نامگذاری شبهای دهه اول محرم به چه صورت است؟
واقعه عاشورا یکی از مهم ترین اتفاقات در دین اسلام است که به دلیل شهادت امام حسین (ع) جاودانه شده و در مکتب شیعه نقطه ی عطف مهمی است. نامگذاری شبهای دهه اول محرم هم به همین مناسبت و به قصد احترام به شخصیت شهدای عاشورا است که البته بیشتر به اهل بیت امام حسین (ع) نسبت داده شده است. نام شبهای دهه اول محرم به ترتیب از شب اول به صورت زیر است :
نام شب اول محرم : شب مسلم بن عقیل
مسلم بن عقیل نخستین شهید واقعه کربلا است چرا که وی به عنوان پیک امام حسین (ع) برای سنجش پایبندی کوفیان به دعوت از امام حسین (ع) و بیعت با ایشان، به کوفه رفت اما در پی ناجوانمردی و تعویض دین و دنیا توسط کوفیان و ترس آنها از قدرت سپاه یزید و ابن مرجانه، پیش از رسیدن امام حسین (ع) به کربلا و حتی پیش از آنکه موفق شود امام حسین (ع) را از عهد شکنی کوفیان مطلع کند به شهادت رسید. به همین دلیل نام شب اول محرم به نام او که اولین شهید در واقعه ی کربلاست نامگذاری شده است.
نام شب دوم محرم : شب ورود به کربلا
براساس روایات معتبر امام حسین (ع) در روز دوم محرم سال ۶۱ قمری و پس از آنکه به اجبار مجبور به تغییر مسیر خود شد،به همراه کاروانیان و اهل بیت خویش وارد سرزمین کربلا شد. به همین سبب روز دوم محرم، روز ورود به کربلا نام گذاری شده است. علاوه بر این روز دوم محرم نماد پایداری است.
نام شب سوم محرم : شب حضرت رقیه (س)
نام حضرت رقیه در بعضی از کتاب های تاریخی و مقاتل نقل شده است و برخی دیگر مانند ریاض الاحزان از او با نام فاطمه صغری یاد کرده اند. براساس برخی روایات حضرت رقیه (س) در روز سوم صفر سال ۶۱ قمری در سفر اهل بیت به شهر شام از دنیا رفته است اما نامی از مادر وی برده نشده است.
نام شب چهارم محرم : شب حربن یزید ریاحی
“حُرّ بْن یَزید ریاحی” از فرماندهان نظامی کوفه که پیش از واقعه عاشورا مأموریت یافت با سپاه هزار نفری، مانع حرکت امام حسین (ع) به سوی کوفه و نیز بازگشت او شود. حر در روز عاشورا، به سپاه امام حسین (ع) پیوست و در دفاع از او جنگید و به شهادت رسید. حر به سبب توبه و پیوستنش به امام ، نزد شیعیان احترام خاص دارد. شیعیان حر را نماد امید به قبولی توبه و رستگاری بعد از آن میدانند و به همین سبب نام یک شب از شبهای دهه اول محرم به نام وی نامگذاری شده است.
نام شب پنجم محرم : شب زهیر
زهیر بن قین از بزرگان قبیله بَجیله بود که در کوفه میزیست. زهیر نخست طرفدار “عثمان” بود، تا اینکه در سال ۶۰ هجری قمری، هنگام بازگشت از سفر مکه، در یکی از منازل بین راه، همزمان با کاروان امام حسین (ع) در یک جا فرود آمد. امام (علیهالسلام) شخصی را نزد زهیر فرستاد و خواستار ملاقات با او شد. زهیر نخست از این دیدار اکراه داشت. اما به توصیه همسرش “دیلم یا دَلْهم دختر عَمرو” به محضر امام حسین (علیهالسلام) شرفیاب شد. او پس از این ملاقات، شادمان نزد خانواده و دوستانش بازگشت و فرمان داد تا خیمه و بار و بُنه او را به کنار خیمه امام (ع) منتقل کنند. با همسرش نیز وداع کرد و گفت: «من عازم شهادت همراه امام حسین (ع) هستم. تو با برادر خود نزد خانوادهات برگرد، زیرا نمیخواهم از سوی من چیزی جز خوبی به تو برسد.»
آنگاه خطاب به همراهانش گفت: «هر که دوستدار شهادت است، همراه من بیاید، وگرنه برود و این آخرین دیدار من با شماست. برخی منابع آورده اند سلمان بن مضارب، پسر عموی زهیر، با وی همراهی کرد و به سپاه امام حسین (ع) پیوست. البته شب پنجم میان چند شهید کربلا مشترک است. چرا که نام شب پنجم دهه اول محرم را با نام “حبیب بن مظاهر” و حضرت “عبدالله بن حسن” کودک هشت ساله امام مجتبی (ع) نیز منسوب است. عبدالله (ع) در شمار آخرین شهیدانی بود که پیش از شهادت امام حسین (ع) در ظهر عاشورا به شهادت رسید.
نام شب ششم محرم : شب حضرت قاسم (ع)
قاسم بن حسن از فرزندان امام حسن مجتبی (ع) است که در واقعۀ کربلا به شهادت رسید. او در شب عاشورا در پاسخ عمویش که نظر او را در مورد مرگ پرسید، مرگ را شیرین تر از عسل دانست. در محافل عزاداری و روضه خوانی سید الشهداء، مشهور است که وی با یکی از دختران امام حسین (ع) ازدواج کرده بود. محققان در صحت این گزارش تردید دارند و برخی آن را نادرست دانسته اند. در عرف عزاداری شیعیان ایران، شب ۶ محرم به حضرت قاسم نوجوان سیزده ساله کربلا اختصاص دارد.
نام شب هفتم محرم : شب حضرت علی اصغر (ع)
عبدالله بن حسین بن علی بن ابیطالب یا “عبدالله رضیع”، مشهور به علی اصغر فرزند شیرخوار امام حسین (ع) که در واقعه کربلا با تیر حرمله بن کاهل به شهادت رسید. شیعیان او را باب الحوائج میدانند. علی اصغر(ع) فرزند کوچک امام حسین (ع) و حضرت رباب دختر امرءالقیس است که با تیر سه شعبه حرمله بن کاهل اسدی به شهادت رسید. مصیبت علی اصغر(ع) برای حسین(ع) جان فرسا بود چنان که گریست و به خداوند عرض کرد: “خدایا خودت میان ما و این قوم داوری کن. آنان ما را فرا خواندند تا یاری کنند ولی برای کشتن ما کمر بسته اند. در این لحظه ندایی از آسمان رسید که : «ای حسین (ع) در اندیشه اصغر(ع) مباش، هم اکنون دایه ای در بهشت برای شیر دادن به او آماده است.» روایت است که زمانیکه علی اصغر نیز فدا شد امام حسین (ع) بر قضای الهی گردن نهاد و خطاب به خداوند گفت: «ای خدا! چون تو این صحنه ها را میبینی تحمل این مصیبت ها بر من آسان میشود.»
نام شب هشتم محرم : شب حضرت علی اکبر(ع)
علی بن حسین بن علی بن ابی طالب مشهور به علی اکبر فرزند امام حسین (ع) و از شهدای بنیهاشم در روز عاشورا بود. امام حسین (ع) او را شبیه ترین مردم به پیامبر اسلام معرفی کرده و فرموده که هر وقت مشتاق دیدن پیامبر(ص) میشدیم به او نگاه میکردیم. علی اکبر در روز عاشورا نخستین فردی از بنی هاشم بود که به شهادت رسید، پدرش بر بالای جنازه او حاضر شد و قاتلان او را نفرین کرد. علی اکبر جوان ۲۸ ساله ی امام حسین (ع) در پایین پای پدر دفن است و قبر او داخل ضریح امام حسین قرار دارد.
نام شب نهم محرم : شب تاسوعا
عباس بن علی بی ابی طالب مشهور به ابوالفضل پنجمین پسر امام علی (ع) و اولین فرزند ام البنین است. مهم ترین فراز زندگی او حضور در واقعه کربلا و شهادت در روز عاشورا است. در مورد زندگی و احوالاتش تا قبل از محرم سال ۶۱ قمری اطلاعات چندانی وجود ندارد جز اینکه بر اساس برخی گزارش ها در جنگ صفین حضور داشته است. او در واقعه کربلا فرمانده و پرچمدار سپاه امام حسین (ع) بود و برای همراهان امام حسین از فرات آب آورد. او به همراه برادرانش دو اماننامه از طرف عبیدالله بن زیاد را رد کردند و جزو سپاه امام حسین(ع) جنگیدند و شهید شدند. به گفته برخی از کتابهای مقتل در روز عاشورا در حالی که دو دستش بریده شده بود و گرز آهنین بر سرش فرود آمده بود، شهید شد. برخی، گریه امام حسین(ع) بر بالین او را گزارش کردهاند.
برخی منابع حضرت عباس را دارای قدی بسیار بلند و چهره ای زیبا توصیف کردهاند. امامان شیعه در احادیثی مقام بالایی برای حضرت عباس در بهشت بیان کردهاند. و نیز کرامات فراوانی از او با مضمون برآورده کردن حاجات مردم حتی غیر شیعیان و غیر مسلمانان نقل شده است. شیعیان برای حضرت عباس جایگاه معنوی بالایی قائلند. او را باب الحوائج میخوانند و به او متوسل میشوند. حرم حضرت عباس در نزدیکی حرم امام حسین(ع) یکی از مهمترین مکانهای زیارتی شیعیان است. همچنین شیعیان از او با تعبیر سقای کربلا یاد میکنند و روز تاسوعا، نهم محرم را به یاد حضرت عباس عزاداری میکنند این روز در ایران تعطیل عمومی است. همچنین در ایران روز تولد حضرت عباس با عنوان روز جانباز نامگذاری شده است. مکانهای متعددی همچون سقاخانه، عباسیه و سقانفار به نام حضرت عباس ساخته شده است.
نام شب دهم: شب عاشورا
شب دهم محرم به نام شب عاشورا است که شب امام حسین (ع)، سیدالشهدا و ثارالله است. در این شب سوگواری های خاصی از نوحه خوانی و توصیف شرایط سخت کاروان امام حسین (ع) انجام می شود.
در موج باز بخوانیم :