دحو الارض چه روزی است؟
روز بیست و پنجم ذی القعده به روز دحو الارض شناخته می شود. دَحْوالارض، اصطلاحی قرآنی و حدیثی است که مصدر “دحو” به معنای واگسترانیدن،گسترش دادن یا چیزی را از جای آن برکندن است و ترکیب “دحوالارض” به معنای گستراندن زمین است. در اصل دحوالارض روزی است که اولین خشکی در روی زمین که تمام سطح آن را آب فراگرفته بود، از زیر آب بیرون آمد چرا که بنابر برخی روایات و منابع کهن اسلامی، زمین در ابتدا زیر آب بوده است و سپس خشکی ها از آب سر برآورده اند و مراد از دحو الارض بیرون آمدن خشکی های گسترده زمین از زیر آب است. بنابر برخی احادیث و کتاب های تاریخی، نخستین جایی که از زمین سر برآورد، مکه یا کعبه بوده است. بنابر روایات موجود در زمینه دحو الارض، سرزمین “مکه” و به خصوص محل خانه “کعبه” اولین نقطه روی زمین بود که از زیر آب بیرون آمد و به همین دلیل مکه را “ام القرا” به معنی مادر همه آبادی ها نامیده اند.به گزارش روایات و کتابهای فقهی، تاریخ دحوالارض روز بیست و پنجم ذیقعده است و به گزارش برخی منابع کهن وقوع دحو الارض بنابر سالشمار شمسی، در مهرماه روی داده است. مطابق برخی روایات در این روز اتفاقاتی در رابطه با برخی پیامبران بزرگ واقع شده است. این وقایع عبارتند از:
- نزول نخستین رحمت آسمانی بر آدم (ع)
- نشستن کشتی نوح بر کوه جودی
- تولد حضرت ابراهیم و عیسی بن مریم در شب بیست و پنجم ذیقعده
معانی زیر برای معنی دحو الارض رایج است :
- دحو الارض : روز بیرون آمدن خشکی ها
- دحو الارض : روز آغاز بیرون آمدن خشکی ها
در آیات قرآن چگونگی دحو الارض و زمان و مکان آغاز آن بیان نشده است. تنها در آیه سی ام سوره نازعات خداوند فرموده است :
وَ الْأَرْضَ بَعْدَ ذَٰلِک دَحَاهَا
و پس از آن، زمین را با غلتانیدن گسترد
مفسران درباره مقصود از قید بَعْدَ ذَٰلِک (به معنی پس از آن)، اختلاف نظر دارند و طبری به این اختلاف اشاره کرده است. به نوشته وی برخی از مفسران کلمه «بعد» را به معنای اصلی آن، که خلاف «قبل» است، دانسته و معتقدند که گسترش زمین پس از آفرینش آسمان بوده است. در مقابل، گروهی دیگر «بعد ذلک» را به معنای «مع ذلک» گرفته و گفتهاند که زمین پیش از آسمان آفریده و گسترده شده است :
- طبری روایتی از ابن عباس را سازگار با ظاهر آیه میداند. این روایت میان آفرینش(خلق) زمین و گسترشِ (دحو) آن تفاوت گذاشته و خلقت آسمان را پس از آفرینش زمین و پیش از گستردن دانسته است.
- طبری در تاریخ الامم و الملوک نیز ضمن آوردن همین مباحث، دلیل پذیرش این سخن را کاربرد اهل زبان دانسته و میگوید در زبان عربی، «بعد» متضاد «قبل» است و به معنای «مع» نیست. و ملاک معنا کردن کلمات همین کاربرد اهل زبان است.
- فخر رازی ذیل آیه علاوه بر این دو نظریه، افزوده است: «دحو» گستردن محض زمین نیست، بلکه منظور نوعی گستردن است که زمین را آماده رویاندن گیاهان کند و این تنها پس از خلقت آسمان حاصل میشود.
- محمد باقر مجلسی اشکالات وارد بر خلق و گسترش زمین را پاسخ داده است و روایات را بر آن تطبیق داده است.