قبر مختار کجاست؟ + نقشه آرامگاه مختار ثقفی

آرامگاه مختار ثقفی کجاست؟

مختار بن ابی‌ عبیده ثقفی معروف به ابواسحاق، متولد سال یکم هجری برابر با سال ۶۲۲ میلادی در شهر طائف (شهری در استان مکه کشور عربستان سعودی که در مرکز یک ناحیه کشاورزی قرار گرفته و انگور و عسل آن معروف است) رهبر دومین قیام بعد از حادثهٔ عاشورا بود. مختار ثقفی پنج سال بعد از واقعه ی عاشورا برابر با سال ۶۷۶ میلادی، در کوفه به خون خواهی امام حسین (ع) برخاست و بسیاری از عاملان واقعه عاشورا را کشت و ۱۸ ماه به حکومت مستقل کوفه رسید. در این مدت جنگ‌ های زیادی کرد و در اولین جنگ خود با لشکر اعزامی امویان شام، عبیدالله بن زیاد، مشهور به ابن مرجانه که فرمانده نظامی مشهور امویان و از عوامل اصلی به شهادت رساندن امام حسین (ع) و همراهانش بود را کشت. پس از آن نیز مناطق زیادی را به زیر سلطهٔ کوفه عراق درآورد. بر اساس برخی منابع تاریخی ایرانیان در قیام مختار ثقفی در سپاه مختار مشارکت داشتند. مختار بن ابی‌ عبیده ثقفی شیعه بود ولی امامت امام سجاد (ع) را قبول نداشت و معتقد بود که امامت باید از جانب “محمد بن علی حنفی” که برادر ناتنی امام حسین (ع) و فرزند امام علی (ع) بود ادامه یابد. به همین علت منابع زیادی بر این موضوع تاکید کرده اند که مختار اجازه ی قیام خود برای خونخواهی امام حسین (ع) را به جای امام سجاد (ع) از عموی ایشان “محمد بن علی حنفی” گرفت و امام سجاد (ع) با این قیام موافق نبوده است. البته در منابع دیگری آمده است که امام سجاد (ع) با توجه به خفقان ایجاد شده توسط مروانیان و آل زبیر، نمی‌ توانست مستقیما وارد شود و به همین دلیل عمویش محمد بن حنفیه را نماینده خود درباره قیام مختار اعلام نموده و مختار را به وی ارجاع داده است.

طائف شهری از شهرهای استان مکه

محمد بن حنفیه پسر علی بن ابی طالب از کنیزی به نام خوله از قبیله بنی‌حنیفه است که در جنگ یرموک اسیر شد و به مدینه آمد. محمد در سال ۱۶ هجری متولد گردید. گرچه محمد بن حنفیه برخلاف امام حسن (ع) و امام حسین (ع) از تبار حضرت محمد (ص)، پیامبر اسلام نبود، ولی درگیر منازعات سیاسی بسیاری شد و از کسانی از خاندان علی بود که شیعیان افراطی به وی شان و مقام بالایی دادند و بعد از اینکه امام حسین (ع) در سال ۶۱ هجری برابر با (۶۸۰ میلادی) کشته شد، نگاه‌ هایی به سمت محمد بن حنفیه به عنوان پسر دیگر امام علی (ع) معطوف گردید و مختار نیز به صورت ضمنی با تایید وی بر علیه قاتلان امام حسین (ع) و یارانش قیام کرد. یکی از یاران معروف مختار کیان ایرانی بود. کیان ایرانی (به عربی: کیان الفارسی) یا کیان ابو عُمره که به کیسان معروف بود، مشاور نظامی مختار ثقفی و شخصی انقلابی و اهل کوفی با اصالتی ایرانی‌ بود که در برخی منابع وی را یکی از غلامان علی بن ابی طالب معرفی کرده اند.

پیش از قیام مختار،قیام توابین اتفاق افتاد. قیام توابین قیام شیعه هایی بود که پس از واقعه کربلا با هدف انتقام از قاتلان امام حسین (ع) برخاسته بودند. ‌توابین از سال ۶۱ قمری پس از واقعه عاشورا مخفیانه در پی جمع‌ آوری نیرو و اسلحه بودند و گفته شده است به دلیل عدم‌ همراهی مختار ثقفی، بسیاری از شیعیان همراه توابین نشدند. این قیام در سال ۶۵ قمری به دست مسلمانان و دوستداران اهل بیت (ع) در مقابله با لشکر شام و در منطقه عین الورده رخ داد که رهبری آن بر عهده سلیمان بن صرد خزاعی بود و در جنگی چهار روزه، بسیاری از توابین کشته شدند. باقیمانده سپاه به رهبری رفاعه بن شداد عقب‌ نشینی کردند. سلیمان بن صُرَد بن جون خُزاعی از بزرگان عرب و از شیعیان کوفه و صحابی حضرت محمد (ص)، امام علی (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) بود. وی در برخی جنگ‌ها در رکاب امیرمؤمنان (ع) بود و در دوران امام حسن (ع) نیز از بزرگان شیعه کوفه به حساب می‌آمد اما با صلح امام حسن با معاویه مخالف بود. نخستین نامه‌ نگاری‌ ها برای دعوت امام حسین (ع) به کوفه به رهبری او انجام شد، با این حال خود او در نبرد کربلا حضور نداشت.

مختار ثقفی با همان شعار قبام توابین یعنی “یالثارات الحسین” به معنی : “به خونخواهی حسین” و شعار “یا منصورُ اَمِت” به معنی “ای پیروز، بمیران” که پس از پیروزی در جنگ بدر رایج شده بود، در چهارشنبه ۱۶ ربیع‌الثانی سال ۶۶ قمری در کوفه به پاخاست. در سال ۶۶ هجری قمری (۶۸۶ میلادی) کردهای منطقهٔ حلوان (سرپل ذهاب کنونی) شورش کردند و مختار پیش از قیام برای سرکوب آنان حاکمی به حلوان فرستاد که شورش کردها را سرکوب کرد. چس از آن در نبرد خازر سپاه مختار با سرداری ابراهیم اشتر، پسر مالک اشتر، لشکر امویان شام به فرماندهی عبیدالله بن زیاد را در موصل شکست داد که عبیدالله نیز در این نبرد بدست ابراهیم اشتر کشته شد. سرش را بریدند و به نزد علی بن حسین سجاد در مدینه فرستاد. ابراهیم اشتر نیز طبق توافقش با مختار، حکومت موصل را به دست گرفت.

قبر مختار ثقفی کجاست؟

مختار ثقفی سرانجام در مقابله با سپاه مصعب، پسر زبیر، شکست خورد و در سال ۶۷ هجری قمری کشته شد. آرامگاه مختار ثقفی در گوشهٔ شرقی مسجد کوفه و جنوب آرامگاه مسلم بن عقیل است. مورخین، اعم از شیعه و سنی در مورد شخصیت مختار اختلاف نظر دارند و برخی او را مستحق لعن و نفرین می‌ دانند و گروهی او را بسیار مدح و ستایش می‌کنند. “جعفر شهیدی” و “امینی” از علمای شیعه، این اتهامات را ساختهٔ دشمنان مختار از زبیریان و امویان که از او ضربه خوردند دانسته‌ اند، که پس از مرگش به وی نسبت داده‌ اند. اما آنچه مهم ترین انتقاد به مختار است، عدم بیعت و اجازه گرفتن از امام آن زمان (امام سجاد(ع)) و قیام کردن برای خونخواهی امام حسین (ع) و بارانشان است. در کنار مسجد کوفه مرقد میثم تمار، خانه امیرالمومنین، دارالعماره کوفه، مرقد مسلم بن عقیل، مرقد هانی بن عروه و مرقد مختار قراردارد. روایت است که پس از کشته شدن مختار ثقفی توسط مصعب بن الزبیر، پیکر مختار در دیوار دارالاماره کوفه مدفون شد و به همین دلیل قبر مختار مخفی ماند تا اینکه آیت‌ الله العظمی سید مهدی بحرالعلوم حدود ۲۳۰ سال پیش، در جست‌ و جو برای یافتن بقایا و محراب مسجد کوفه برآمد و با توجه به اینکه مسجد کوفه در آن زمان پایین‌ تر از زمین‌ های اطراف بود و امکان جاری‌ شدن آبهای سطحی در آن وجود داشت، ایشان تشخیص دادند که مسجد کوفه با پر شدن خاک پاک در آن،با زمین‌ های مجاور هم سطح گردد. بر اساس همین دستور آیت‌ الله بحرالعلوم و هنگام عملیات هم سطح‌ سازی، قبر پنهان شده ای در انتهای راهرو زیرزمین مسجد (به طرف خارج مسجد و به سمت دارالاماره کوفه) پیدا شد که سنگ قبر آن به نام “مختار ثقفی” بود! پس از یافتن قبر مختار ثقفی، “محسن الحاج عبود شلاش” ساختن حرم جدیدی برای مختار را بر عهده گرفت و آن را به رواق حرم مسلم بن عقیل از سمت جنوب ملحق کرد. سپس برای قبر مختار ثقفی پنجره‌ای آهنین قرار داد و درب راهرو را که در حجره‌ ای در کنج مسجد کوفه قرار داشت، مسدود کرد.