پرچمدار ادبیات شیعه کیست؟
ادبیات شیعی شاخه ای از ادبیات دینی در حوزهٔ زبان و ادب فارسی است. درونمایهٔ این شاخهٔ ادبی، بیان مناقب و فضایل اهل بیت پیامبر اسلام است. این ادبیات در میان زبانهای عربی و فارسی شکل گرفته و رواج یافته؛ و با وجود تفاوت شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دو زبان، اما شاعران شیعی هر کدام در طول زمان گاه به شیوهای یکسان رفتار کردهاند، به گونه ای که شباهت میان شعر شیعی دو زبان پیش میآید. شعر شیعی فارسی بسیار دیرتر از شعر شیعی عربی و در سدهٔ چهارم هجری آغاز شد. در این هنگام شعر شیعی در حوزهٔ عربی رشد و انسجام یافته بود.
مجدالدین ابوالحسن کسایی مروزی پرچمدار ادبیات شیعه
شعر شیعی در سدهٔ چهارم و با حمایت آل بویه شکل گرفت. رودکی، کسایی مروزی و فردوسی آغازگر این روند بودند اما در این میان مجدالدین ابوالحسن کسایی مروزی؛ پرچمدار ادبیات شیعه به زبان پارسی شناخته می شود.
مجدالدین ابوالحسن کسایی مروزی در آغاز کار شاعری خود ستایش از شاهان را سرلوحه خود داشت اما در وقتی به حدود میان سالی رسید، از روش کار خود پشیمان شد و راه مدح و ستایش اهل بیت (ع) را در پیش گرفت. مذهب کسایی مروزی شیعه دوازده امامی و پیرو رودکی و پیشرو ناصر خسرو بوده است. در روزگار کسایی شعر رودکی بسیار مشهور بود و به همین دلیل کسایی از رودکی به عنوان «استاد شاعران جهان» یاد میکند.
دیوان کسایی تا قرن ششم هجری موجود بوده و بعدها از میان رفته است. همچنین شعرهای کسایی مروزی در زمینه مدح و ستایش نیز بعدها سرمشق ناصرخسرو قبادیانی قرار گرفت. یکی از قصیدههای کسایی، نخستین سوگ نامه مذهبی فارسی است که به موضوع فاجعه کربلا پرداخته است.
ناصرخسرو، انوری، سنایی و ابوالمفاخر رازی از دیگران شاعرانی هستند که در اشعار خود مضامین شیعی و فاطمی را وارد کردند. از ویژگیهای شعر شیعی فارسی در سدهٔ چهارم منقبت خوانی و ذکر فضایل و مدایح پیامبر و اهل بیت بود، قوامی رازی نمونهای از این شاعران است. در این زمان سرایش مراثی مذهبی آغاز شد. در سدهٔ هفتم، حساسیت های مذهبی کاسته شد. در این عصر شمار شاعرانی که در منقبت یا رثای اهل بیت شعر سرودند، افزایش یافت، مانند فخرالدین عراقی، سلمان ساوجی، خواجوی کرمانی، حسن کاشی.
محتشم کاشانی معروفترین شاعر ادبیات شیعی در دوران صفویه
سرودن قصاید خاص دینی در سدهٔ نهم رایج شد. در سدهٔ دهم و همزمان با ظهور صفویان، حکومت، علم، فرهنگ و ادب در خدمت تشیع قرار گرفت. عصر صفویه در ایران، دوران طلایی و شکوفایی ادبیات شیعی است که مشهورترین شاعر آن محتشم کاشانی است.
بابا فغانی شیرازی، اهلی شیرازی، لسانی شیرازی، فضولی بغدادی، وحشی بافقی از دیگر شاعران این دوره هستند. سرایش مراثی بهویژه دربارهٔ عاشورا در این دوران بهشدت اوج گرفت. در عصر قاجار برخلاف دوران افشار و زند، شعر شیعی فارسی از نظر کمی بسیار رشد کرد، اما از لحاظ کیفی گرفتار آسیبهای پیشین بود. حزین لاهیجی، عاشق اصفهانی، صباحی بیدگلی، نشاط اصفهانی، یغمای جندقی، وصال شیرازی از شاعران برجسته این دوره هستند.
در موج باز بخوانیم:
- اولین حکومت مذهبی در ایران
- پیمان مودت ایران و آمریکا چیست؟
- پادشاه زمان حضرت ابراهیم که بود؟
- امتیاز دارسی در زمان کدام پادشاه رخ داد؟
- در زمان کدام پادشاه افغانستان از ایران جدا شد؟