شب یلدا یا همان ” شب چله ” که به بلندترین شب سال معروف است، در سال ۱۳۹۷ مصادف با جمعه شب است. در واقع از غروب جمعه ۳۰ آذرماه ۱۳۹۷ تا بامداد شنبه اول دیماه ۱۳۹۷ را مردم ایران زمین شب زنده داری می کنند و آداب شب یلدا را به جای می آورند.
با شنیدن واژه یلدا ما ایرانی ها ناخودآگاه یاد آجیل و شب نشینی و لحظات شیرین می افتیم. شاید تعداد زیادی از ما تا کنون معنی واژه یلدا و یا سنت های قدیم یلدا را نشنیده و یا نخوانده باشیم. شب یلدا یا شب چلّه از جشن های باستانی و بسیار کهن ایرانیان است. شب یلدا شبی است که از فردای آن روزها دقیقه به دقیقه طولانی تر شده و زمان شب ها کوتاهتر میشود تا رسیدن به بهار! به همین دلیل شب یلدا طولانی ترین شب سال نام گرفته است و در واقع جشن شب یلدا به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته میشود. شب چله هم که مترادف شب یلدا است از آن روست که چهل روز اول زمستان (۱ دی تا ۱۰ بهمن) را “چله بزرگ” و بیست روز بعد از آن (۱۱ بهمن تا ۳۰ بهمن) را “چله کوچک” نامیده اند. ابوریحان بیرونی از این جشن با نام «میلاد اکبر» نام برده و منظور از آن را «میلاد خورشید» دانسته است. و دقیقا به همین دلیل است که ایرانیان باستان معتقد بودند از ۱ اسفند فعلی به بعد زمین به پیشواز زندگی نو و بهار میرود و جشن اسفندگان (سپندارمذگان) که یکی از جشنهای باستانی ما ایرانی ها است در روز ۵ اسفند برگزار میشود. ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه خود آورده است که ایرانیان باستان، روز پنجم اسفند را روز بزرگداشت زن و زمین میدانستند. هماکنون بعضی از زرتشتیان ایران، روز سپندارمذ (پنجم) از ماه سپندارمذ (اسفند) را براساس تاریخ شمسی فعلی ، روز ۲۹ بهمن و روز جشن سپندارمذگان میدانند.
معنی واژه یلدا چیست؟ (یلدا به چه معناست؟)
واژهٔ یلدا از زبان سریانی (یکی از گویشهای زبان آرامی و عبرانی) و به معنای تولد یا زایش است. «یلدا» برگرفته از واژهٔ سریانی ܝܠܕܐ بهمعنای زایش است در آثارالباقیه بیرونی، از روز اول دی ماه، با عنوان «خور» نیز یاد شده است. در قانون مسعودی نسخهٔ موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده، اگرچه در برخی منابع دیگر «خرم روز» نامیده شدهاست.علت نامگذاری شب یلدا به نام یلدا این است که در پایان این شب دراز که اهریمنی است خورشید یا مهر متولد میشود و تاریکی را از میان میبرد. یلدا و مراسمی که در نخستین شب زمستان و بلندترین شب سال برپا میکردند، سابقهای چند هزار ساله دارد و از رسوم ویژه آریایی ها است. اقوام قدیم هند و ایرانی و هند و اروپایی جشن تولد آفتاب را آغاز زمستان میگرفتند به ویژه ژرمنی ها (آلمان ها) عید تولد آفتاب را در آغاز زمستان گرفته و آن را به خدای آفتاب نسبت میدادند و این بیتناسب هم نیست، چرا که حقیقتا آغاز زمستان مثل تولد جدید خورشید است. مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، از هند و ایرانی – هند و اروپایی، دریافتند که کوتاهترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدریج بلندتر و شبها کوتاهتر میشوند، از همین رو آنرا شب زایش خورشید (مهر) نامیده و آنرا آغاز سال قرار دادند کریسمس مسیحیان نیز ریشه در همین اعتقاد دارد. در دوران کهن فرهنگ اوستایی، سال با فصل سرد شروع میشد و در اوستا، واژه «سَرِدَ» (Sareda) یا «سَرِذَ» (Saredha) که مفهوم «سال» را افاده میکند، خود به معنای «سرد» است و این به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن و روشنی بر تاریکی است. آشکار است که به موجب بلندترین شب و تاریکی که مظهر اهریمن بود و حالا به واسطه طولانی تر بودن شب بیشتر دوام خواهد داشت، این شب را نحس و بدیمن میشمردند. در شب یلدا جهت رفع این نحوست، آتش میافروختند، گرد هم جمع میشدند و سفره های ویژه میگستردند که بر اساس این اعتقادات سفره شب یلدا جنبهٔ دینی داشته و مقدس بود.
اداب و رسوم شب یلدا چیست؟
خانوادههای ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه ها و رایج تر از همه هندوانه را مهیا و دور هم سرو میکنند. پس از سرو تنقلات، قصهگویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال گیری با دیوان حافظ رایج است.
در موج باز بخوانیم:
- شب چله عروس
- طرز تهیه باسلوق
- طرز تهیه فسنجون
- طرز تهیه ژله توپی انار
- طرز پخت لبو در قابلمه
- آجیل شب یلدا چیست؟
- طرز تهیه کلوچه زنجبیلی
- طرز تهیه کیک فنجانی ساده
- طرز تهیه ژله انار با دانه های انار
- مراسم شب یلدا برای تازه عروس
- طرز تهیه کیک اسفنجی با پف زیاد