حادثه طبیعی سونامی چیست؟
امواج کشندی ،آب تاز، آب لرزه یا سونامی یکی از پدیدههای جغرافیایی است. سونامی به لرزش شدید آب دریا گفته میشود که در پی زمین لرزههای زیر دریا پدید میآید. آبی که بر اثر زلزله در دریا به لرزه درمی آید به شکل موج های عظیم به کرانه ها رسیده و مسبب ویرانی های زیادی می شود. پس از وقوع زمین لزره در آب دریا، سونامی را از لحظه ای می گوییم که حجم عظیمی از آب به سرعت ارتفاع می گیرد و به صورت موج هایی با ارتفاع زیاد به سمت ساحل می رود. هر چند که این حرکتِ سریع آب دریا میتواند در نتیجهٔ یک زلزلهٔ زیرآبی یا بر اثر لغزیدن صخره، یا یک انفجار آتشفشانی یا هر حادثهٔ دیگری که انرژی زیادی دارد ایجاد شود اما به صورت کلی مفهوم سونامی یعنی ورود موج های بلند و پرانرژی آب به خشکی و از آنجاییکه بسیاری از سونامیها در کرانه های ژاپن رخ میدهند، واژه ژاپنی مربوط به این پدیده یعنی “تسونامی” به زبان انگلیسی و سپس به بسیاری زبان های دیگر از جمله فارسی راه یافته است.
زمانی که مرکز زلزله در داخل دریا باشد، در صورت تغییر شکل زیاد و سریع بستر دریا علت به وجود آمدن سونامی میشود که معمولاً در زلزلههای بزرگتر از بزرگی هشت ریشتر اتفاق میافتد و پس از سونامی ها معمولاً گسل های بزرگی در بستر دریاها پدید میآیند.
سونامی معمولاً پس از یک زمین لرزه ی بزرگ (با حرکت رو به بالا)، فعالیت آتشفشانی زمین لغزه یا برخورد شهاب سنگ ها پدید میآید و موج هایی با طول بلند و امواج طولانی مدت دریا است که توسط حرکت ناگهانی حجم زیادی از آب تولید میشوند. در اقیانوس فاصله بین فاکتورهای اوج موج میتواند ۱۰۰ کیلومتر فراتر و دوره های موج میتواند از پنج دقیقه تا یک ساعت متفاوت باشد. چنین سونامی با سرعت بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر در ساعت “بسته به عمق آب”، حرکت میکند. امواج بزرگ تولید شده توسط زلزله یا زمین لغزش زیر دریایی میتواند در نزدیکی مناطق ساحلی در عرض چند دقیقه تاخت و تاز کند. سونامی همچنین میتواند هزاران کیلومتر در سراسر اقیانوس حرکت کند و ساعت ها بعد از زلزله ای که آن را تولید کرده، سواحل دور را تخریب کند. در حالت عادی، زلزله فرورانش کمتر از قدرت ۷٫۵ در مقیاس ریشتر سونامی ایجاد نمیکند، هر چند برخی از این موارد ثبت شده است اما در حالت کلی بیشتر سونامیهای مخرب توسط زمین لرزه با بیشتر از بزرگی ۷٫۵ ریشتر ایجاد شده و می شوند.
سرعت موج های آب لرزه ای گاه به بیش از ۸۰۰ کیلومتر در ساعت می رسد :
- سونامی سال ۱۷۸۸ در شهر لیسبون (کشور پرتغال) با موج هایی به بلندی حدود ۱۸ متر به شهر هجوم برد و ساکنان آن شهر را در کام خود فرو برد.
- یکی از بزرگ ترین سونامی ها که در دسامبر سال ۲۰۰۴ میلادی در نزدیکی سوماترای اندونزی روی داد باعث ویرانی عظیم و کشته شدن پیرامون ۱۰۰٫۰۰۰ نفر در جنوب آسیا شد.
- در کتاب های تاریخ آمده که بندر بزرگ و پهناور سیراف در جنوب ایران تا سدهٔ چهارم هجری و عصر دیلمیان بندری آباد و پررونق بوده و ناگهان بر اثر زمین لرزه ای، قسمت بزرگی از شهر به زیر آب رفته که آثار آن هنوز هم مورد توجه باستان شناسان ایرانی و خارجی است.
در موج باز بخوانیم: