جایزه فیلدز؛مدال فیلدز یا جایزه نوبل ریاضی چیست؟
بعد از انتشار خبر تاسف انگیز مرگ مریم میرزاخانی، پرفسور ریاضی ایرانی در ۲۴ ام تیرماه سال ۱۳۹۶ بود که موضوع جایزه فیلدز با مدال فیلدز به میان آمد، چرا که مریم میرزاخانی اولین ایرانی دریافت کننده ی مدال فیلدز بود. اما مدال فیلدز چیست؟ همانطور که در تمامی رشته های علمی، جایزه نوبل معتبرترین جایزهای است که در حوزه های علمی به یک دانشمند تعلق میگیرد،مدال فیلدز یا جایزه فیلدز (Fields Medal) هم جایزه ای است که هر چهار سال یکبار به ریاضی دانان جوانی که کمتر از چهل سال داشته باشد و کار ارزندهای در ریاضی انجام داده باشد، داده می شود.مدال فیلدز به ابتکار ریاضی دان کانادایی به نام “جان چارلز فیلدز” در جریان کنگره اتحادیه جهانی ریاضیات خلق شد و به طور رسمی از سال ۱۹۵۴ جایزه فیلدز به ریاضیدانان واجد شرایط اهدا میشود. به همین دلیل جایزه فیلدز را «نوبل ریاضیات» میخوانند هر چند که جایزه نوبل هر سال و در ۵ رشته ی علمی “فیزیک” ، “شیمی”، “فیزیولوژی و پزشکی”، “ادبیات” و “صلح” اعطا می شود، اما به هر حال پیش از مدال فیلدز جایزه ی نوبل در رشته ریاضی وجود نداشت.جایزه فیلدز در واقع یک مدال (یا سکه) به همراه ۱۵٬۰۰۰ دلار کانادا است. سکه از طلا ساخته شده روی آن تصویر نیمرخ ارشمیدس حکاکی شده است. نکتهٔ مهم دربارهٔ جایزه فیلدز این است که جایزه فیلدز تنها به افراد زیر چهل سالی اعطا میشود که کشف مهمی در ریاضیات کرده باشند.مدال فیلدز برای اولین بار به دو دانشمند ریاضیدان لارس آلفُرس (ریاضیدان مشهور فلاندی است که در زمینه آنالیز مختلط و دیگر مسائل ریاضی تخصص داشت) و جسی داگلاس (ریاضیدان اهل ایالات متحده آمریکا) داده شد.
جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه دار و شیمی دان سوئدی به نام آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت میشناسند پایه گذاری شد و در سال ۱۹۰۱ میلادی، نخستین جوایز این بنیاد اهدا شد. طبق وصیت آلفرد نوبل، پنج جایزه به طور سالانه در رشته های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح؛ به افرادی تعلق میگیرد که بیشترین خدمت را به مردم کرده باشند.اگرچه وصیتنامه نوبل، بنیانگذار این جوایز بود اما طرح او کامل نبود و به دلیل پاره ای موانع ۵ سال طول کشید تا بنیاد نوبل تأسیس شود و نهایتا در روز ۱۰ ام دسامبر سال ۱۹۰۱ نخستین جوایز نوبل اهدا شد. ششمین جایزه یعنی جایزه یادبود نوبل علوم اقتصادی نیز در سال ۱۹۶۸ میلادی، توسط بانک مرکزی سوئد پایه گذاری شد که البته در لیست جوایز مرتبط با بنیاد نوبل جایی ندارد.
کوچر بیرکار ایرانی کردتبار که با نام فریدون درخشانی نیز شناخته می شود، دومین ایرانی برنده مدال فیلدز بود که جایزه نوبل ریاضی خود را روز چهارشنبه ۱۰ ام مرداد ماه سال ۱۳۹۷ در حالیکه ۴۰ سال سن داشت دریافت کرد.