منطقه ویژه اقتصادی چیست؟
در حال حاضر (تا سال ۹۷) ایران دارای ۷ منطقه آزاد تجاری – صنعتی است که شامل : کیش، قشم، چابهار، ارس، انزلی، اروند و ماکو می باشد. اما در مقابل مناطق آزاد، مناطق ویژه تجاری صنعتی با همان منطقه ویژه اقتصادی ” محدوده جغرافیایی مشخص شده در هر کشور هستند که قوانین گمرکی مربوط به محدوده گمرکی آن کشور در این مناطق اجرا نمیشود. در واقع اینگونه تصور کنید که محدوده گمرکی کشور با خطی به دور آن کشور کشید شود و برخی مناطق (به خصوص مرزی) از این خط بیرون باشند و شامل قوانین گمرکی نشوند. مناطق ویژه تجاری صنعتی (منطقه ویژه اقتصادی) به منظور “تسهیل واردات و صادرات کالا” و “حمایت از صنعت داخلی کشور” و همچنین “جذب فناوری های نوین در امر تولید و توسعه منطقه ای” ایجاد میشود. به موازات تعریف منطقه ویژه اقتصادی، تعریف منطقه آزاد قرار دارد که بنا به تعاریف بین المللی، منطقه آزاد، “محدوده حراست شده بندری و غیربندری” است که شامل مواردی همچون :
- انتقال فناوری
- معافیت های مالیاتی
- بخشودگی سود و عوارض گمرکی
- عدم وجود تشریفات زاید ارزی ، اداری و مقررات دست و پاگیر
- سهولت و تسریع در فرآیندهای صادرات و واردات با جذب سرمایهگذاری خارجی
شده و با تغییر استراتژی واردات به استراتژی توسعه صادرات،به توسعه سرزمین اصلی کمک میکند. از سال های ۱۳۳۰ به بعد به دلیل تهیه طرح هایی در جهت رونق اقتصادی کشور و افزایش تجارت خارجی، بنادر ایرانی در خلیج فارس مورد توجه قرار گرفت. اما بنادر ایران در آن زمان توانایی و امکانات لازم برای توسعه صادرات و واردات را نداشتند. در سال ۱۳۳۴ مقالهای تحت عنوان «اشکالات حمل و نقل کالا به خاورمیانه» در مجلهای انگلیسی به چاپ رسید که به مسئولین خارجی خاطر نشان میکرد که چگونه میتوانند ظرفیت واردات و صادرات کالای خود را از طریق منطقه بازرگانی که ارتباط آزادتری با جهان تجارت دارند، افزایش دهند. سرانجام با اعتراض تجار ایرانی همراه با افزایش هزینه صادرات و واردات کالا، دولت مجبور شد توجه بیشتری را به تنوع بخشیدن به مبادی حمل و نقل کالا و بنادر معطوف کند و در تیرماه ۱۳۳۵ مدیر کل گمرک در رابطه با مشکلات ایجاد شده، به بندرعباس رفته و برای اولین بار از منطقه آزاد تجاری «دبی» در آن سوی خلیج فارس نام میبرد که چگونه از راه مبادله کالاهای ایرانی با سایر نقاط جهان و بلعکس، از رونق و اعتبار برخوردار شدهاست.
با تشکیل وزارت گمرکات و انحصارات در سال ۱۳۳۶، آمادگی تأسیس اولین بندر آزاد تجاری رسماً اعلام میگردد. در دی ماه ۱۳۳۶ بندرعباس به عنوان مرکز واردات و صادرات کالا توسط دولت اعلام شد و برنامههایی برای فعالیتهای جدید طی چند سال آینده اعلام گردید. بهطور کلی تفکر ایجاد منطقه آزاد در ایران به اواخر دهه ۴۰ شمسی میرسد که دولت وقت از کنفرانس بینالمللی تجارت و توسعه وابسته به سازمان ملل (UNCTAD) درخواست کرد که جهت ایجاد بنادر آزاد در ایران تحقیق و بررسی نماید، آنکتاد این بررسی را به شرکت مشاوره و مدیریت و سازمان توسعه فرودگاه آزاد شانون محول کرد. این سازمان نتیجه کار خود را به صورت گزارشی همراه با ضمائم در سال ۱۳۵۰ به کنفرانس مذکور ارائه داد. در این گزارش بندرعباس به عنوان بندر آزاد اعلام شده بود ولی عملاً این انتخاب صورت نگرفت و فقط به تصویب تخفیف هزینههای بندری در آن اکتفا شد. در سال ۱۳۴۹ جزیره کیش به عنوان مرکز بینالمللی توریستی-تجاری انتخاب میشود و در سال ۱۳۵۱ سازمان عمران کیش در راستای ایجاد منطقه آزاد در جزیره، راهاندازی شد؛ و بالاخره مرکز بینالمللی جزیره کیش در سال ۱۳۵۶ بهطور رسمی شروع به کار کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، لایحه واردات کالا با استفاده از معافیت گمرکی به جزیره کیش در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۵۸ به تصویب شورای انقلاب رسید و در نهایت در سال ۱۳۶۸ براساس تبصره ۱۹ قانون برنامه اول توسعه به دولت اجازه داده شد که در سه نقطه مرزی کشور شامل کیش، قشم و چابهار اقدام به تأسیس منطقه آزاد تجاری نماید. چگونگی اداره این مناطق در ۷ شهریور ۱۳۷۲ به تأیید مجلس شورای اسلامی رسید و در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۷۲ مورد تأیید شورای نگهبان قرار گرفت و قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری-صنعتی جمهوری اسلامی ایران مصوب مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲۱ شهریور ۱۳۷۲ اهداف تشکیل مناطق آزاد تجاری-صنعتی را به این شکل بیان میکند: «تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایهگذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقهای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی»
تفاوت منطقه ویژه اقتصادی و منطقه آزاد چیست؟
قوانین منطقه ویژه اقتصادی و منطقه آزاد یکی نیستند و تفاوت آنها را می توان به صورت خلاصه اینگونه در نظر گرفت :
تفاوت مالیاتی منطقه ویژه اقتصادی و منطقه آزاد
- منطقه آزاد : دارای معافیت مالیاتی به مدت ۱۵ سال
- منطقه ویژه اقتصادی : شامل تخفیف مالیاتی طبق مقررات داخل کشور
تفاوت خرده فروشی در منطقه ویژه اقتصادی و منطقه آزاد
- منطقه آزاد : خرده فروشی کالا برای اتباع خارجی و داخلی امکان پذیر است.
- منطقه ویژه اقتصادی : خرده فروشی کالا فقط برای اتباع خارجی امکان پذیر است.
تفاوت مقررات روادید در منطقه ویژه اقتصادی و منطقه آزاد
- منطقه آزاد : روادید در مرزهای ورودی اعطا میشود.
- منطقه ویژه اقتصادی : مقررات روادید برای اتباع خارجی در مناطق ویژه براساس ضوابط داخل کشور است.
تفاوت مقررات کار و بیمه اجتماعی در استخدام اتباع خارجی در منطقه ویژه اقتصادی و منطقه آزاد
- منطقه آزاد : مقررات کار و بیمه اجتماعی در استخدام اتباع خارجی در مناطق آزاد تابع مقررات خاص مناطق است.
- منطقه ویژه اقتصادی : در مناطق ویژه اقتصادی تابع مقررات داخل کشور خواهد بود.
مزیت های عمده منطقه ویژه اقتصادی چیست؟
- صدور مجوز ساخت و پایان کار بهصورت رایگان
- عدم محدودیت زمانی متروکه شدن کالا در منطقه ویژه
- تبعیت از قانون کار مناطق آزاد تجاری و صنعتی در مناطق ویژه
- ورود ماشین آلات خط تولید و ابزار و اثاثیه اداری بدون عوارض گمرکی
- معافیت گمرکی تا سقف ارزش افزوده و پرداخت عوارض گمرکی مازاد بر ارزش افزوده قطعات خارجی در تولیدات