طبع با مزاج چه تفاوتی دارد؟ طبع همان مزاج است؟
طبیعتا همه ما در روزمره خود با کلمه طبع تو چیست؟ این خوارکی برای طبع تو مناسب نیست و … برخورد داشته ایم. در حقیقت طبع به تأثیر چیزی در محیط اطراف انسان بر روی او میگویند در مثالی خیلی ساده میتوان گفت تأثیر سرمای کولر یا گرمای بخاری که موجب سردی یا گرمی در انسان می شود به نوعی طبع فرد نامیده میشود. اما در کنار طبع افراد در کل یا سرد مزاج هستند و یا گرم مزاج به این معنی که مزاج شامل دو حالت : سرد و گرم است.
انواع طبع یا مزاج
۴ شکل از طبع در علم طب سنتی تعریف شده است :
- طبع صفرا (طبع گرم و خشک)
- طبع دم (گرم و مرطوب)
- طبع سودا (طبع سرد و خشک)
- بلغم (سرد و مرطوب)
البته طبع پنجمی هم وجود دارد که آن را طبع معتدل می نامند.و بیشتر این طبع در افراد خاص معنوی و وابستگان به درگاه الهی دیده می شود اما در میان ۴ طبع نام برده شده غلبه “طبع دم ” اگر چه خود یک مریضی حساب می شود ولی تقریبا آن را معادل سلامتی می دانیم و بقیه طبع ها به تناسب از طبع اعتدال دورتر می شوند.
۴ طبع معرفی شده بر اساس گرمی و سردی مزاج به ۲ بخش تقسیم میشوند:
- افراد گرم مزاج یا صفراوی هستند و یا دموی (طبع دم)
- افراد سرد مزاج یا بلغمی هستند و یا سوداوی
حال باید بر اساس این تقسیم بندیها بدانیم به افرادی گرم مزاج گفته میشود و به افرادی سرد مزاج و کدام طبع را شامل میشود.
برخی از مردم فکر می کنند سرد مزاجی همان است که انسان میل جنسی اش کم شده باشد یا اینکه وقتی سردی می خورند حالشان بدتر شود یعنی خوردن سردی به آنها نمی سازد یا اینکه انگشتانشان دائما سرد است و … ولی وقتی خوب فکر می کنند می بینند که از حالات گرمی نیز چیزهایی در وجودشان دیده می شود مثلا گاهی با خوردن گرمی حالشان بدتر می شود و گاهی هم با خوردن سردی و لذا این موضوع انان را در تشخیص طبع خویش گمراه می نماید که بالاخره ما گرم مزاجیم یا سرد مزاج ؟
بسیاری از بیماری ها طبع سرد دارند و برخی از آنها طبع گرم , و چون در شرایط عادی گاهی یک ، دو ، سه و یا بیشتر از بیماری ها مثل کم خونی یا قند خون و نظایر آن به طور هم زمان در وجود کسی پیدا می شوند که هر کدام به سهم خود بر زمینه طبع غالب مریض از نظر سردی و گرمی تاثیراتی را می گذارند شما را در پیدا کردن طبع اصلی خود , در لابلای این تاثیرات گوناگون سرد و گرم مختلف گمراه می نمایند.
درست مثل این می ماند که اسم اصلی شما علی باشد ولی سه چهار اسم مستعار دیگر داشته باشید و حال در بیشتر اوقات شما خود را مازیار می شناسید زیرا به آن اسم شما را بیشتر صدا می زنند و اسم اصلی علی فقط هنگامی کاربرد پیدا می کند که کار محضری یا دفتر پیدا می کنید در حالی که در اکثر اوقات شما خود را با اسم جعلی مازیار می شناسید.
این جا هم همینطور است زیرا فردی که ریشه ی اصلی طبعش سودا است فکر می کند که همیشه باید مزاج سرد و خشک داشته باشد و اگر یک روز علایمی از گرمی و یا تری در وجودش پیدا شد لابد تشخیص طبع سودا در وجودش متزلزل می گردد حال انکه اینطور نیست زیرا فرد سوداوی در اکثر حالات سودا دارد ولی ممکن است در شرایطی و به طور موقت , اثراتی از هر سه طبع دیگر را نیز در خود حس کند. مثلا در حالی که سردی دارد , گاه احساس گر گرفتگی هم بنماید و گاه احساس کند بلغم هم پیدا کرده و خوردن چیزهای بلغمی مثل ماست او را بسیار تحریک می کند و یا برعکس صفرا هم پیدا کرده و با خوردن گرمی جات مانند ادویه وفلفل فورا سر و صورت کهیر می زند والی اخر …
اینک قاعده ای را به شما یاد می دهیم که در ابتدا تشخیض سردی مزاج از گرمی مزاج را برای شما آسانتر نماید و آن عبارت است از اینکه : آیا در بیشتر حالات شما , لباس زیاد می پوشید یا خیر خصوصا در زمستان , زیرا کسانی که طبع سرد دارند تحمل سرما را ندارند و کسانی که طبع گرم دارند تحمل گرما را ندارند . لذا بر اساس این قاعده سه دسته از افراد را می شود شناسایی نمود:
- افرادی که به طور واضح سرد مزاجند و معمولا بیشتر از دیگران لباس می پوشند.
- افرادی که گرم مزاجند و کم تر از دیگران لباس می پوشند.
- افرادی که در زمستان لباس زیاد می پوشند و در تابستان هم کم می پوشند .
و حال با توجه به تقسیمات فوق گروه اول واضحا سرد مزاجند و گروه سوم هم به طور واضح فقط در فصل زمستان یا پائیز سرد مزاج محسوب می شوند زیرا گرم مزاجان در همه ی فصول گرمی طبع دارند و زمستان هم لباس زیادی نمی توانند بپوشند . پس نتیجه می گیریم :
که سرد مزاج , کسی است که یا واضحا و در همه فصول سردی طبع دارد و یا اینکه فقط در فصول سرد , سردی مزاج پیدا می کند و بر عکس , گرم مزاج کسی است که در همه فصول گرمی طبع دارد و در اکثر اوقات سال لباس زیادی نمی پوشد .
حال در بین سرد مزاجان گروه بلغمی کسانی هستند که در چهار فصل احساس سرما می کنند ولی گروه سوداوی مزاج خیلی احساس سردی نمی کنند و در برخی فصول سال حتی حالت عادی از نظر احساس سرما دارند و اما در بین گرم مزاج ها , گروه صفراوی مزاج همیشه و در هر چهار فصل حرارت بدنشان بالاست و همیشه از گرما شاکی هستند اما گروه دموی مزاج , فقط در فصول بهار و تابستان از گرما شاکی هستند و در بقیه فصول خیلی احساس بدی ندارند . به طور خلاصه نتیجه می گیریم که:
۱ – صفراوی ها در تمام فصول سال , خصوصا در تابستان (زیرا مزاج تابستان گرم و خشک است ) حرارت بدنشان بالاست انقدر که در هیچ فصلی نیاز به پوشانیدن بدن خود ندارند.
۲ – دموی ها فقط در فصول گرم سال(تابستان) حرارت بدنشان بالاست ولی در پائیز و زمستان به لباس های گرم احتیاج پیدا می کنند.
۳ – بلغمی ها افرادی هستند که در تمام فصول سال خصوصا در زمستان احتیاج مبرم به پوشیدن لباس گرم دارند (زیرا مزاج زمستان سرد و تر است )
۴ – سوداوی ها هم مثل دموی ها فقط در فصول سرد سال یعنی پائیز و زمستان به لباس گرم احتایج دارند و در سایر فصول بر خلاف بلغمی ها خیلی احساس سردی نداشته و حالت عادی دارند.
۵ – و بالاخره گروه پنجمی وجود دارد که اگر چه با یکی از شرایط گفته شده فوق منطبق بوده ولی قسمتی از بدنشان (مثل نوک انگشتان دست ) همیشه سرد است و یا همیشه گرم است (مثل کف پا ).
لازم به توضیح است که برخی از بیماری ها خصیصه شان این است که قسمتی از بدن را گرم و یا برعکس سرد کنند و همین امر باعث اشتباه شما در تشخیص طبع می شود مثلا کم خونی خصوصیتش این است که نوک انگشتان دست ها و پاها را سرد کند و برعکس یائسگی باعث گر گرفتگی سر و صورت , و چربی خون خصوصا کلسترول باعث داغی کف پا می شود و ممکن است سینوزیت باعث احساس سردی شدید در پیشانی , و ورم سر معده باعث احساس سردی زیاد در ناحیه وسط قفسه سینه گردد ولازم است شما این گونه موارد استثنا را شناسایی کنید و حساب آن را از طبع غالب خویش جدا کنید. مثلا ممکن است شما صفراوی مزاج بوده و در همه جای بدن و در همه ی فصول سال احساس گرما و حرارت نمائید اما در عین حال وسط قفسه سینه شما سرد بوده باشد و این بدان معنا است که شما علاوه بر داشتن طبع صفرا , ورم سر معده یا ریفلاکس گوارشی هم دارید . و یا ممکن است که شما در همه جای بدن و در همه ی فصول سال احساس سردی بکنید ولی کف پاهایتان اکثرا داغ بوده باشد و این بدان معناست که شما بلغمی مزاج هستید ولی در عین حال چربی کلسترولتان هم بالاست .
مثلا خانم ۵۵ سال بلغمی مزاجی داریم که همیشه و در تمام فصول سال سرد مزاج است اما اخیرا به علت شروع یائسگی دچار گر گرفتگی در نیم تنه ی فوقانی بدن و نیز در ناحیه ی سر احساس گرما شدید می کند , این شخص در تقسیمات همچنان بلغمی مزاج است و احساس گرگرفتگی تنها , دلیلی بر گرم شدن مزاج وی نمی باشد مگر اینکه در همه ی فصول و در اکثر جاهای بدن به تازگی دچار حرارت بالا و هیپرترمی شده باشد و دیگر احساس سرما نکند در این صورت می گوئیم که این فرد یائسه به کلی تغییر طبع داده و صفراوی مزاج یا احیانا دموی مزاج شده است که معمولا چنین مواردی کمیاب و دور از دسترس است .
معمولا درمان چنین افرادی بایستی درمان به اضداد مختلف صورت گیرد یا ممکن است یک فرد سودایی ۴۲ ساله اخیرا دچار فشار خون و چربی خون هم شده باشد , اگر چه فرمول اصلی طبع او سودا است ولی فشار خون باعث تعریق و افزایش حرارت بدن وی شده است و چربی هم باعث داغی کف پای او می شود , در این جا هم نبایستی تصور کنید که طبع او گرم شده است زیرا طبع اصلی او همان سودایی و سرد است و این ویژگی بیماری عارض شده ی ثانوی اوست که باعث احساس گرما در وی شده است , هرچند که در مقام تشخیص این گونه افراد را ابتدا صفراوی و سپس سوداوی مزاج می شناسیم که قبل از هر چیز ابتدا صفرای عارضی آنان را درمان می کنیم .
لذا به این نتیجه می رسیم که در مواجهه با تشخیص طبع غالب فریب سردی یا گرمی موضعی را نخوریم بلکه بهترین مارکر و بهترین راه برای تشخیص سردی از گرمی , همان پوشیدن و نپوشیدن دائمی لباس و در درجه بعدی احساس گر گرفتگی افراد و در درجه سوم وجود حساسیت پوستی به خوراکی های گرم مزاج در نزد آنان است . پر مسلم است که فرد سرد مزاج دوش آب سرد نمی تواند بگیرد ولی فرد گرم مزاج خصوصا صفراوی مزاج این توانایی ها را دارد. حال سوال ما این است که چه فایده ای دارد که ما بدانیم چه طبعی داریم .؟ جوابش آن است که با دانستن هر طبعی خیلی چیزها از نظر پزشکی برای ما روشن می شود لذا دانستن علم طبایع شما را با تشخیص و درمان بیماری های مختلف آشنا می سازد.
اهمیّت شناخت مزاج
حفظ تعادل بدن از نظر مزاجی یعنی حفظ سلامتی و هرگاه به هر دلیلی بدن از این حالت تعادل خارج شود، گرمی، سردی، خشکی یا رطوبت در آن افزایش پیدا کرده و موجب بروز بیماری می شود. همچنین نوع تعذیه، پوشاک، خواب و بیداری، حالت های عصبی، روانی و… ارتباط مستقیمی با حالات طبیعی یا مزاجی هر فرد دارد. بنابراین برای داشتن زندگی سالم و موفق، همه ی ما نیازمند شناخت مزاج یا طبیعت خود هستیم.
برای این که یک فرد تغذیه ی مناسبی داشته باشد حتماً باید از نوع مزاج خود، محیط جغرافیایی که در آن زندگی می کند و طبیعت مواد غذایی از نظر سردی، گرمی، رطوبت و خشکی آشنایی داشته باشد؛ در غیر این صورت اگر از بهترین و گران ترین مواد غذایی هم استفاده کند، برای او مفید نخواهد بود.
در بعضی مزاج ها، خوردن یک غذای نامناسب می تواند مشکلات بسیاری را ایجاد کند. برای مثال برخی افراد حتی با خوردن یک خرما بدن شان جوش می زند. حتی ممکن است غذای ناسازگار با مزاج فرد، موجب تغییر در خواب، حالات عصبی، فراموشی، مشکل در هضم غذا و دفع آن، ناراحتی های پوستی و… در او شود. پس برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی باید مزاج خود را شناخته و غذایی مناسب با مزاج تان میل کنید.
اگر مادر طبع فرزندش را بشناسد، می تواند غذاهایی متناسب با طبع نوزاد شیرخوارش بخورد تا نوزاد دچار دل درد و … نشود.
اهمیّت شناخت طبع ها به اندازه ای است که والدین می توانند مشکلات احتمالی فرزندشان را با توجه به آن، درمان کنند. برای نمونه پرخاشگری، عصبی بودن و بی حوصلگی کودک به علت افزایش گرما و خشکی در بدن او و تنبل یا ترسو بودن کودک به علت افزایش سردی و خشکی در بدن او می باشد که با حفظ تعادل طبع، می توانید به رفع این مشکلات کمک نمایید.
تعریف خِلط
خِلط به معنی آمیختن می باشد. زمانی که غذا در بدن شروع به هضم شدن می کند، با شیره ی گوارشی موجود در کبد مخلوط شده و به مواد مفید در بدن تبدیل می شود. این مواد چهار خلط اصلی موجود در بدن یعنی صفرا، سودا، بلغم و دم را به وجود می آورند.
انواع اخلاط
بدن انسان ها از ترکیب چهار خلط دم، صفرا، سودا و بلغم ساخته می شود. کم یا زیاد شدن هر کدام از این خلط ها در بدن، موجب تغییر شکل در ساختمان بدن، تفاوت در صورت، زیبایی، چاقی یا لاغری، رنگ پوست، شکل و رنگ موها و پنهانی یا آشکاری رگ ها در بدن می شود و نیز توانایی ها و رفتارهای متفاوتی را در انسان به وجود می آورد. به همین دلیل است که هر فردی، دارای اندامی خاص با اشکال گوناگون و تمایلات غذایی، اخلاق، رفتار و علاقه مندی متفاوت است.
خلط دم ( خون )
علت به وجود آمدن خلط دم، استفاده از خوراکی های متعادل و سازگار با مزاج است و بیشتر در کبد، قلب و رگ ها ساخته می شود.
از جمله وظایف مهم خلط دم، جریان داشتن در سراسر بدن، رساندن غذا به قسمت های مختلف بدن و گرم و مرطوب نگه داشتن بدن است.
ویژگی های ظاهری افراد دموی
از جمله ویژگی های افراد دموی می توان به سرخ بودن پوست زبان و صورت، داشتن پوست گرم و مرطوب، عرق زیاد، وجود دمل و جوش زیاد در بدن، بالا بودن سرعت رشد مو، نداشتن مشکل گوارشی، شیرین بودن طعم دهان، عادی بودن ترشحات بینی، داشتن لب های کلفت، سنگینی سر و بدن، داشتن احساس خستگی، سنگینی خواب، با هوش، داشتن مداوم وزوز گوش، ناسازگار با محیط های گرم، دارای دست و پا اندام درشت، دارای رگ های برجسته، حرکات بدنی سریع و ناسازگار با خوراکی های گرم و شیرین اشاره نمود.
ویژگی های رفتاری و فکری افراد دموی مزاج
این افراد پر انرژی،علاقه مند به ادبیات و موسیقی، دارای استعداد شاعری، مهربان، شجاع، تنوع طلب و بی علاقه به کارهای تکراری، خوش اخلاق و خوش رو، دوراندیش، شوخ طبع، دست و دل باز و دارای میل جنسی زیاد می باشند.
خلط صفرا
صفرا در لغت به معنای زردی است. این خلط را در قدیم کف خون می گفتند. علت به وجود آمدن خلط صفرا، مصرف غذاهایی با طبع گرم و غذاهای چرب و تند می باشد. از جمله وظایف مهم صفرا، آگاه نمودن فرد از حالت دفع است.
ویژگی های ظاهری افراد صفراوی مزاج
افراد صفراوی مزاج دارای پوست گرم و خشک هستند؛ رنگ پوست، زبان و چشم هایشان زرد است. جوش و آکنه های پوستی، خارش و گرمی دست و پا، طاسی یا ریزش مو در سنین جوانی، احساس خشکی در بینی، فرورفتگی زیر چشم ها، میل به خوردن خوراکی های ترش، یبوست و بواسیر به علت خشکی مزاج، احساس بی حالی در حمام، داغی کف پاها و لذت بردن از نسیم سرد در افراد صفراوی مزاج دیده می شود.
ویژگی های رفتاری و فکری افراد صفراوی مزاج
این افراد دارای پشتکار زیاد، مدیر و منظم، معتقد به برنامه ریزی در کارها، رُک، کم حوصله، عصبانی و پرخاشگر، خشمگین، منفی نگر، پرحرف، علاقه مند به ادبیات و ریاضیات، با اراده، عاشق، حساس، آینده نگر، دقیق در تصمیم گیری، حاضر جواب، باهوش، علاقه مند به ورزش های خشن مثل بوکس، کاراته و…، لجباز، علاقه مند به کشیدن سیگار، ریزبین ( به هر کاری سرک می کشند ) و دارای میل جنسی متعادل می باشند.
خلط سودا
علت به وجود آمدن این خلط استفاده از غذاهای گرم با رطوبت کم، هضم نشدن درست غذا و باقی ماندن آن در بدن است و در کبد، استخوان، قلب، روده ها و… ساخته می شود.
به طور معمول خلط سودا از خوردن زیاد چای، قهوه، نسکافه، بادمجان سرخ کرده، گوشت گاو و گوساله، ماست، دوغ، پنیر، شیرینی و ترشی جات ایجاد می شود.
از جمله وظایف مهم سودا، تحریک اشتها، استخوان سازی و تسریع رشد مو و ناخن می باشد.
ویژگی های ظاهری افراد سوداوی مزاج
این افراد دارای ویژگی هایی مثل خون غلیظ و سیاه، پوست تیره، دمل های چرکی، خال سیاه و لک های تیره، حساسیّت های پوستی، بالا بودن سرعت رشد مو، سفید شدن زودرس موها، موهای زاید فراوان، احساس شور یا بی مزه بودن دهان خصوصاً صبح ها، سیری زود هنگام، حساس به خوردن خوراکی های گرم و خشک یا سرد و خشک، امکان ابتلا به یبوست و بواسیر به علت خشکی مزاج، سوزش دهانه ی معده، دیر به دیر بیمار شدن، تیره شدن رنگ ادرار، کوچک بودن عضلات، گرفتگی های عضلانی، درد سیاتیک، بی خوابی و احساس گزگز شدن در بدن می باشند.
ویژگی های رفتاری و فکری افراد سوداوی مزاج
از جمله ی ویژگی های این افراد می توان به ترس و دودلی، بی حوصلگی و افسردگی، منفی نگر، شکاک و مضطرب، ریزبین ( به هر کاری سرک می کشند )، مغرور، عصبی، فکر و خیال زیاد، غصه و خودخوری، زودرنجی، بیزاری از سر و صدا، بی قرار، گوشه گیر، علاقه مند به حسابگری و مسائل فنی، علاقه مند به کارهای ظریف و هنری، جدی، معتقد به برنامه ریزی در همه ی کارها، لجباز، علاقه ی زیاد به مطرح شدن در رسانه های عمومی و…، قهرهای طولانی مدت و کینه ای، تمایل کم به معنویات و علاقه مند به کشیدن سیگار و کم انرژی بودن اشاره کرد. همچنین افراد سوداوی مزاج، خود را از همه کس بالاتر می دانند و میل جنسی زیاد دارند.
خلط بلغم
خلط بلغم در خون و ریه ساخته می شود و علت به وجود آمدن آن استفاده از خوراکی های سرد و مرطوب و کم بودن حرارت بدن به علل مختلف مانند بیماری، مصرف داروی نامناسب و آب و هوای نامناسب می باشد.
بلغم قسمتی از خون است که باعث سفیدی و روشنی رنگ آن می شود. در واقع بلغم جانشین خون است و هرگاه بنا به دلایلی خون از بدن شما خارج شود ( مثل ضربه ی چاقو یا بریدگی ) بلافاصله بلغم جای خلط خود را می گیرد.
از جمله وظایف مهم دیگر بلغم، آمادگی برای ذخیره سازی چربی اضافه و همچنین مرطوب نگهداشتن بدن برای تأمین رطوبت آن و ایجاد شفافیّت و نرمی در پوست می باشد.
ویژگی های ظاهری افراد بلغمی مزاج
افراد بلغمی مزاج دارای پوست سفید، نرم و روشن، لک و پیس، دندان و ناخن های سست و شکننده، خال های سفید و گوشتی، چشم سفید با پف زیر چشم، سفید شدن زودرس موها، پوست سرد و مرطوب، عرق سرد، کند بودن سرعت رشد مو، سرد بودن نوک دست و پاها، رقیق بودن آب بینی، خواب زیاد، زبان مرطوب و سفید، بزاق زیاد چسبنده، عدم تشنگی، ترشی طعم دهان و معده ی ضعیف می باشند. همچنین این افراد، تند غذا می خورند و نبض ضعیفی دارند.
بیماری هایی مانند سینوزیت، تکرار ادرار، سنگ کلیه و ورم پروستات در افراد بلغمی مزاج، بیشتر دیده می شود و بدنشان با خوراکی های سرد ناسازگار است. این افراد در زمستان بد حال می شوند، از سرمای کولر فرار می کنند، به بخاری و پوشیدن لباس های گرم علاقه ی زیاد دارند و زود به زود مریض می شوند.
ویژگی های روحی و فکری افراد بلغمی مزاج
این افراد سست اراده، تنبل، صلح طلب، دارای رفتارهای موذیانه ( آب زیرکاهند )، ترسو و محافظه کار هستند. کمتر دعوا می کنند و چرب زبان، شوخ طبع، کینه ای، فراموشکار، دارای میل جنسی ضعیف، ظریف و ریزبین، منظم و دقیق، حسابگر، آرام و گوشه گیر، منطقی و عاقل هستند.
نکته:
از نظر مقدار و اندازه ی اخلاط در بدن، بین خلط سودا و خلط دم رابطه ای معکوس وجود دارد؛ بدین معنا که هرگاه خلط سودا در بدن زیاد شود، خلط دم کم می شود. همچنین بین خلط صفرا و خلط سودا رابطه ی مستقیمی وجود دارد بدین معنا که هر اندازه خلط صفرا در بدن زیاد شود. به دنبال آن خلط سودا نیز بیشتر می شود زیرا خلط صفرا معمولاً سازنده ی خلط سودا است. پس می توانیم بگوییم که یکی از علل لاغری در افراد صفراوی مزاج، می تواند وجود خلط سودا در بدن این افراد باشد.
بهترین اخلاط
بین اخلاط موجود در طبایع، بهترین طبع از نظر جسمانی به ترتیب دموی، سوداوی، بلغمی و صفراوی است، اما از نظر روحی به ترتیب دموی، بلغمی، صفراوی و سوداوی است.
صفراوی مزاج ها به علت گرم و خشک بودن مزاج شان، بسیار کم حوصله هستند ولی سوداوی ها چون سرد مزاج هستند، صبر و استقامت شان در مقابل سختی ها بیشتر از صفراوی هاست؛ بنابراین اراده ی سوداوی و صفراوی ها قوی تر است. از طرفی تری مزاج ( رطوبت مزاج ) معمولاً اراده ی انسان را از بین می برد و بلغمی ها بیشتر از دموی ها تری مزاج دارند. بنابراین ترتیب میزان اراده، چاقی، پرخوری و خوش بینی اشخاص از زیاد به کم عبارتند از:
به ترتیب میزان اراده: سوداوی، صفراوی، دموی، بلغمی.
به ترتیب میزان چاقی: بلغم، دموی، صفراوی، سوداوی.
به ترتیب میزان پرخوری: بلغمی، دموی، سوداوی، صفراوی.
به ترتیب میزان خوش بینی: دموی، بلغمی، صفراوی، سوداوی.
نکته ی قابل توجه این است که اگر در بدن فردی، میزان هر کدام از اخلاط چهارگانه در حال تعادل باشد، او دارای طبع معتدل است. ولی اگر به علل مختلف مانند تغذیه ی نامناسب، روحیات اخلاقی نامناسب و … دو یا سه خلط در خونش بالا رفته و با یکدیگر مخلوط شود، به طوری که از خصوصیات هر کدام از اخلاط چهارگانه در وجودش پیدا شده و باعث تغییر رفتار یا تغییر مزاج ظاهری او شود می گوییم فرد، دارای طبع مختلط است. علت این که گاهی اوقات فرد در یک روز، رفتارهای متفاوتی از تمام اخلاط نشان دهد نیز ممکن است همین امر باشد؛ مثلاً فردی که طبع اصلی اش سودا است در اثر اختلاط طبعش با صفرا پرخاشگر، منفی نگر و کم حوصله تر می شود.
بدترین نوع طبع مختلط از نظر جسمانی، اختلاط دو طبع اکتسابی صفرا و بلغم است و از نظر روانی، اختلاط دو طبع اکتسابی صفرا و سوداست و به این ترتیب دارنده ی طبع مختلط صفرا و بلغم به بیمارستان و پزشک نیاز دارد ولی دارنده ی طبع مختلط صفرا و سودا و طبع مختلط سودا و بلغم به علت از دست دادن تعادل روحی و روانی خود به روانپزشک نیاز بیشتری خواهد داشت.
علل ایجاد طبع گرم
مواردی که موجب ایجاد طبع گرم می شوند عبارتند از عفونت های مختلف، غم و شادی در حد اعتدال، خواب و بیداری در حد اعتدال، بادکش کردن بدن ( با پنبه و آتش ) یا حجامت خشک، شنیدن خبرهای خوش و شادی آور، مصرف خوراکی های گرمی بخش ( مثل زنجبیل، عسل، فسنجان، آبگوشت با گوشت بره و… )، مشاغل گرم ( مثل آهنگری و شاطری )، ماساژدرمانی، دوره های مختلف سنی مثل دوره ی بلوغ، حاملگی، یائسگی، پوشیدن لباس گرم یا روغن مالی بدن و… .
علل ایجاد طبع سرد
برخی از مواردی که موجب می شوند فرد طبعی سرد داشته باشد. عبارتند از ترس شدید، زندانی بودن به مدت طولانی، غم و اندوه بیش از حد، استفاده از گیاهان سرد مثل کاسنی و بید، پرخوری، شادی بیش از حد، خواب زیاد، تحرک کم، لذت بیش از اندازه ( مثل خوردن قرص های روان گردان )، شغل سردی بخش ( مثل کار در قصابی و سردخانه )، استفاده ی از زیاد از وسایلی مثل کولر یا پنکه که تأثیر سردی دارند، خوردن خوراکی های سرد مثل سوپ جو، آب دوغ خیار، ماهی سرخ کرده، ترشیجات و….
علل ایجاد طبع مرطوب
برخی از مواردی که موجب می شوند فرد طبع مرطوبی داشته باشد عبارتند از خواب، آرامش، پرخوری، سنگ کلیه، بودن در جاهای رطوبت بخش مثل کار در شالیزار و حمام کردن با شکم پُر، خوردن غذاهای رطوبت بخش ( مثل آش، دوغ، کاهو و خوردن آب زیاد )، تماس با کولر و نشستن روی زمین مرطوب و سرد، تماس با چیزهایی که گرمی لطیف می دهند و رطوبت را به جریان می اندازند مثل کارکردن در مزارع گل و گلخانه.
علل ایجاد طبع خشک
برخی از مواردی که موجب می شوند فرد طبع خشکی داشته باشد عبارتند از کم خوابی، کم خوردن غذا، مقاربت زیاد ( نزدیکی جنسی زیاد )، استفاده ی زیاد از ملین ها ( نرم کننده ی غذا )، مصرف ادویه هایی مثل فلفل، دارچین و زنجبیل، استحمام بیش از حد، استفاده از خوراکی هایی که موجب یبوست می شوند ( مثل نعناع، موز و… )، خوردن خوراکی هایی که موجب خشکی در بدن می شوند مثل بادمجان سرخ کرده، قهوه و آجیل، داشتن حالات روحی شدید ( مثل خشم، غم، شادی، لذت و… )، تماس با عوامل سردی که مانع رسیدن غذا به اندام ها می شود ( مثل قرار گرفتن در آب سرد یا نشستن زیاد بر روی زمین سرد )، تماس با هر چیزی که بسیار گرم است و بر اثر آن نیروی بدن ضعیف می شود ( مثل کار کردن دائمی در کنار تنور و کوره ی آهنگری ).
آیا مزاج قابل تغییر است؟
هر فردی دارای دو گونه طبع اصلی و اکتسابی است. طبع اصلی هر فرد، طبع مادرزادی اوست که از پدر و مادرش به ارث می برد. همچنین ممکن است طبع اصلی فرد با گذشت زمان، به علت تغذیه ی نادرست، شرایط آب و هوایی و شیوه ی زندگی نادرست، تغییر کند و طبع جدیدی در او به وجود آید که به آن، طبع اکتسابی می گویند.
ناگفته نماند که در میان موجودات زنده، مزاج انسان به میزان زیادی تغییر می کند، ولی طبیعت یا مزاج حیوانات و گیاهان هیچ وقت به طور کامل تغییر نمی کند بلکه با توجه به شرایط آب و هوایی میزان گرمی، سردی، خشکی و رطوبت آن ها کمی تغییر می کند. به عنوان مثال طبیعت سیر گرم است، در هر منطقه ی جغرافیایی که کشت شود فقط با توجه به شرایط آب و هوایی، میزان گرمی به وجود نمی آید و هیچ وقت طبیعت آن سرد نمی شود.
البته می توان مزاج تغییر یافته ی فرد را دوباره با اصلاح مزاج، به مزاج مادرزادی برگرداند که در بخش اصلاح مزاج به آن پرداخته ایم.
1 دیدگاه
مهتا
با سلام من سر و صورتم خیلی یهو بدون دلیل داغ میکنه صورتم جوش میزنه و سرم شوره از گرما بدم میاد احساس میکنم فشار تو سرم زیاده میشه کمکم کنین