ازدواج سفید چیست؟
در جامعه اسلامی ایران که قوانین خانوادگی بر مبنای دین سالاری و توجه به قوانین شرعی تنظیم شده است، برای ازدواج فقط دو عبارت “ازدواج دائم” و “ازدواج موقت” به کار برده میشود که فلسفه و قوانین هر کدام بر اساس شرایط خود متفاوت است. اما در این میان، این روزها در جامعه ایرانی کلمه “ازدواج سپید” یا “ازدواج سفید” شنیده میشود که در برخی مقاطع لفظ خطری برای روابط صحیح خانوادگی را به خود میگیرد. ازدواج سفید در دین اسلام وجود نداشته و تعریف نشده است چرا که در این نوع ازدواج دختر و پسر بدون برگزاری مراسم عقد و به خاطر منافع اقتصادی ، عاطفی یا … زیر یک سقف رفته و با هم زندگی میکنند. ازدواج سفید که در غرب رواج دارد از بعد روانشناسی به معنای «هم باشی» نیز شناخته میشود. به این معنا که پیوندی به مدت زمان نامعلوم بین دو فرد برقرار میشود که فاقد مشروعیت اجتماعی و حقوقی است و دقیقا به همین دلیل از لغت سفید برای آن استفاده شده است. در واقع در ازدواج سفید هر کدام از طرفین کمترین میزان مسئولیت را نسبت به ازدواج دائم یا موقت میپذیرند که عملا به عدم مسئولیت پذیری اطلاق میشود و در روابط ازدواج سفید، افراد مسئولیت عملکرد خود را برعهده نمیگیرند و چنین عاملی میتواند در تداوم زندگی مشترک تاثیر بسیار زیادی داشته باشد این در حالیست که اکنون فضای ازدواج مناسب نیست و افراد به علت مشکلاتی مانند مسائل اقتصادی تمایل به ازدواج و رفتن زیر یک سقف را ندارند. قطعا در ازدواج سفید بیشترین لطمه شامل حال فرزندان حاصل از این ازدواج است، چراکه چنین ازدواجی ثبت نمیشود و سرنوشت فرزند به وجود آمده پس از تولد مشخص نیست. بارداریهای ناخواسته و عوارض بهداشتی ناشی از سقط جنین غیرقانونی از تبعات دیگر ازدواج سپبد است. نکته قابل تامل دیگر در ازدواج سفید، کاهش فرزند آوری است، علاوه بر آن سطح زندگی افراد تغییر میکند و خلاء روانی برای دختر را در پی دارد و ممکن است حتی شانس مادر شدن او را کاهش دهد و حتی به آسیبهایی مانند اعتیاد سوق پیدا کنند، این در حالیست که مردان در صورت ترک چنین رابطهای کمتر آسیب میبینند.
شرایط ترک زندگی در ازدواج سفید چیست؟
در ازدواج سفید امکان دارد که یکی از طرفین هر لحظه نسبت به ادامه این رابطه اظهار بیمیلی کند و بدون هیچگونه توجه و مسئولیتی به صدمات روحی قابل توجهی که به طرف مقابل (به ویژه زنان) وارد میشود از رابطه خارج شده و طرف مقابل خود را ترک کند. زنان که بر حسب طبیعت خود دوست دارند روی فردی سرمایهگذاری عاطفی کنند که این فرد از ارزش لازم برخوردار باشد بعد از ترک شدن های این چنینی دچار آسیب هایی میشوند که حتی گاهی جبران ناپذیر است. حتی از نظر حقوقی نیز گفته شده است: «ازدواج سفید از نظر قانونی جرم است. از نظر شرعی نیز گناه محسوب میشود و همواره فرد با نوعی ترس و نگرانی از عواقب چنین رابطهای دست و پنجه نرم میکند. این در حالیست که اگر این روابط ثبت شود، امکان اثبات متعلق بودن فرزند به پدر وجود دارد.»
ازدواج سفید ، معانی و تعابیر آن در جامعه ایران
در ایران گروهی معتقد هستند معنی ازدواج سفید تشکیل زندگی مشترک بین زوجین بدون عقد نکاح است و گروه دیگری آن را معادل زندگی مشترک بدون ازدواج یا همباشی تعریف میکنند (البته نه تعریف گستردهتر آن که به معنی همزیستی ست بلکه تعریف محدود به زندگی مشترک زناشویی بدون ازدواج که طرفین همدیگر را همسر و متعهد به یکدیگر نمیدانند). کاربرد کهنتر «ازدواج سفید» در زبان فرانسه و انگلیسی میباشد (انگلیسی: White marriage، فرانسوی: Mariage blanc) که به معنی ازدواج بدون وصال یا ثبت شده و قانونی اما به دلایل مختلف بدون رابطه جنسی ست. نام ازدواج سفید احتمالاً ریشه در سفید بودن ملحفه شب اول ازدواج داشته است. همچنین ممکن است ازدواج سفید به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
ازدواج ثبت نشده
- نکاح عرفی (نکاح شرعی ثبت نشده در مراجع قانونی دولتی اما با قرائت صیغه عقد نکاح)
- نکاح معاطاتی (نکاح با قرائت صیغه عقد نکاح بدون ثبت اما با توافق طرفین بر تعهد در زندگی مشترک زناشویی)
- ازدواج موقت ثبت نشده
روابط خارج از ازدواج
- همباشی (یک تعریف کلی از انواع زندگی با یکدیگر همراه رابطه جنسی که میتواند شامل تعهد بین دو نفر باشد یا ازدواج حقوق مشترک باشد یا به طور کلی زندگی با یکدیگر بدون هیچگونهتعهدی باشد که طرفین همدیگر را همسر و متعهد به یکدیگر نمیدانند و همباشی برای تمام این موارد کاربرد دارد مشروط به اینکه به طور رسمی ازدواج نکرده باشند چه در کشورهایی که مجری حقوق مشترک هستند یا نیستند. اما در تعریف واژه همباشی میتواند درباره زندگی خانوادگی و یا هر نوع زندگی مشترک دیگری حتی با حیوانات نیز به کار برده شود و ریشه آن به قرن شانزدهم برمیگردد.[۸])
کاربردهای نادرست ازدواج سفید
به دلیل برداشت اشتباه عموم ممکن است که ازدواج سفید به اشتباه برای موارد به کار برده شود که صحیح نیست:
- ازدواج حقوق مشترک (یا ازدواج عرفی) فقط مختص کشورهاییست که در واقع، کامن لا (حقوق مشترک) را اجرا میکنند (فقط در صورتی که تشکیل این نوع زندگی در آن کشورها یا ایالتها باشد، در دیگر نقاط جهان نیز مورد تأیید خواهد بود). این نوع ازدواج بیشتر با همباشی اشتباه گرفته میشود اگر چه نوعی از همباشی هست اما به دلیل قوانین عرفی کشور مربوطه پشتوانه حقوقی و قانونی دارد. برای مثال در فنلاند زندگی مشترک بدون ازدواج رسمی با عنوان «Common-law Relationship» مطرح شده است[۹] که نباید با همباشی اشتباه گرفته شود زیرا مسئولیتها، مسائل قانونی و حقوقی در ازدواج کامنلا که ثبت دولتی یا مذهبی ندارد کاملاً با همباشی متفاوت است اما به دلیل اینکه ازدواج حقوق مشترک در ایران رسمی نیست، برداشت جامعه فارسی زبان از زندگی مشترک بدون ازدواج (عنوانی که در فنلاند مطرح میشود) با همباشی یکسان است.
- نکاح عرفی یا ازدواج شرعی اسلامی ثبت نشده معمولا در مناطق عربنشین خلیج فارس رایج است نباید با ازدواج سفید که یک تعریف نو در فارسی است اشتباه گرفته شود.
مفهوم ازدواج سفید در اروپا
ازدواج سفید در اروپا یعنی ازدواجی که خانم و آقا تعهد میکنند با هم زندگی مشترک داشته باشند (با رابطه جنسی و …) ولی به صورت رسمی ثبت نشده و مانند شرایط ضمن عقد و … شرطی شامل حالش نمیشود. در عقد رسمی اگر یکی از طرفین کاری بر خلاف شرایط انجام دهد یا شرایط را محقق نکند و … طرف دیگر میتواند به مراجع قانونی اعتراض کند و برای جدا شدن از یکدیگر نیاز به طلاق گرفتن است اما در ازدواج سفید با یک خداحافظی (یا حتی بدون آن و فقط با ترک خانه) میتوانند رابطه را پایان دهند. اصولا در اروپا و کشورهای غربی ازدواج سفید در برخی اوقات پیش زمینه ازدواج رسمی است و زوجین حتی بعد از یک یا چند فرزند اقدام به ثبت رسمی ازدواجشان و حتی برگذاری مراسم ازدواج میکنند. اخیرا سخنان فاطمه حقیقت جو و ازدواج سفید وی ، نماینده مجلس ششم خبر ساز شده است. حقیقت جو که متولد ۸ دی ماه ۱۳۴۷ است، پس از استعفا در مجلس و خروج از ایران چندی پیش از طلاق خود پس از ۱۲ سال زندگی مشترک و ازدواج سفیدش با شخص دیگری، مصاحبه ای با رادیو فردا داشته است.
فاطمه حقیقت جو نماینده مجلس ششم ، ر مصاحبه با رادیو فردا از ازدواج سفیدش می گوید!
معادل ازدواج سفید در آلمان
در آلمان به زندگی مشترک بدون ازدواج «رابطه شبه ازدواج» گفته میشود. در دهه ۱۹۵۰ میلادی که جامعه چنین زندگی مشترکی را به سختی میپذیرفت به این نوع زندگی مشترک بدون ازدواج «ازدواج وحشی» میگفتند. پس از چند دهه با کنار گذاشتن پیشداوریها، قوانین جلوی مداخله مذهب در زندگی فردی و اجتماعی را گرفت که بیشتر از همه تحت تأثیر جنبشی معروف به «جنبش سال ۶۸» بود.
منتقدان ازدواج سفید در ایران
ماهنامه زنان امروز، مجلهای که با ۱۶ سال فعالیت در سال ۱۳۸۶ توقیف شده بود و پس از ۷ سال توقیف در خرداد ۱۳۹۳ فعالیتش را از سر گرفته بود در ۷ اردیبهشت ۱۳۹۴ به دلیل ترویج ازدواج سفید طبق بند ۲ از ماده ۶ قانون مطبوعات با عنوان «اشاعه فحشا و منکرات و انتشار مطالب خلاف عفت عمومی» و «اخلال به مبانی و احکام اسلام» توقیف شد. وزارت ارشاد نیز از این توقیف حمایت کرد. منتقدان، زندگی مشترک بدون ازدواج را باعث کاهش آمار ازدواج رسمی و «سست شدن نظام ارزشی» میدانند. سیاوش شهریور، مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران در اواسط تابستان سال ۱۳۹۳ از طرح «اعتلای خانواده پایدار» در دستور کار دولت برای مقابله با ازدواج سفید خبر داده بود.
در موج باز بخوانیم:
- سند ۲۰۳۰ چیست؟
- ماجرای دو راهب بودایی و زن جوان
- پارتنر یعنی چه؟
- اکسترا مریتال چیست؟
- هیکل سلیمان کجاست؟