اعمال شب و روز عید قربان و نحوه خواندن نماز روز عید قربان (اعمال روز عرفه)
عید قربان (که نام دیگر آن عید الاضحی است)، دهمین روز ماه ذی الحجه، مقارن است با روایات دینی به این شرح که : خداوند در ۱۰ام ذی الحجه به پیامبر خود ابراهیم خلیل فرمان می دهد اسماعیل را ذبح کند. ابراهیم اسماعیل را به قربانگاه میبرد و تلاش در ذبح او میکند اما به دستور خداوند جبرئیل همراه با «قوچى» بر او فرود آمده و دستور پروردگار را به ابراهیم ابلاغ میکند که به جای اسماعیل این قوچ را قربانی کن. به رسم اتفاقی چنین مبارک، این روز عید قربان نامیده شده و از اعیاد بزرگ مسلمانان است. سنّت قربانى در روز عید قربان در سرزمین منا به یاد آن رخداد هر ساله برگزار شده و مسلمانانی که برای حج، به زیارت خانه خدا میروند، طبق شروطی وظیفه دارند در منا قربانی کنند. عبادت در شب و روز عید قربان بسیار سفارش شده و احیای شب عید قربان به دعا و نماز و نیایش بسیار پر فضیلت است.
اعمال شب عید قربان (اعمال شب دهم ذیحجه)
شب دهم ذیحجه از شب های مبارک است. و جزء چهار شبی است که احیاء و شب زنده داری در آنها مستحب است. در شب عید قربان، درهای آسمان باز است. برای این شب اعمالی ذکر شده است:
- زیارت مخصوص امام حسین علیه السلام
- خواندن دعای “یا دائِمَ الْفَضْلِ عَلیَ الْبَرِیَّهِ” که در شب جمعه هم وارد شده است.
از امام صادق (ع) روایت شده که از پدرانش چنین نقل فرمودند: «امام علی (ع) دوست داشت چهار شب از سال، خود را فارغ نماید:
- شب اول رجب
- شب نیمه شعبان
- شب عید فطر
- شب عید قربان
به نظر میرسد که منظور از فراغت، فراغت برای عبادت در آن با زنده نگهداشتن آن باشد.
اعمال روز عید قربان
در روز عید قربان اعمالی مانند موارد زیر مستحب است. روزه گرفتن در عید قربان مانند عید فطر حرام است.
- غسل
- نماز عید قربان
- قربانی کردن
- زیارت امام حسین (ع)
- خواندن دعای ندبه
عید قربان در کشورهای اسلامی، تعطیل رسمی است و مسلمانان در این روز جشن میگیرند. اعمال عید قربان به تفضیل بدین شرح است:
- غسل کردن است که به گفته مرحوم «علاّمه مجلسى»، غسل در آن روز سنّت مؤکّد است تا آن جا که بعضى از علما آن را واجب دانسته اند. (زادالمعاد، صفحه ۳۱۹)
- نماز عید قربان است و نحوه انجام آن، به همان کیفیّتى است که در نماز عید فطر گفته شد، و نماز عید قربان در زمان غیبت امام(علیه السلام)مطابق مشهور فقهاى عظام، سنّت مؤکّد است.(زادالمعاد، صفحه ۳۱۹) (خواه به صورت جماعت خوانده شود یا فرادى).
- مستحب است دعاهایى را که پیش از نماز عید و قبل از آن وارد شده است بخواند. به فرموده مرحوم «علاّمه مجلسى»، بهترین دعاها،دعاى چهل و هشتم «صحیفه کامله سجّادیه» است که اوّلش این است: أللّهُمَّ هذا یَومٌ مُبارَک و اگر دعاى چهل و ششم را نیز بخواند بهتر است.(زادالمعاد، صفحه ۳۱۹) دعای چهل و ششم صحیفه سجادیه که اینگونه آغاز میشود: «یا مَنْ یَرْحَمُ مَنْ لا یَرْحَمُهُ الْعِبادُ».
- خواندن دعاى ندبه در این روز و سایر اعیاد مستحبّ است.(زادالمعاد، صفحه ۳۲۰)
- قربانى کردن در این روز براى همه مستحبّ مؤکّد است و بسیار سفارش شده است، تا آن جا که برخى از علما آن را بر کسانى که توانایى دارند واجب دانسته اند و مستحب است بعد از نماز عید، کمى از گوشت آن بخورد.(زادالمعاد، صفحه ۳۲۰)
نحوه خواندن نماز عید قربان چگونه است؟
نماز عید قربان دو رکعت است:
- در رکعت اول، بعد از خواندن حمد و سوره، باید پنج تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند، بعد از قنوت پنجم، تکبیر دیگری بگوید، به رکوع رود، دو سجده بجا آورد، برخیزد
- در رکعت دوم چهار تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید، به رکوع رود، بعد از رکوع دو سجده کند، تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد.
- در روز عید قربان مستحب است که بعد از نماز، با گوشت قربانی افطار شود.
- نماز عید، سورهٴ مخصوصی ندارد، امّا بهتر است در رکعت اول آن، سورهٴ شمس و در رکعت دوم، سورهٴ غاشیه یا در رکعت اول سوره «سبح اسم» و در رکعت دوم سوره «شمس» را بخوانند.
همچنین در قنوت نماز عید قربان، هر دعا و ذکری خوانده شود کافیست، امّا بهتر است این دعا خوانده شود:
اللّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْریاءِ وَالْعَظَمهِ وَ أهْلَ الجُودِ وَالجَبَرُوتِ وَ أهْلَ العَفْو وَالرَّحْمَهِ وَ أهْلَ التَقّویٰ وَالمَغْفِرَه، أسْئَلُکَ بَحَقِّ هدا الْیوَمِ الّذی جَعَلْتَهُ لِلمُسْلِمینَ عیداً وَ لِمُحَمّدٍ صَلّیٰاللهُ عَلیْه وَ آلِهِ ذُخْراً وَ شَرَفاَ وَ مَزیداً، أن تُصَلّی عَلیٰ مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أنْ تُدْخِلنی فی کُلِّ خَیْرٍ أدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد وَ أنْ تُخْرِجَنی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آل مُحَمَّدٍ، صَلَوٰاتُکَ عَلَیُهِ وَ عَلَیْهِمْ، اللّهُمَّ إنی أسْئَلَکَ خَیرَ مٰا سَئَلَکَ مِنْهُ عِبادُکَ الصّٰالِحُونَ وَاعُوذُ بِکَ مِمّا اسْتَعاذَ عِبادُکَ الْمُخْلِصوُنَ
«خدایا ای اهل بزرگی و عظمت و ای شایسته بخشش و قدرت و سلطنت و ای شایسته عفو و رحمت و ای شایسته تقوا و آمرزش از تو خواهم به حق این روزی که قرارش دادی برای مسلمانان عید و برای محمّد صلی الله علیه و آله ذخیره و شرف و فزونی مقام که درود فرستی بر محمّد و آل محمّد و درآوری مرا در هر خیری که درآوردی در آن خیر محمّد و آل محمّد را و برونم آری از هر بدی و شری که برون آوردی از آن محمّد و آل محمّد را که درودهای تو بر او و بر ایشان باد. خدایا از تو خواهم بهترین چیزی را که درخواست کردند از تو بندگان شایسته ات و پناه برم به تو از آنچه پناه بردند ازآن بندگان شایسته ات.»
تکبیرهای روز عید قربان
براى کسانى که در این ایّام توفیق حضور در مراسم حج و صحراى «منى» را دارند، بعد از ۱۵ نماز (از نماز ظهر روز عید، شروع کرده تا نماز صبح روز سیزدهم) خواندن این تکبیرها توصیه شده اس، ولى کسانى که در مراسم حج حضور ندارند، بعد از ۱۰ نماز بهتر است این تکبیرها را بخوانند که شامل «از نماز ظهر روز عید آغاز نموده، تا نماز صبح روز دوازدهم» میشود. این تکبیرها مطابق روایت کتاب شریف «کافى» چنین است:
- اَللهُ اَکْبَرُ، اَللهُ اَکْبَرُ، لا اِلـهَ اِلاَّ اللهُ وَ اللهُ اَکْبَرُ، اَللهُ اَکْبَرُ، و للهِِ الْحَمْدُ، اَللهُ اَکْبَرُ عَلى
- خدا بزرگتر از توصیف است معبودى جز خدا نیست و خدا بزرگتر است و ستایش خاص خداست خدا بزرگتر است بر آنچه
- ما هَدانا; اَللهُ اَکْبَرُ عَلى ما رَزَقَنا مِنْ بَهیمَهِ الاَْنعامِ; وَ الْحَمْدُ لِلّهِ عَلى ما أبْلانا.(کافى، جلد ۴، صفحه ۵۱۷، حدیث ۴)
- ما را راهنمایى کرد خدا بزرگتر است بر آنچه روزیمان کرد از چهار پایان انعام (شتر و گاو و گوسفند) و ستایش خاصّ خداست براى آن که آزمود ما را.
روایت است که این تکبیرها بعد از نماز در این ایّام، حداقل یکبار گفته شود ولی تکرار آنها (بیش از یک بار گفتن) بهتر است و ثواب بیشتری هم دارد و حتّى اگر بعد از نوافل نیز بگویید خوب است.(زادالمعاد، صفحه ۳۲۳)
عید قربان عید مشترک همه فرق مسلمین جهان
در تعالیم دینی چهار روز است که به عنوان عید تعیین گشته است که عبارتند از: عید فطر، عید قربان، عید غدیر و روز جمعه. در این میان عید قربان یکی از اعیاد مهم و بزرگ مسلمین به شمار می رود به نحوی که برخلاف بسیاری از اعیاد، مورد اختلاف نبوده و همه فِرَق مسلمین این روز را عید محسوب می کنند؛ لذا در دعای مخصوص قنوت نماز عید می خوانیم:
اللهم انی اسألک بحق هذا الیوم الذی جعلته للمسلمین عیدا و لمحمد صلی الله علیه و آله ذخرا و شرفا و کرامه و مزیدا…
بارالها! به حق این روزی که آن را برای مسلمانان عید و برای محمد صلی الله علیه واله ذخیره و شرافت و کرامت و فضیلت قراردادی…
و بدین گونه عید را فقط مخصوص مؤمنین ندانسته و همه مسلمین را در آن سهیم می دانیم و اعتقاد داریم این گردهمایی عظیم رهیافتی برای رسیدن به اعتصام به حبل الله است که یکی از مهم ترین دستورات اجتماعی اسلام است.
اسامی دیگر عید قربان چیست؟
نام های دیگر عید قربان،“عیدالاضحی” و “عید خون” است. دهخدا از این روز با نام “عید گوسپند کشان” نیز یاد میکند. این روز همان روز آزمایش و امتحان حضرت ابراهیم (ع) و حضرت اسماعیل (ع) است که از آن سربلند بیرون آمدند.