دیسلکسیا چیست و درمان آن چیست؟
دیسلکسیا (Dyslexia) واژه ای انگلیسی است که به معنی “خوانش پریشی” یا “نارسا خوانی” (اختلال خواندن) است، اصطلاحی عامیانه برای تشریح معلولیت آموزشی است. به عبارت بهتر دیسلکسیا نوعی اختلال است که در روان خوانی یا درک مطلب مشکل ایجاد می کند. دیسلکسیا نوعی ناتوانی است که میتواند به صورت مشکل های متفاوتی مانند مشکل در رابطه با واج خوانی رمز گشایی، دیکته، مهارت شنوایی، حافظه کوتاه مدت، یا نامگذاری سریع آشکار می شود. همچنین افرادی که مبتلا به دیسلکسیا هستند در شناسایی چهره افراد نیز با ابهاماتی مواجه اند و نمی توانند به راحتی تشخیص دهند. دیسلکسیا به سه نوع زیر گروه شناختی تقسیم می شود :” شنیداری، دیداری، توجه” . افرادی که دارای مشکل دیسلکسیا معمولاً سرعت رو خوانی پایینی دارند و در خواندن برخی واژه ها دچار مشکل می شوند. دانشمندان بر این باورند که دیسلکسیا هیچ ارتباطی با سطح آی کیو ، هوش و توانایی شناختی شخص ندارد. هم چنین محققان دانشگاه ام آی تی دریافته اند که افراد مبتلا به دیسلکسیا توانایی هِجا و دیکتهٔ پایینی دارند و اگر واژه ای بی معنا باشد در خواندن آن دچار مشکل میشوند.
علایم دیسلکسیا و عوارض دیسلکسیا
پیش از درمان اختلال خواندن (دیسلکسیا) لازم است تشخیص صحیحی توسط متخصص انجام پذیرد و اختلال خواندن (دیسلکسیا) از مشکلات دیگری چون مشکل بینایی، نقص شنوایی، هوش پایین، مشکلات اقتصادی و اجتماعی متمایز شود. از نشانه های اولیه ناتوانی دیسلکسیا دیر صحبت کردن کودک است و بعد از آن نوشتنِ آیینه ای کودک که در آن نوشتن واژه ها بر عکس و مانند آیینه است. از نشانه های دیسلکسیا در سنین بالاتر، میتوان به ناتوانی یا مشکل در هجا کردن واژه، یافتن هم قافیه برای واژه ها یا مشکل در تلفظ صدا یا ترکیب واژه ها و صداها اشاره کرد.
- عمومی ترین نشانه دیسلکسیا در کودکان دیکته ی بسیار ضعیف کودک و تمایل به نوشتن حروف بیشتر یا کمتر در هنگام نوشتن واژهها است.
- از دیگر نشانههای عمومی دیسلکسیا (خوانش پریشی) این است که یک فرد خوانش پریش واژه را زودتر یا دیرتر از جایی که باید قرار گیرد در جمله میگذارد.
- فرد دچار دیسلکسیا در هنگام خواندن، واژه ها را جابه جا میخواند.
- معمولاً فرد خوانش پریش سطح نوشتاری اش بسیار پایین تر از سطح معلومات و هوش عمومی فرد است و از همین طریق میتوان به خوانش پریشی وی، پی برد.
تشخیص زود هنگام اختلال خواندن (دیسلکسیا) و آموزش و حمایت از کودک دچار دیسلکسیا در درمان اختلال خواندن (دیسلکسیا) موثر است. تشخیص زود هنگام اختلال خواندن (دیسلکسیا) توسط والدین باعث میشود کودک پیشرفت بیشتری در مدرسه داشته باشد و در عین حال، آشنایی والدین با این اختلال در تربیت و پیشرفت تحصیلی کودک بسیار موثر است چرا که در صورت عدم آگاهی مناسب والدین ممکن است با وارد کردن فشارهای نامناسب، انتقاد، سرزنش و نصیحت، عزت نفس کودک را تضعیف نکرده و او را بهسمت افسردگی، اضطراب، پرخاشگری و بدرفتاری سوق دهند.
داروی شیمیایی و یا گیاهی برای درمان دیسلکسیا وجود ندارد چرا دیسلکسیا نوعی تفاوت در توانایی کودکان است و لازم است حتما توسط پزشک متخصص تشخیص داده شده و با تمرین ها و آموزش های مرتب توانایی کودک پرورش داده شود.
چند تکنیک برای درمان اختلال دیسلکسیا
از ۶ ماهگی برای کودک خود کتاب داستان با صدای بلند و آرام بخوانید و یا کتاب داستان های صوتی برای او پخش کنید.
- چرا که درمان دیسلکسیا در سنین پایین تر موجب پیشرفت بیشتر کودک می شود.
پس از آنکه داستان را برای کودک خواندید و یا خود کودک داستان را خواند، از او میخواهید تا داستان را به زبان خودش خلاصه کرده و بیان کند.
تمرینات خواندن را به صورت بازی دربیاورید. مثلا زمانیکه در حال سفر هستید، نام اشیا و یا چیزهایی که می بینید، انتخاب کرده و از کودک بخواهید حدس بزند منظور شما چه کلمه ای است :
- کلمه بوقلمون را به صورت بق- ل-مون بیان کنید تا کودک حدس بزند و بگوید : بوقلمون
- این تمرین را به صورت برعکس نیز میتوانید انجام دهید. کودک در این حالت چیزی را انتخاب کرده و آن را بهصورت جدا جدا تلفظ کند و شما حدس بزنید منظور او چیست. (این مدل بازی برای کودک سخت تر خواهد بود و در صورتیکه موجب آزار کودک بود روش اول را بازی کنید.
نوشتن حروف بر روی شن به کودک کمک میکند تا از حواس بینایی، شنوایی و لامسه خود برای ایجاد ارتباط بین حروف و صدای آنها بهره ببرد.
- کودک مقدار زیادی شن را بر روی زمین صافی میریزد و با انگشتان خود تلاش میکند تا یک حرف و یا یک کلمه را بنویسد
- در حین نوشتن، صدای آن را نیز با صدای بلند بیان میکند.
- با ترکیب صدای حروف، کودک کل کلمه را ادا میکند.
روش اورتون گلینگهام
در این روش، ارتباط بین صداها و حروف آموزش داده میشود. این روش بر اساس نحوه یادگیری زبان در کودکان است و گام به گام بر اساس آن پیش میرود. این ایده قصد دارد مهارت خواندن و هجی کردن را به مهارت های تشکیل دهنده جزیی آن تقسیم کند و گام به گام این مهارتها را به کودک آموزش دهد. کودک پیش از آنکه از یک مهارت به مهارت دیگر برود، باید بر آن مهارت تسلط کافی پیدا کند و بعد سراغ مهارت بعدی برود. نام رسمی این روش، تکنیک چند حسی آموزش زبان نام دارد که حواس چندگانه را درگیر خواندن میکند. آموزشگر در این شیوه تلاش دارد از طریق به کارگیری حداکثر حواس مختلف کودک از جمله بینایی، شنوایی، حرکت و لامسه، ارتباط بین حروف و صدای آنها را در ذهن کودک به وجود آورد.
مثال : کودک حروف را بر روی کاغذهای برجسته و زبری لمس میکند و یا آنکه با ضربه های انگشتان خود، صدای هجاها را در میآورد.
باور این روش بر آن است که هر کودکی از طریق متفاوتی یاد میگیرد. بعضی کودکان از طریق بینایی، برخی شنوایی و گروهی از طریق حرکت و یا لامسه اطلاعات را فرا میگیرند. بنابراین معلم باید تلاش کند حواس بیشتری را درگیر کند.
مثال : برای آموزش واژه ی سیب، معلم به جای آنکه تنها واژه سیب را بنویسد، باید این شانس را به کودک بدهد تا سیب را ببیند، لمس کند، بو کند و مزه آن را بچشد.
برنامه خواندن بارتون (Barton reading program) برای افراد غیرمتخصص و والدین ایجاد شده است تا بهراحتی بتوانند آن را بهکار گیرند. در صورتی که با زبان انگلیسی آشنا هستید، فیلمهای رایگان آن را در اینترنت میتوانید ببینید و آنلاین از خدمات آنها بهره ببرید.