اعمال شب جمعه و فضیلت شب جمعه چیست؟
شب جمعه اصطلاحی است که برای شب پیش از روز جمعه (یعنی شب پنج شنبه) اطلاق میشود.برای شب جمعه فضیلت های بسیاری وجود دارد که به اعمال شب جمعه معروف است. جمعه” روز مقدس و با فضیلتی است و در روایات مروی از امام معصوم (ع) جزء اعیاد شمرده شده است و حضرت رسول اکرم (ص) آن را “سید الایام” یعنی “سرور روزها” نامیده اند. اصطلاح شب جمعه در فرهنگ ایران و زبان فارسی بسیار رایج است و دارای سابقه ای طولانی است و برای به جا آوردن اعمال شب جمعه توصیه های بسیاری شده است. اعمال شب جمعه در مفاتیح هم وجود دارد و در این هبر از موج باز آورده شده است. اصطلاح شب جمعه در ایران و برخی کشورهای دیگر به سه منظور کاربرد دارد:
- زمانی است مناسب و تعیین شده برای رفتن بر مزار و فاتحه خوانی برای مردگان
- زمانی است مناسب برای پخش خیرات و همچنین به جا آوردن عبادات مذهبی مثل نماز و نیایش
- زمانی است تاکید شده برای انجام عمل آمیزش با همسر
- زمانی است پر رونق برای کسب و کار
فضیلت های روز و شب جمعه چیست؟
- از حضرت رسول اکرم (ص) روایت شده است که روز و شب جمعه ۲۴ ساعت است و در هر ساعت آن حق تعالی ۶۰۰ هزار نفر را از جهنم آزاد کند.
- از حضرت امام صادق (ع) نقل است که هر کس بین ظهر پنجشنبه تا ظهر روز جمعه بمیرد خداوند او را از فشار قبر نگاه دارد.
- از همان حضرت (ع) روایت است که جمعه دارای حق و حرمتی بزرگ است. پس مبادا حرمت آن را ضایع گردانی. لذا از عبادات خدا چیزی فرو مگذار و با انجام کارهای نیکو به سوی پروردگار تقرب جو و هم محرمات الهی را فرو گذار، چرا که در این روز خداوند ثواب نیکی ها را مضاعف می کند و عقوبت گناهان را محو می نماید.
- از همان امام همام (ع) نقل است که شب جمعه از نظر فضیلت همانند روز جمعه است. بدرستی که خداوند عالم در شب جمعه، فرشتگان را جهت اکرام مومنان به آسمان اول می فرستد تا حسنات آنها را زیاد کند و گناهانشان را بیامرزد . پس تا می توانید شب جمعه را زنده داری کنید و تا صبح به دعا و نماز بپردازید.
- از آن امام بزرگوار (ع) روایت شده که چون شب جمعه می آید ماهیان دریا سر از آب در می آورند و وحوش صحراگردن می کشند و پرورگار را ندا می کنند که خدایا ما را به خاطر گناه آدمیان عذاب نکن.
- از امام محمد باقر (ع) روایت شده که خداوند تعالی در هر شب جمعه فرشته ای را مامور می کند که از فراز عرش ندا می کند که آیا بنده مومنی هست که روزی اش تنگ شده باشد و پیش از طلوع صبح جمعه از من بخواهد روزی اش را زیاد گردانم تا من پیش از طلوع صبح روزی او را گشاده سازم؟
آیا بنده مومن بیماری هست که پیش از طلوع صبح جمعه از من درخواست کند او را شفا دهم که البته پیش از طلوع صبح او را سلامتی عطا خواهم کرد.
روز و شب جمعه ۲۴ ساعت است و در هر ساعت آن حق تعالی ۶۰۰ هزار نفر را از جهنم آزاد کند.
آیا بنده مومن غمگین زندانی وجود دارد که قبل از طلوع صبح جمعه از من بخواهد تا او را از زندان رها سازم و اندوهش را چاره کنم که البته دعایش را مستجاب خواهم ساخت و پیوسته آن فرشته این ندا را در می دهد تا صبح جمعه بدمد.
- از مولا امیر المومنین (ع) نقل است که فرمودند: از جمله فضیلت های روز جمعه آن است که هر کس در آن روز از خدایش حاجتی داشته باشد پروردگار بزرگ ، آن را برآورده می سازد. اگر گروهی مستوجب عذاب باشند ، چون در روز و شب جمعه دعا کنند خدا آن عذاب را از آنان برگیرد.
کارهای پسندیده در شب جمعه
- یکی از کارهای پسندیده و اعمال شب جمعه، بسیار گفتن تسبیحات اربعه است :
سبحان الله و الحمدلله و لا اله الاالله والله اکبر
- شیخ طوسی فرمود که در آخر روز پنج شنبه ، استغفار کردن استجاب فروان دارد.
- یکی دیگر از کارهای پسندیده در شب جمعه تلاوت سوره های بنی اسرائیل ، کهف، الم سجده، یس ،صاد، احقاف، واقعه ، معم، سجده، حم دخان ، طور ، ساعه، جمعه و چنانچه کسی فرصت ندارد فقط سوره واقعه و سوره های ماقبل آن را بخواند.
روایت است هر کس در هر شب جمعه سوره مبارکه جمعه را بخواند، کفاره او از آن جمعه تا جمعه دیگر خواهد بود.
- در رکعت اول نماز مغرب و عشاء سوره جمعه را بخواند و در رکعت دوم نماز مغرب سوره توحید و در رکعت دوم نماز عشا، سوره اعلی را قرائت کند.
- ازدیگر کارهای مستحب در شب جمعه این است که در حق مومنان دعا بسیار کند چنانچه از حضرت فاطمه زهرا (س) روایت شده اگر کسی برای ده نفر از برادران مومن در گذشته خویش طلب آمرزش کند بهشت بر او واجب شود.
اعمال شب جمعه
- مستحب است که در شب جمعه ذکر “سبحان اللّه و اللّه اکبر و لا اله الااللّه” را زیاد بگوید.
- بسیار صلوات فرستادن در این شب از مستحبات است . روایت شده است که صلوات فرستادن در شب جمعه ، برابر است با هزار حسنه و محو می کند هزار گناه را و بالا می برد هزار درجه را.
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند: ((چون عصر روز پنج شنبه می شود، ملائکه از آسمان به زیر می آیند با قلمهای طلا و صحیفه های نقره و به غیر از صلوات بر محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم ) تا غروب جمعه چیزی نمی نویسند.))
- مستحب است که انسان در آخر روز پنج شنبه استغفار کند به این نحو:
استغفر اللّه الذی لا اله الا هو الحی القیوم و اتوب الیه توبه عبد خاضع مسکین مستکین لا یستطیع لنفسه صرفا و لا عدلا و لا ضرا و لا حیوه و لا موتا و لا نشورا و صلی اللّه علی محمد و عترته الطیبین الطاهرین الخیار الابرار و سلم تسلیما
- خواندن سوره های بنی اسرائیل ، کهف ، سه طس ، الم سجده ، یس ، ص ، احقاف ، واقعه ، حم سجده ، حم دخان ، طور، اقتربت ، جمعه در شب جمعه مستحب است .
اگر فرصت ندارد، سوره واقعه و سوره های قبل از آن که ذکر شدند را بخواند.
از امام صادق (علیه السلام ) روایت شده که : «هر که در هر شب جمعه ، سوره بنی اسرائیل بخواند، نمی میرد تا به خدمت حضرت قائم (علیه السلام ) برسد و از اصحاب آن حضرت باشد.»
- مستحب است که خواندن شعر در شب جمعه ترک شود.
- مستحب است که انسان در شب جمعه ، در حق مؤمنین زیاد دعا کند.
- مستحب است که دعاهای وارده را در شب جمعه بخواند.
امام صادق (علیه السلام ) فرمود: «هر که در شب جمعه در سجده آخر نافله شام هفت مرتبه این دعا را بخواند چون فارغ شود آمرزیده شده باشد و اگر در هر شب ، چنین کند بهتر است»
و دعا این است :
اللهم انی اسئلک بوجهک الکریم و اسمک العظیم اءن تصلی علی محمد و آل محمد و اءن تغفرلی ذنبی العظیم
دعاهای دیگری نیز وارد شده است که در مفاتیح الجنان و کتب دعا موجود می باشد.
- خواندن دعای کمیل در شب جمعه نیز مستحب می باشد.
- سزاوار است که دعای اللهم یا شاهد کل نجوی که در شب عرفه خوانده می شود، خوانده شود.
- مستحب است که انسان در شب جمعه ، ده مرتبه بگوید:
یا دائم الفضل علی البریه یا باسط الیدین بالعطیه یا صاحب المواهب السنیه صل علی محمد و آله خیر الوری سجیه واغفرلنا یا ذاالعلی فی هذه العشیه
- مستحب است که انسان در شب جمعه ، انار تناول کند و در انار خود دیگری را شریک نکند. همچنین سزاوار است که دستمالی در زیر آن پهن کرده تا دانه اش را ضبط کند، سپس از آن بخورد.
- مستحب است که انسان بین دو رکعت نافله صبح و فریضه صبح روز جمعه صد مرتبه بگوید:
سبحان ربی العظیم و بحمده استغفر اللّه ربی و اتوب الیه
- مستحب است که در سحر و شب جمعه این دعا خوانده شود:
اللهم صل علی محمد و آله وهب لی الغداه ….
- مستحب است که چون صبح روز جمعه طالع می شود، این دعا را بخواند:
اصبحت فی ذمه اللّه و…
- مستحب است که پیش از نماز صبح جمعه سه مرتبه بگوید:
استغفر اللّه الذی لا اله الا هو الحی القیوم و اتوب الیه
در روایت است هر کس این را بخواند، گناهانش گر چه بیشتر از کف دریا باشد، آمرزیده می شود.