سوره ای بنام یکی از روزهای هفته

قرآن کریم دارای ۳۰ جزء و ۱۱۴ سوره است که نام سوره های قرآن به طور کلی به اتفاقات تشریح شده در سوره مرتب است و معمولا از کلمات موجود در سوره گرفته شده است. در میان نام سوره های قرآن چند سوره در قرآن به نام حیوانات و چند سوره در قرآن به نام پیامبران الهی است که داستان زندگی آنها با قوم شان تعریف شده است. در این میان سوره جمعه سوره ای بنام یکی از روزهای هفته است،از جمله سوره های مدنی است و سوره ۶۲ قرآن بوده و دارای ۱۱ آیه است. سوره جمعه یا بخش‌ هایی از آن به صورت کتیبه و کاشیکاری در بناهایی مذهبی ـ تاریخی آمده است؛ برای مثال در حرم امام رضا(ع) کتیبه‌ای وجود دارد که سوره جمعه به خط ثلث علیرضا عباسی بر آن نوشته شده است. یا در حرم حضرت معصومه (س) این سوره بر کتیبه‌ ای در رواق و گنبد شاه ‎عباس دوم نقش بسته است. همچنین این سوره بر کاشی‌ کاری‌ های مسجد جمکران، آرامگاه امامزاده اسحاق بن موسیو بقعه پیغمبریه دیده می‌شود. در فضیلت تلاوت سوره جمعه، در رویات آمده است خداوند به تلاوت‌ کننده سوره جمعه، به ازای هر کسی که به نماز جمعه می‌آید یا نمی‌آید، ده حسنه پاداش می‌دهد. یا اگر کسی این سوره را در هر شب جمعه بخواند، کفاره گناهان بین دو جمعهٔ او خواهد بود. همچنین آمده است قرائت سوره جمعه و منافقون در نماز صبح و ظهر و عصر جمعه مستحب است. در خواص این سوره نیز نقل شده است وسوسه شیطان و ترس را انسان دور می‌کند. سوره جمعه دارای دو محور اساسی است :

توجه به توحید، نبوت و معاد
نماز جمعه و تأکید به تعطیلی کسب و کار برای برپا داشتن آن

فضیلت سوره جمعه به عنوان سوره ای بنام یکی از روزهای هفته

رسول خدا فرموده اند :«هر که سوره جمعه را پیوسته تلاوت نماید، پاداش عظیمی خواهد داشت و از هرچه هراس دارد، در امان خواهد بود و هر امر ناخوشایندی از او دور خواهد شد.» همچنین امام صادق هم فرموده اند : «هرکه روز یا شب، صبگاهان یا شب هنگام این سوره را تلاوت نماید، از وسوسه های شیطان در امان خواهد بود و هر گناهی را که از امروز تا روز دوم مرتکب گردد،آمرزیده خواهد شد.»

بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ

یُسَبِّحُ لِلَّـهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْ‌ضِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ ﴿١﴾ هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَ‌سُولًا مِّنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَهَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ ﴿٢﴾ وَآخَرِ‌ینَ مِنْهُمْ لَمَّا یَلْحَقُوا بِهِمْ ۚ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ﴿٣﴾ ذَٰلِکَ فَضْلُ اللَّـهِ یُؤْتِیهِ مَن یَشَاءُ ۚ وَاللَّـهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ ﴿۴﴾ مَثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُوا التَّوْرَ‌اهَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوهَا کَمَثَلِ الْحِمَارِ‌ یَحْمِلُ أَسْفَارً‌ا ۚ بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِ اللَّـهِ ۚ وَاللَّـهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ ﴿۵﴾ قُلْ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ هَادُوا إِن زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ أَوْلِیَاءُ لِلَّـهِ مِن دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِن کُنتُمْ صَادِقِینَ ﴿۶﴾ وَلَا یَتَمَنَّوْنَهُ أَبَدًا بِمَا قَدَّمَتْ أَیْدِیهِمْ ۚ وَاللَّـهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمِینَ ﴿٧﴾ قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِی تَفِرُّ‌ونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِیکُمْ ۖ ثُمَّ تُرَ‌دُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَهِ فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿٨﴾ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِیَ لِلصَّلَاهِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَهِ فَاسْعَوْا إِلَىٰ ذِکْرِ‌ اللَّـهِ وَذَرُ‌وا الْبَیْعَ ۚ ذَٰلِکُمْ خَیْرٌ‌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿٩﴾ فَإِذَا قُضِیَتِ الصَّلَاهُ فَانتَشِرُ‌وا فِی الْأَرْ‌ضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّـهِ وَاذْکُرُ‌وا اللَّـهَ کَثِیرً‌ا لَّعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ﴿١٠﴾ وَإِذَا رَ‌أَوْا تِجَارَ‌هً أَوْ لَهْوًا انفَضُّوا إِلَیْهَا وَتَرَ‌کُوکَ قَائِمًا ۚ قُلْ مَا عِندَ اللَّـهِ خَیْرٌ‌ مِّنَ اللَّـهْوِ وَمِنَ التِّجَارَ‌هِ ۚ وَاللَّـهُ خَیْرُ‌ الرَّ‌ازِقِینَ ﴿١١﴾

ترجمه سوره جمعه

به نام خداوند رحمتگر مهربان

آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، خدایى را که پادشاه پاک ارجمند فرزانه است، تسبیح مى‌گویند. (۱) اوست آن کس که در میان بى‌سوادان فرستاده‌اى از خودشان برانگیخت، تا آیات او را بر آنان بخواند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت بدیشان بیاموزد، و [آنان‌] قطعاً پیش از آن در گمراهى آشکارى بودند. (۲) و [نیز بر جماعتهایى‌] دیگر از ایشان که هنوز به آنها نپیوسته‌اند. و اوست ارجمند سنجیده‌کار. (۳) این فضل خداست، آن را به هر که بخواهد عطا مى‌کند و خدا داراى فضل بسیار است. (۴) مثل کسانى که [عمل به‌] تورات بر آنان بار شد [و بدان مکلف گردیدند] آنگاه آن را به کار نبستند، همچون مَثَل خرى است که کتابهایى را برپشت مى‌کشد. [وه‌] چه زشت است وصف آن قومى که آیات خدا را به دروغ گرفتند. و خدا مردم ستمگر را راه نمى‌نماید. (۵) بگو: «اى کسانى که یهودى شده‌اید، اگر پندارید که شما دوستان خدایید نه مردم دیگر، پس اگر راست مى‌گویید درخواست مرگ کنید.» (۶) و[لى‌] هرگز آن را به سبب آنچه از پیش به دست خویش کرده‌اند، آرزو نخواهند کرد، و خدا به [حال‌] ستمگران داناست. (۷) بگو: «آن مرگى که از آن مى‌گریزید، قطعاً به سر وقت شما مى‌آید؛ آنگاه به سوى داناى نهان و آشکار بازگردانیده خواهید شد، و به آنچه [در روى زمین‌] مى‌کردید، آگاهتان خواهد کرد.» (۸)اى کسانى که ایمان آورده‌اید، چون براى نماز جمعه ندا درداده شد، به سوى ذکر خدا بشتابید، و داد و ستد را واگذارید. اگر بدانید این براى شما بهتر است. (۹) و چون نماز گزارده شد، در [روى‌] زمین پراکنده گردید و فضل خدا را جویا شوید و خدا را بسیار یاد کنید، باشد که شما رستگار گردید. (۱۰) و چون داد و ستد یا سرگرمیى ببینند، به سوى آن روى‌آور مى‌شوند، و تو را در حالى که ایستاده‌اى ترک مى‌کنند. بگو: «آنچه نزد خداست از سرگرمى و از داد و ستد بهتر است، و خدا بهترین روزى دهندگان است.» (۱۱)

آیات مشهور سوره جمعه

«مَثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُوا التَّوْرَ‌اهَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوهَا کَمَثَلِ الْحِمَارِ‌ یَحْمِلُ أَسْفَارً‌» (آیه ۵)

مَثَل کسانى که [عمل به‌] تورات بر آنان بار شد [و بدان مُکلَّف گردیدند]، آنگاه آن را به کار نبستند، همچون مَثَل خرى است که کتاب‌هایى را بر پشت مى‌ کشد.

این آیه از مَثَل‌ های قرآنی و درباره یهودیان زمان پیامبر (ص) است. در برخی روایات آمده است آنان می‌گفتند آیین محمد(ص) شامل ما نمی‌شود، بنابراین قرآن به آنان گوشزد می‌کند اگر کتاب آسمانی خود را دقیقاً خوانده و عمل می‌کردند، این سخن را نمی‌گفتند، چراکه بشارت ظهور پیامبر اسلام در آن آمده است. این آیه در ادبیات فارسی نیز نمود داشته است. دهخدا در کتاب امثال و حِکَم، چندین بیت شعر می‌آورد و آنها را اقتباس از همین آیه می‌داند: سعدی شیرازی: «علم چندان که بیشتر خوانی/ چون عمل در تو نیست نادانی». سلمان ساوجی: «عالم که ندارد عملی مثل حمار است/ بی‌فایده اثقال کتب را شده حامل».

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِیَ لِلصَّلَاهِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَهِ فَاسْعَوْا إِلَىٰ ذِکْرِ‌ اللَّـهِ وَذَرُ‌وا الْبَیْعَ ۚ ذَٰلِکُمْ خَیْرٌ‌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ (آیه ۹)

ترجمه: اى کسانى که ایمان آورده‌اید، چون براى نماز جمعه ندا درداده شد، به سوى ذکر خدا بشتابید، و داد و ستد را واگذارید. اگر بدانید این براى شما بهتر است.

فقهای شیعه و اهل سنت برای اثبات وجوب نماز جمعه به این آیه و احادیث متعدد استناد کرده‌اند. البته برخی نیز دلالت آیه را بر وجوب نپذیرفته‌اند. گفتنی است اقامه نماز جمعه در دوره غیبت امام معصوم حکم خاص خود را دارد؛ برخی آن را حرام، برخی واجب تعیینی، برخی دیگر واجب تخییری دانسته‌اند. بنابر نظر فقیهانی که نماز جمعه را در زمان غیبت امام زمان، واجب تعیینی نمی‌دانند، خرید و فروش و سایر معاملات پس از اذان جمعه یا در هنگام اقامه نماز جمعه حرام نیست.