نام یکی از سوره های قران به معنی سپیده دم
سوره فجر در مکه نازل شده و دارای ۳۰ آیه است. کلمه فجر به معنی سپیده دم است و این سوره را «فجر» مینامند زیرا با سوگند خداوند به فجر (سپیده دم) آغاز میشود. به این سوره «سوره حسین بن علی» نیز گفته اند که علت معرفی سوره فجر به عنوان «سوره حسین بن علی» میتواند به این خاطر باشد که مصداق روشن «نفس مطمئنه» حسین بن علی است (همان گونه که در حدیثی از جعفر صادق آمدهاست). سوره فجر چهلمین سورهای است که در سال دوم یا سوم بعثت در مکه نازل شدهاست. سوره فجر بعد از سوره لیل نازل شده است (همچنانکه در طبیعت هم سپیده دم فجر، پس از شب فرا میرسد). این سوره به سرگذشت قوم عاد و نیز ارم ذات العماد (باغ بهشت آسای ستون دار) و قوم ثمود، قوم فرعون و فساد و طغیان آنان اشاره هایی دارد و این نکته را یادآور میشود که انسان در معرض آزمایش الهی قرار دارد و با نعمت و محنت، آزمایش میشود. سپس علت های شکست انسان های بی ایمان را در این آزمایش بیان میکند و به فرارسیدن روز جزا اشاره میکند که در آن روز، بی ایمانان با مشاهده آثار جهنم پند میگیرند. اما چه جای پند گرفتن که بیفایده و دیرهنگام است. در آیه پانزدهم و شانزدهم سوره فجر آمده است خداوند انسان را گاه با نعمت فراوان و گاه با رزق و روزی تنگ آزمایش میکند؛ اما آدمی این آزمایش را فراموش میکند و هنگام نعمت گمان میکند مُقرِّب درگاه خداوند شده و در هنگام تنگدستی مأیوس میشود و میگوید خداوند مرا خوار کرده است.
فضیلت سوره فجر به معنای سپیده دم
در حدیثی از پیامبر اسلام میخوانیم: کسی که آن را در شبهای دهگانه (ده شب اول ذی الحجه) بخواند خداوند گناهان او را میبخشد و کسی که در سایر ایام بخواند نور و روشنائی خواهد بود برای روز قیامتش. در حدیثی از جعفر صادق نیز میخوانیم: سوره فجر را در هر نماز واجب و نماز مستحب بخوانید که سوره حسین بن علی (ع) است، هرکس آن را بخواند با حسین بن علی (ع) در قیامت در درجه او از بهشت خواهد بود. اما آیات مشهور سوره سپیده دم چیست؟… دو آیه ۲۷ و ۲۸ و همچنین آیات ۲۹ و ۳۰ که آیات پایانی سوره فجر هستند، از آیات مشهوری هستند که بنابر برخی تفاسیر، به امام حسین (ع) اشاره دارند. در روایات آمده است مراد از نَفْس مطمئنه، امام حسین (ع) است و به همین دلیل سوره فجر، سوره امام حسین (ع) نیز نام گرفته است. آیات پایانی سوره فجر معمولاً در آغاز اطلاعیه های درگذشت علمای شیعه می آید. همچنین از قرائت های مشهور این آیات، قرائت قاری مصری عبد الباسط است که در دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰ در مراسم ختم در ایران بسیار شنیده میشد. گفتنی است این آیه مورد توجه عُرفا قرار گرفته و با استناد به آن، یکی از مرتبههای نَفس را «نفس مطمئنه» دانسته اند.
یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ ﴿٢٧﴾ ارْجِعِی إِلَىٰ رَبِّکِ رَاضِیَهً مَّرْضِیَّهً ﴿٢٨﴾
اى نفس مطمئنّه، خشنود و خداپسند به سوى پروردگارت بازگرد.
فَادْخُلِی فِی عِبَادِی ﴿٢٩﴾ وَادْخُلِی جَنَّتِی ﴿٣٠﴾
متن کامل سوره فجر
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِیمِ
وَالْفَجْرِ ﴿١﴾ وَلَیَالٍ عَشْرٍ ﴿٢﴾ وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ ﴿٣﴾ وَاللَّیْلِ إِذَا یَسْرِ ﴿۴﴾ هَلْ فِی ذَٰلِکَ قَسَمٌ لِّذِی حِجْرٍ ﴿۵﴾ أَلَمْ تَرَ کَیْفَ فَعَلَ رَبُّکَ بِعَادٍ ﴿۶﴾ إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ ﴿٧﴾ الَّتِی لَمْ یُخْلَقْ مِثْلُهَا فِی الْبِلَادِ ﴿٨﴾ وَثَمُودَ الَّذِینَ جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ ﴿٩﴾ وَفِرْعَوْنَ ذِی الْأَوْتَادِ ﴿١٠﴾ الَّذِینَ طَغَوْا فِی الْبِلَادِ ﴿١١﴾ فَأَکْثَرُوا فِیهَا الْفَسَادَ ﴿١٢﴾ فَصَبَّ عَلَیْهِمْ رَبُّکَ سَوْطَ عَذَابٍ ﴿١٣﴾ إِنَّ رَبَّکَ لَبِالْمِرْصَادِ ﴿١۴﴾ فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَکْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَکْرَمَنِ ﴿١۵﴾ وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَیْهِ رِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبِّی أَهَانَنِ ﴿١۶﴾ کَلَّا ۖ بَل لَّا تُکْرِمُونَ الْیَتِیمَ ﴿١٧﴾ وَلَا تَحَاضُّونَ عَلَىٰ طَعَامِ الْمِسْکِینِ ﴿١٨﴾ وَتَأْکُلُونَ التُّرَاثَ أَکْلًا لَّمًّا ﴿١٩﴾ وَتُحِبُّونَ الْمَالَ حُبًّا جَمًّا ﴿٢٠﴾ کَلَّا إِذَا دُکَّتِ الْأَرْضُ دَکًّا دَکًّا ﴿٢١﴾ وَجَاءَ رَبُّکَ وَالْمَلَکُ صَفًّا صَفًّا ﴿٢٢﴾ وَجِیءَ یَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ ۚ یَوْمَئِذٍ یَتَذَکَّرُ الْإِنسَانُ وَأَنَّىٰ لَهُ الذِّکْرَىٰ ﴿٢٣﴾ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی قَدَّمْتُ لِحَیَاتِی ﴿٢۴﴾ فَیَوْمَئِذٍ لَّا یُعَذِّبُ عَذَابَهُ أَحَدٌ ﴿٢۵﴾ وَلَا یُوثِقُ وَثَاقَهُ أَحَدٌ ﴿٢۶﴾ یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ ﴿٢٧﴾ ارْجِعِی إِلَىٰ رَبِّکِ رَاضِیَهً مَّرْضِیَّهً ﴿٢٨﴾ فَادْخُلِی فِی عِبَادِی ﴿٢٩﴾ وَادْخُلِی جَنَّتِی ﴿٣٠﴾
ترجمه سوره فجر (به معنی سپیده دم)
به نام خداوند رحمتگر مهربان
سوگند به سپیده دم، (۱) و به شبهاى دهگانه، (۲) و به جفت و تاق، (۳) و به شب، وقتى سپرى شود. (۴) آیا در این، براى خردمند [نیاز به] سوگندى [دیگر] است؟ (۵) مگر ندانستهاى که پروردگارت با عاد چه کرد؟ (۶) با عمارات ستوندار ارم، (۷) که مانندش در شهرها ساخته نشده بود؟ (۸) و با ثمود، همانان که در درّه، تخته سنگها را مىبریدند؟ (۹) و با فرعون، صاحب خرگاهها [و بناهاى بلند]؟ (۱۰) همانان که در شهرها سر به طغیان برداشتند، (۱۱) و در آنها بسیار تبهکارى کردند. (۱۲) [تا آنکه] پروردگارت بر سر آنان تازیانه عذاب را فرونواخت، (۱۳) زیرا پروردگار تو سخت در کمین است. (۱۴) اما انسان، هنگامى که پروردگارش وى را مىآزماید، و عزیزش مىدارد و نعمت فراوان به او مىدهد، مىگوید: «پروردگارم مرا گرامى داشته است.» (۱۵) و اما چون وى را مىآزماید و روزىاش را بر او تنگ مىگرداند، مىگوید: «پروردگارم مرا خوار کرده است.» (۱۶) ولى نه، بلکه یتیم را نمىنوازید؛ (۱۷) و بر خوراک[دادن] بینوا همدیگر را بر نمىانگیزید؛ (۱۸) و میراث [ضعیفان] را چپاولگرانه مىخورید؛ (۱۹) و مال را دوست دارید، دوست داشتنى بسیار. (۲۰) نه چنان است، آنگاه که زمین، سخت در هم کوبیده شود، (۲۱) و [فرمان] پروردگارت و فرشته[ها] صفدرصف آیند، (۲۲) و جهنم را در آن روز [حاضر] آورند، آن روز است که انسان پند گیرد؛ و[لى] کجا او را جاى پندگرفتن باشد؟ (۲۳) گوید: «کاش براى زندگانى خود [چیزى] پیش فرستاده بودم.» (۲۴) پس در آن روز هیچ کس چون عذابکردن او، عذاب نکند. (۲۵) و هیچ کس چون در بند کشیدن او، در بند نکشد. (۲۶) اى نفس مطمئنّه، (۲۷) خشنود و خداپسند به سوى پروردگارت بازگرد، (۲۸) و در میان بندگان من درآى، (۲۹) و در بهشت من داخل شو. (۳۰)