شبا : شناسه حساب بانکی ایران
شبا شماره ای ۲۴ رقمی است که یک حساب بانکی را به صورت منحصر به فرد در تمام نظام بانکی ایران مشخص می کند.انتقال پول از هر حساب ما در هر بانکی، به حساب دیگر در بانک دیگر به صورت الکترونیکی، با پیاده سازی سامانه تسویه ناخالص آنی “ساتنا” و سامانه پایاپای الکترونیک “پایا” در بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران امکان پذیر شده است. به این ترتیب انتقال پول به حسابی در بانک دیگر، به سادگی دریافت نقدی و واریز به یک حساب در همان بانک قابل انجام است.به منظور تسریع در واریز وجه حساب مقصد ، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۲ خرداد ماه ۱۳۸۸ ساختار یک شناسه منحصر به فرد برای هر حساب بانکی اعلام کرد.
مزایای شبا
شبا جایگزین شماره حساب های فعلی نمی شود ، بلکه به عنوان یک شماره ی استاندارد در کنار آن ها قرار می گیرد. برای هر حسابی که دارید ، می توانید یک شبا ی مخصوص به آن حساب دریافت کنید . ً شبا ً برای انواع حساب ها مانند جاری ، سپرده ، تسهیلات ، و نظایر آن می تواند مورد استفاده قرار گیرد . وجود شبا مزایای زیر را برای مشتریان و بانک دربر دارد:
۱- شبا تمام اطلاعات یک شماره حساب معمولی را دارد . با دانستن شبا می توانید وجه را به آن منتقل کرده یا از طریق آن پول دریافت کنید ، دون این که نگران سایر جزئیات حساب باشید .
۲ – برای حواله هایی که از شبا در آنها استفاده می شود ، نیاز به دانستن ، ذکر و کنترل هیچگونه اطلاعاتی نظیر نام بانک ، نام یا کد شعبه ، شماره حساب ، نوع حساب و درگیری با کدهای مختلف و گوناگون ندارید .
تمامی این داده ها در شبا وجود دارد.
۳ – اگر اشتباه یا سهوی در ورود شبا پیش آید ، سامانه های بانکی از اشتباه مشتری ( در اعلام شبا ) یا متصدی بانک ( در ورود اطلاعات شبا ) آگاه شده و آن را گزارش می کنند . به این معنی که اگر مشتری یا متصدی بانک یک یا چند رقم از شبا را به اشتباه وارد کند ، سیستم با کنترل محتوای شبا به او اعلام می کند که اشتباهی رخ داده است و باید ً شبا ً ی وارد شده مجددا کنترل شود. این ساز و کار شبا امکان خطای مشتری و متصدی بانک در ورود اطلاعات حساب و ارسال وجه به حساب های دیگر را تا حد بسیار زیادی کاهش می دهد.
۴ – سامانه های حواله الکترونیکی کشور “ساتنا” و “پایا” بر اساس شبا فعالیت می نمایند، بنابراین دانستن “شبا” ی حساب برای انجام حواله بین بانکها برای همه مشتریان بانک ها ضرورت دارد.
شکل و محتوای شبا
یک شبا به صورت زیر دیده می شود :
۲۷ ۰۱۷۰ ۰۰۰۰ ۰۰۱۰ ۰۳۲۴ ۲۰۰۰ ۰۱
همانگونه که مشاهده می شود ، شبا از دو قسمت دو رقمی و پنج قسمت چهار رقمی تشکیل می شود که این قسمت ها با یک فاصله از هم جدا شده اند. نوزده رقم سمت راست شبا شباهت زیادی به شماره حساب داخلی بانک ها داشته و در واقع از آن ساخته می شود. سایر ارقام شامل انواع حساب ، کد بانک و ارقام کنترل کننده ی صحت ( Chek Digit ) شبا هستند.مطابق با دستور العمل بانک مرکزی بانک ها مکلف هستند شبا ی تمامی حساب های مشریان خود را محاسبه و در اختیار آنها قرار دهند. شما هم می توانید با مراجعه به شعبه ، وب سایت اینترنتی یا خود پردازهای بانک خود ، شبای حساب یا حسابهای خود ار دریافت کنید.
شبا در مبادلات بین المللی نیز کار برد مهمی دارد . شبا بر اساس استاندارد IBAN ایجاد شده است که در حال حاضر در بسیاری از کشورهای جهان – شامل تمام کشورهای اروپایی – به عنوان استاندارد شماره ی حساب بانکی مورد استفاده قرار می گیرد. شبای بین المللی با افزودن IR به شبای داخلی ساخته می شود.
IR۲۷ ۰۱۷۰ ۰۰۰۰ ۰۰۱۰ ۰۳۲۴ ۲۰۰۰ ۰۱
شبا ی بین المللی می تواند در مبادلات بین المللی استفاده شود.
از چه راهی میتوانم شماره شبا حسابم را پیدا کنم؟
تمامی حسابها شمارهٔ «شبا» دارند و آن را میتوان بهصورت حضوری یا اینترنتی از بانک دریافت کرد. به عنوان مثال در آدرس :
http://www.banksepah.ir/default-1232.aspx
امکان انتخاب بانک مورد نظر ، وارد کردن شماره حساب و دریافت شماره شبا فراهم شده است.
تفاوت شمارهٔ حساب، شمارهٔ شبا و شمارهٔ کارت چیست؟
شمارهحساب
شماره شناسایی حساب شما در بانک شما است و برای انتقال وجه داخلی بین حسابهای یک بانک کاربرد دارد. تمامی حسابها شامل حقوقی و حقیقی و اعم از سپرده سرمایهگذاری و جاری یک شمارهحساب دارند.
شماره شبا
هر شمارهحساب یک شمارهٔ شبای یکتا دارد که برای انتقال وجه بینبانکی استفاده میشود.
شماره کارت
معمولاً به حسابهای جاری و حقوقی کارت تعلق نمیگیرد و تنها برای حسابهای سپرده کوتاهمدت شخصی کارت صادر میشود. شماره کارت نیز در سیستم بانکی ایران یکتا است و میتوان برای جابجایی بینبانکی از آن نیز استفاده کرد. شماره کارت تاریخ انقضا دارد اما شمارهحساب و شبا منقضی نمیشوند.
نکته امنیتی
ارائهٔ شمارهٔ شبا به دیگران، امنیت حساب شما را به خطر نمیاندازد؛ اما به دلیل اینکه شمارهٔ کارت، برای خرید اینترنتی استفاده میشود، ارسال آن به دیگران ازنظر امنیتی درست نیست.
تعاریف و اصطلاحات ذکر شده در بانک ملی ایران
شبا: عبارت است از شماره حساب بانکی ایران، که به منظور تسهیل و استانداردسازی مبادلات بین بانکی و بین المللی بانکهای کشور در این مستند تعریف و تبیین شده و در تمام سامانه های پرداخت بین بانکی منحصراً از این نوع حساب استفاده می شود. «شبا» مستقل از نظام شماره گذاری داخلی هریک از بانکها است، اما در محاسبه «شبا» از شماره حساب مربوط به نظام شماره گذاری داخلی بانکها استفاده به عمل می آید. «شبا» مطابق با ضوابط IBAN تنظیم می شود.
ارقام کنترلی: عبارتند از ارقامی که به منظور حصول اطمینان از دریافت و ارسال کامل و بدون نقص یا تحریف «شبا»، بر مبنای مندرجات درونی «شبا» محاسبه و به عنوان بخش الزامی «شبا» بدان افزوده می شوند.
IBAN: حروف اختصاری «International Bank Account Number»، شناسه ایست که یک شماره حساب خاص را در یک بانک بصورت یکتا معرفی می کند. این شناسه مطابق با استاندارد بین المللی ISO-13616-2007 تولید شده و به منظور یکسان سازی شماره حسابهای بانکی در سطح بین المللی به منظور تسهیل تبادلات بین بانکی، مورد استفاده قرار می گیرد.
BBAN: حروف اختصاری «Basic Bank Account Number»، شناسه ایست شامل شناسه بانک که به صورت یکتا یک حساب خاص را در یک بانک در یک کشور خاص مشخص می کند.
قواعد کلی شبا
قواعد ساختاری شبا
- هر کاراکتر تنها می تواند یکی از حروف بزرگ الفبای انگلیسی [A-Z] یا یک رقم انگلیسی [۰-۹] باشد. استفاده از هیچ کاراکتر دیگری، از جمله اعداد و حروف فارسی مجاز نیست.
- طول شبا دقیقاً باید معادل ۲۶ کاراکتر باشد. شماره های کمتر یا بیشتر از ۲۶ کاراکتر مجاز نیستند.
- استفاده از حروف تنها برای کد کشور (دو رقم سمت چپ شبا) مجاز است. بقیه اجزای شبا تنها می تواند دربرگیرنده اعداد باشد.
نمایش شبا
- نمایش در سیستمهای رایانه ای: در سیستمهای رایانه ای، شبا مانند نمونه زیر، به صورت یکپارچه و بدون فاصله نمایش داده می شود، مانند این نمونه:
IR0696000000010324200001 - نمایش در اشکال نوشتاری: در اشکال نوشتاری، مانند فرمها و نامه ها، از سمت چپ، بین هر چهار کاراکتر، یک فاصله قرار می گیرد. در نتیجه کد شبا در فرم نوشتاری شامل ۶ دسته چهار کاراکتری و یک دسته ۲ کاراکتری در سمت راست خواهد بود. به عنوان مثال شبای مذکور در بند فوق به صورت زیر نوشته می شود:
IR06 2960 0000 0010 0324 2000 01
ساختار و اجزاء شبا
- شبا یک کد ۲۶ کاراکتری است که به صورت زیر به سه بخش اصلی تقسیم می شود:
جزء | BBAN | CD | CC |
توضیح | شماره حساب پایه | کد کنترلی | کد کشور: ثابت= IR |
طول | ۲۲ رقم | ۲ رقم | ۲ حرف |
- یک شبا به صورت [CC][CD][BBAN] ساخته می شود. (کروشه تنها برای تفکیک اجزاء است و در شبا دیده نمی شود)
- CC به معنی کد کشور، در مورد تمامی حسابهای بانکی کشور براساس استاندارد ISO-3166-1 معادل دو حرف IR (حروف بزرگ لاتین) است. کد کشور تنها بخش حرفی شبا محسوب می شود.
- CD به طول دو رقم به معنی ارقام کنترلی یا چک دیجیت شناسه شبا می باشد.
- BBAN به طول ۲۲ رقم که شماره پایه حساب بانکی را تشکیل می دهد و در بند (۵) این سند در مورد آن بحث شده است.
ساختار و قالب BBAN
- مشخصات کلی: قالب BBAN یک کد به طول ۲۲ رقم با قالب زیر است:
B19 | ۰ | ۰ | ۰ | B2 | B1 | A3 | A2 | A1 |
۲۲ | ۰ | ۰ | ۰ | ۵ | ۴ | ۳ | ۲ | ۱ |
- اجزاء BBAN
براساس جدول فوق به صورت زیر توضیح داده می شود:
شناسه بانک، که در موقعیت A1 الی A3 به طول سه رقم قرار می گیرد. شناسه بانک یک عدد سه رقمی است که براساس کد بانکها تدوین شده است. باتوجه به این که این کدها درحال حاضر دو رقمی هستند، تا اطلاع ثانوی از صفر در سمت چپ این کد برای تمام بانکها و موسسات اعتباری استفاده شده است. کد بانکها مطابق با جدول زیر تنظیم می شود:
ردیف | نام بانک | شناسه بانک |
۱ | بانک اقتصاد نوین | ۰۵۵ |
۲ | بانک پارسیان | ۰۵۴ |
۳ | بانک پاسارگاد | ۰۵۷ |
۴ | پست بانک ایران | ۰۲۱ |
۵ | بانک تجارت | ۰۱۸ |
۶ | موسسه اعتباری توسعه | ۰۵۱ |
۷ | بانک توسعه صادرات | ۰۲۰ |
۸ | بانک رفاه | ۰۱۳ |
۹ | بانک سامان | ۰۵۶ |
۱۰ | بانک سپه | ۰۱۵ |
۱۱ | بانک سرمایه | ۰۵۸ |
۱۲ | بانک صادرات ایران | ۰۱۹ |
۱۳ | بانک صنعت و معدن | ۰۱۱ |
۱۴ | بانک کارآفرین | ۰۵۳ |
۱۵ | بانک کشاورزی | ۰۱۶ |
۱۶ | بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران | ۰۱۰ |
۱۷ | بانک مسکن | ۰۱۴ |
۱۸ | بانک ملت | ۰۱۲ |
۱۹ | بانک ملی ایران | ۰۱۷ |
- شناسه حساب که در موقعیت B1 الی B19 قرار می گیرد. باتوجه به اینکه شماره حسابهای فعلی بانک ملی (سیستم متمرکز- سیبا) ۱۳ رقمی می باشد، با استفاده از راهکارهای ذیل به قالب ۱۹رقمی تبدیل می شود.
الف: شناسه نوع حساب که در موقعیت B1 قرار می گیرد برای حسابهای سپرده، مقداد صفر و برای حسابهای تسهیلات عدد یک تکمیل می شود.
ب: برای موقعیتهای B2 الی B19 نیز، به سمت چپ شماره حساب باید به اندازه ای رقم صفر افزوده شود که طول آن برابر ۱۸ رقم شود. بدین ترتیب با ترکیب عدد ۱۸ رقمی حاصله و کد نوع حساب (بند الف)، شناسه حساب (BBAN) به طول ۱۹ رقم تولید می شود.