انواع مرگ سلولی
مرگ سلول (Cell death) اتفاقی است که در آن سلول عملکرد خود را از دست می دهد و به وظایف خود عمل نمی کند. در این حالت سلول مرده است که به آن مرگ سلولی گفته می شود. اما مرگ سلولی گاهی به دلیل فرایند طبیعی جایگزین شدن سلول های قدیمی با سلول های جوان و جدید است و گاهی به دلیل بروز و مشکل و بیماری است. بر همین اساس مرگ سلول ممکن است به طور طبیعی رخ دهد که به آن “مرگ برنامه ریزی شده یاخته” گفته میشود. انواع مرگ سلول شامل موارد زیر است :
- خزان یاخته ای :
- خزان یاخته ای روندی فیزیولوژیک و زیستی برای نمو فعّال و طبیعی و همچنین حفظ هم ایستایی است. در مواردی که زنده ماندن یک سلول، موجودیت موجود زنده را به خطر بیندازد، سلول با مرگ برنامه ریزی شده خودکشی میکند!
- خویش خواری : خویش خواری (Autophagy) نوعی ساز و کار طبیعی است که در آن اعضای از کار افتاده یا غیرضروری سلول از آن جدا شده یا هضم میگردند. مکانیسم مرگ برنامه ریزی شده سلولی در سلول های گیاهی نیز همین است.
- مرگ سلولی بر اثر فعالیت القا شده :
- مرگ سلولی بر اثر فعالیت القا شده (activation-induced cell death) که به صورت مختصر AICD نام دارد،با برهم کنش لیگاندهای FAS و گیرندههای FAS به مرگ سلول منتهی میگردد.
- نکروز : نکروز (Necrosis) فرایند غیرفیزیولوژیک مرگ سلول بر اثر عفونت یا ضربه است.
- رنج میتوزی : رنج میتوزی (Mitotic catastrophe) نوعی مرگ سلولی است که بر اثر ورود نا مناسب یا نا بهنگام یاخته به تقسیم سلولی میتوز صورت میپذیرد. پرتودرمانی با پرتو یونیزان و برخی از دیگر روش های درمان سرطان، با این سازوکار مرگ سلولی یاخته های سرطانی را از بین می برند.
- اونکوز : اونکوز (Oncosis) که مرگ سلول بر اثر صدمهٔ مکانیکی، جرح یا زخم یا نرسیدن خون و مواد مغذی به یاخته است.
- مرگ یاخته ای ایمنی زاد : در مرگ یاخته ای ایمنی زاد (Immunogenic cell death) سلول به دلیل در معرض قرار گرفتن عوامل سیتواستاتیک مانند درمان فوتودینامیک، پرتودرمانی، اگزالیپلاتین و … میمیرد.
مکانیسم های دیگری چون انویکیز (شبیه اپوپتوز)، فساد والرین، مسمومیت سلولی و مرگ سلولی وابسته به آهن برای مرگ سلول ها وجود دارند.
در موج باز بخوانیم: