از جراحت بیشتر باشد، مقدار اضافی نیز چنانچه در حدّ متعارف باشد مسح میشود، اما اگر بیش از حدّ متعارف باشد، در صورت امکان برداشتن جبیره، باید برداشته و مقدار زاید شسته شود و در صورت عدم امکان، در اینکه تیمّم متعین است یا خیر، اختلاف است. گروهی احتیاط واجب را در مسح و سپس تیمّم دانسته اند.
آیا بر جبیره ای که تمامی عضو را دربرگرفته احکام جبیره جاری میشود یا نه؟
برخی بر جریان تصریح کرده اند. گروهی نیز احتیاط واجب را در جمع بین وضو و تیمّم دانسته اند. اگر جبیره بر همه اعضا باشد در جریان احکام جبیره بر آن یا انتقال به تیمّم، اختلاف است.
وضوی جبیره چیست؟
وضوی جبیره به وضو گرفتنی گفته می شود که وضو گیرنده دارای زخم، جراحت،شکستگی و … است و به همین روی قسمت های اصلی بدن مانند دست و صورت که در وضو مورد نیاز است با وسیله و یا دارویی مانند گچ گرفتگی یا بنداژ شدن، پوشیده شده باشد و به جهت سلامتی بیمار،امکان باز کردن آن در هنگام وضو وجود نداشته باشد و یا ممکن نباشد که به همین دلیل شخص باید وضوی جبیره بگیرد.
غسل جبیره چیست؟
- حکم جبیره در غسل همانند حکم آن در وضو است و بر آن ادّعای اجماع شده است. برخی بین جراحت و زخم و بین شکستگی تفصیل داده، در زخم قائل به تخییر بین تیمم و غسل و در شکستگی قائل به تعین غسل و مسح بر جبیره شده اند و در فرض عدم امکان مسح، تیمّم را واجب دانسته اند.
- در این باره نیز اختلاف است که آیا در غسل جبیره، غسل ترتیبی واجب است یا غسل ارتماسی نیز صحیح میباشد و نیز بنابر کفایت غسل ارتماسی در وجوب مسح بر جبیره در زیر آب و عدم وجوب آن، اختلاف است.
تیمّم جبیره چیست؟
- هرگاه بر مواضع تیمّم، جراحت و زخمی وجود داشته باشد، حکم آن همانند حکم وضوی جبیره است. بدین معنا که در صورت امکانِ برداشتن جبیره، آن را برمیدارد و در صورت عدم امکان، بر جبیره مسح میکند.
چند حکم دیگر جبیره
- حکم طهارت و نماز پس از زوال عذر
- اگر پس از وقت نماز عذر صاحب جبیره برطرف شود، نمازی که خوانده صحیح است و نیازی به اعاده نیست
- اگر در وقت نماز عذر او برطرف شود در وجوب اعاده اختلاف است.
- در لزوم تجدید طهارت برای نمازهای بعدی پس از رفع عذر یا کفایت طهارت جبیرهای سابق نیز اختلاف است.
- امامت صاحب جبیره
- امامت صاحب جبیره برای غیر صاحبان جبیره مکروه است.