حکم ارتداد در اسلام چیست؟
ارتداد به معنی رد شدن و برگشتن از دین (از اسلام برگشتن یا از مسلمانی برگشتن) است و در لغت به معنی رجوع و بازگشتن می باشد. در اصل ارتداد اصطلاح فقهی به معنی خروج فرد مسلمان از دین اسلام است. ارتداد در قرآن هم بارها این مفهوم به کار رفته است البته اصطلاح عربی رده یا ارتداد در قرآن به کار نرفته است، ولی وعده ترسناکی در آخرت برای کسانی که “بر میگردند” یا “انکار میکنند” و “کسانی که کافر میشوند بعد از آنکه ایمان آوردند” وعده داده شده است و ارتداد بازگشت از اسلام و پذیرش کفر است. مُرتَد را به دو نوع مرتد مِلّی و مرتد فطری تقسیم کرده اند که حکم ارتداد برای هر کدام متفاوت است. بنابر رأی مشهور فقهاء، حکم ارتداد برای مرتد فطری در صورت احراز ارتداد او اعدام است و همسر او نیز از او جدا می شود. در حالیکه به مرتد ملی سه روز فرصت توبه و بازگشت به دین داده میشود. حکم ارتداد در شرایطی که مرتد زن باشد، چه ملی و چه فطری تا زمانی که توبه نکند، زندانی میشود. مهمترین مسئله در حکم ارتداد مصونیت جامعه اسلامی و مسلمانانی است که قدرت تفکر و تشخیص نظر درست از نادرست را ندارند. برخی احادیث هم مجازات حکم ارتداد در اسلام را گردن زدن، سوزاندن، به صلیب کشیدن یا تبعید شدن معرفی کرده اند و قوانین شرعی اسلامی موافق جریمه اعدام به طور سنتی توسط (شمشیر) برای مرتد مذکر که داوطلبانه اسلام را انکار میکند، هستند. علاوه بر این، ارتداد مشمول جرائمی است که قانون شکنی (حد، جمع آن حدود) محسوب میشود. واژۀ ارتداد ریشۀ قرآنی دارد. در فقه بحث ارتداد در باب حدود میآید و از آن به مناسبت در باب هایی مانند طهارت، صلاه، زکات، صوم، حج، تجارت، نکاح و ارث سخن گفتهاند. برخی نیز در باب مستقلی تحت عنوان کتاب مرتدّ، از آن بحث کردهاند. به گزارش آیات و روایات متعدد ارتداد حرام و یکی از گناهان کبیره است. از همین رو عقوبت سنگینی برای آن در دنیا و آخرت معین شده است.
- مرتد فطری : کسی که یکی از والدینش درحال انعقاد نطفه او مسلمان باشد و او بعد از بلوغ، اسلام را پذیرفته باشد و سپس از اسلام خارج شود. برخی فقیهان اظهار اسلام پس از بلوغ را معتبر نمیدانند.
- مرتد ملّی : کسی که پدر و مادرش در حال انعقاد نطفه او کافر باشند و این شخص بعد از بلوغش اظهار کفر نماید و بعد، اسلام بیاورد. سپس از اسلام برگردد و اظهار کفر نماید.
شرایط تحقق ارتداد هم دارای دو حالت است :
- شرایط عمومی حکم ارتداد
شرایط عمومی تکلیف ارتداد عبارتند از: عقل، بلوغ، قصد و اختیار
بنابراین کلمات کفر آمیز از شخص دیوانه، غیر بالغ، غافل، کسی که در خواب است، شخصی که اشتباه کرده، بی هوش و مُکرَه و از روی تقیه، موجب ارتداد نمیشود. البته کسی که ادعا میکند در ارتداد اکراه داشته، ادعایش در صورتی پذیرفته میشود که برایش شواهدی داشته باشد.
- شرایط اختصاصی حکم ارتداد
- ارتداد این شخص به جهت تحقیق و ناشی از شبهه علمی نباشد.
- شخص مرتد، باید ارتداد خود را علنی کند تا جرم او جنبه اجتماعی پیدا کند.
- مرتد باید نسبت به ضروری بودن مسئلهای که انکار میکند یقین داشته باشد.
- ارتداد به وسیله کلام و با الفاظ یا انجام کارهایی که به وضوح نشان دهنده توهین باشد، محقق میشود. بنابراین نماز نخواندن موجب ارتداد نمیشود، یا حتی اگر بگوید نماز نمیخوانم ولی منکر ضروری بودن نماز نباشد، مرتد محسوب نمیشود.
فقهای امامیه علاوه بر اعدام، عقوبت های زیر را برای مردی که مرتد فطری است در نظر گرفته اند:
- جدایی از همسر
- تقسیم اموال بین ورثه
در کتب فقهی برخی جزئیات دربارهٔ این مجازات ها، چون مسئله قبول توبه مرتد وعده وفات همسر مورد بررسی قرار گرفتهاند. ادله مورد تمسک در احکام این باب، علاوه بر اجماع، شماری از روایات هستند. اما چنانچه مردی مرتد ملی باشد، مهلتی برای توبه نمودن او مقرر است و تنها در صورت سرباز زدن از توبه مجازات میگردد. در صورت تکرار ارتداد برای بار سوم اعدام او واجب است. مرتد ملی در صورت توبه از کفر خویش، از حکم محجور شدن از تصرف در اموال و فسخ عقد نکاح برکنار خواهد بود، گرچه تجدید عقد با زوجهاش نیاز به انقضای مدتی برابر عده طلاق دارد. تمام احکام یاد شده مربوط به مرد مرتد است، اما زنی که مرتد گردد در مورد مجازات وی از نظر فقهای امامیه تفاوتی بین مرتد ملی و فطری وجود ندارد.