مولتی تروما چیست؟
تروما (Trauma) در علم پزشکی به هر نوع ضربه، جراحت، شوک٬ آسیب و حادثه وارد شده بر بدن انسان گفته میشود با این شرط که از خارج به بدن وارد شود و عامل درونی یا بیماری در بدن علت ایجاد آسیب نباشد. اهمیت تفاوت اینکه تروما بر اساس عوامل بیرونی و خارج از بدن اتفاق افتاده است و یا عامل تروما به صورت درونی بوده و بر اثر یک بیماری است دو مبحث بسیار مهم است که در اورژانس و فوریت های پزشکی مشخص میشود٬ مثلاً در برخورد با بیمار دچار سنکوپ یا شوک٬ اگر عامل شوک یک نوع بیماری باشد٬ امدادگر به راحتی میتواند اقدام به جابجایی بیمار کند ولی در شرایط تروما٬ به علت وجود احتمال آسیب های شدید مانند قطع نخاع٬ هر نوع جابجایی و حرکت بیمار بدون ساپورت و ثابت نمودن اندام های متحرک و توسط اشخاص ناوارد ممنوع است. تروما اگر شدید باشد شخص را به مداوای اورژانسی نیازمند میسازد. تروما ششمین عامل آماری در علل مرگ شمرده میشود. مولتی تروما به اتفاق افتادن بیش از یک مورد تروما در بدن گفته می شود. یعنی اگر شخصی از چند ناحیه در بدن دچار تروما شود در اصلاح پزشکی شخص دچار مولتی تروما شده است. در تصادفات و صانحه هایی که شخصی مصدوم میشود، دقیقا به دلیل احتمال بروز تروما و مالتی تروما در شخص، توصیه اکید به عدم جابجایی شخص آسیب دیده به صورت ناگهانی و یا بدون آگاهی کامل از نحوه انتقال مصدوم میشود چرا که در صورتیکه شخص مبتلا به مولتی تروما شده باشد به صورت جدی امکان قطع نخاع و آسیب های فوق العاده جدی وجود دارد.
انواع تروما
تروما را میتوان براساس محل آسیب مانند ترومای سر، ترومای شکم و غیره تقسیم بندی نمود یا بر اساس ویژگیهای عامل ایجادکننده تروما مانند ترومای نافذ شکم (مثلاً با شئ بُرنده) یا ترومای غیرنافذ (بلانت) و همچنین ترومای حرارتی یا فشاری (باروتروما) و غیره نامگذاری کرد.
- پلی تروما
- ترومای سر: ترومای سر عبارت است از آسیب وارد آمده به ناحیه سر در اثر جسم خارجی.
- ترومای سینه
- ترومای شکم : ترومای شکمی هرنوع جراحت و تروما به ناحیه ابدومینال یا شکمی اطلاق میگردد. این تروما میتواند نافذ یا غیر نافذ باشد و در هردو نوع ممکن است ایجاد آسیب به اندامهای درون حفره شکمی را در پی داشته باشد. نشانه و علائم شامل درد شکم٬ تندرنس٬ سفتی شکم و کبودی سطح خارجی شکم است. ترومای شکم خطر ازدست رفتن خون و نیز عفونت داخلی را بهدنبال خواهد داشت. برای اطمینان در تشخیص باید اکوگرافی فراصوتی (سونوگرافی)٬ توموگرافی کامپیوتری (سیتیاسکن) و در صورت اورژانس جراحی٬ شستشوی پریتونئال انجام شود. در هرصورت درمان توسط جراحی انجام خواهد شد. در ترومای بخش پایین شکم٬ بزرگترین خطر آسیب و خونریزی درطحال و کبد است.ترومای شکمی به دو دسته نافذ و غیر نافذ تقسیم میشود. ترومای نافذ بعلت دیده شدن براحتی قابل تشخیص است اما ترومای غیر نافذ به علت عدم وضوح عینی که بیشتر در عمق آسیب میرساند باید توسط نشانه و سمپتوم تشخیص داده شود.
- ترومای صورت
- ترومای طناب نخاعی : ترومای طناب نخاعی (Spinal cord injury یا SCI) از عوامل مهم اختلالات حسی، حرکتی، دستگاه ادراری یا ترکیبی از این موارد است. تصادفات اتومبیل شایع ترین علت آسیبهای طناب نخاعی هستند و از دیگر علل آن می توان به سقوط، حوادث ورزشی و زخم های ناشی از شلیک گلوله اشاره کرد. ضربههای وارد بر ستون مهرهای ممکن است باعث آسیب نخاع، ریشه اعصاب نخاعی یا هر دو شود. در مورد اعمال حرکتی ممکن است ضعف اندام یا فلج یک اندام و آسیب نورون حرکتی فوقانی(UMN) یا نورون حرکتی تحتانی (LMN) وجود داشته باشد و در مورد اعمال حسی ممکن است فقدان حس، کاهش حس، افزایش حساسیت یا احساسهای غیر طبیعی نظیر احساس سوزش یا کرختی بروز کن. آسیب شدید طناب نخاعی نسبتاً ناشایع است، اما ازنظر عواقب خود حالت تحلیل برنده و طولانی مدت دارد، زیرا این ضایعه در اغلب موارد افراد جوانتر از ۳۰ سال را گرفتار میسازد.
- ترومای لگن : لَگَن، یا لگن خاصِره (Pelvis) شامل کمربند لگنی در جلو و استخوانهای خاجی و دنبالچه در پشت است. استخوان نیملگن (هیپ) استخوان منفردی است که از چسبیدن سه استخوان جنینی به نام استخوان تهیگاهی، شرمگاهی و نشیمنگاهی بوجود آمدهاست. از مجموع دو نیملگن، استخوان خاجی و دنبالچه فضایی بوجود میآید که به آن لگن خاصره می گویند. استخوان ران به سطح خارجی تحتانی این استخوان مفصل میشود.کمربند لگنی از دو استخوان «بینام» (هیپ / Hip) ایجاد میشود که در جلو به هم مفصل شدهاند و التصاق شرمگاهی (سیمفیزیس پوبیس) را به وجود میآورند. اندام تحتانی با کمربند لگنی به ستون مهرهها پیوند دارد.
- ترومای بافت نرم
تروما(Trauma) یا ضربه به دو صورت باعث آسیب اعصاب محیطی می گردد:
۱-ترومای مستقیم(Direct Trauma)به عصب.به عنوان نمونه می توان به ضربه ای که باعث صدمه یا له شدگی اعصاب می شود اشاره کرد.شکستگیها و دررفتگیهای ناشی از ضربه می توانند منجربه آسیب عصب محیطی گردند.
۲-تروما به صورت نیروهای کششی(Traction&Stretch).اختلالات وضعیتی,پوسچر نادرست و کشش های غیرطبیعی باعث ایجاد علایم عصبی می گردد.گاهی بافت اسکار(Scar)ازطریق کشیدن بافت های سالم اطراف(اعصاب و عروق و…) و با اختلال در سیستم تغذیه باعث ایجاد علایم در آنها می گردد.
زخم ها و سوختگی های شدید
زخم ها به ویژه زخم های نافذ و سوختگی ها می توانند باعث اختلالات اعصاب محیطی گردند.گاهی بافت های اسکار ناشی از زخم ها،اعصاب کوچک جلدی را در خود حبس کرده و بدین طریق درد ایجاد می کند.زخم های ناشی از اصابت گلوله ازجمله عوامل درد می باشند.
تشخیص صدمات وارده به سیستم عضلانی اسکلتی
تأخیر در تشخیص صدمات وارده به سیستم عضلانی اسکلتی در بیمارانی که دچار مولتی تروما شده اند می تواند منجر به اختلالات عملکردی یا زیبایی آنها در طول عمرشان گردد. شناخت علل پنهان ماندن ضایعات در بیماران مولتی تروما موجب کاهش میزان وقوع آنها شده و از بسیاری از ناتوانی ها و اختلالات جلوگیری می کند. هدف از این مطالعه بررسی علل پنهان ماندن آسیب ها در بیماران مولتی تروما و ارائه راهکارهایی جهت به حداقل رساندن آنها می باشد.