پوکه معدنی چیست؟
پوکه معدنی همانگونه که از تعریف انگلیسی آن پیداست (a very light and porous volcanic rock formed when a gas-rich froth of glassy lava solidifies rapidly) ، سنگ آتشفشانی بسیار سبک و متخلخل ای است که در اثر خروج سریع گاز از درون کف گدازه های شیشه ای که بسرعت در حال سرد شدن هستند ایجاد میشود. پوکه معدنی طبیعتا بر اثر وجود آتشفشان و در مناطق آتشفشانی ایجاد شده و قابل استخراج است. البته مدت بسیاری است که به دلیل کاربردهای بسیار این نوع سنگ، نمونه های صنعتی پوکه معدنی که پوکه صنعتی نام گذاشته شده است توسط انسان در شرایط کارخانه تولید شده و مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از پر اهمیت ترین ویژگیهای پوکه معدنی که مسبب کاربرد بسیار زیاد آن شده است سبک بودن قابل توجه پوکه و عدم نیاز آن به زیر سازی و باربری خاص است.( وزن مخصوص پوکه معدنی بین نیم تا هفت دهم بوده و روی آب شناور می ماند) پوکه معدنی در صنعت ساختمان سازی و راه سازی با عنوان مصالح سبکدانه مورد استفاده قرار میگیرد. مزیت عمده پوکه معدنی نسبت به سایر مصالح ساختمانی مشابه آن از قبیل شن و ماسه، “وزن مخصوص بسیار کم پوکه معدنی” ، “دارا بودن درجه سختی بالا” و نیز “تخلخل” آن است. رنگ پوکه معدنی سفید ، خاکستری مایل به سفید یا زرد است.
انواع پوکه در حالت کلی
- پوکه آجری : از خرد کردن تکه های آجر تولید میگردد و دارای ابعاد مختلف می باشد.
- پوکه معدنی : پوکه های معدنی از فعل و انفعلات آتشفشان تولید می گردد.این سبک دانه ها در زمان فوران گاز ها و رسیدن به سطح زمین سرد شده و دانه های سبک و متخلل را ایجاد می نمایند.این دانه ها در ابعاد مختلف بزرگ و کوچک تولید می گردد. پوکه های معدنی عایق صوت و حرارت می باشند، در صورتی که پوکه های آجری این قابلیت را دارا نمی باشند.
- پوکه صنعتی (پوکه لیکا) : این نوع سبکدانه از خاک رس صنعتی تهیه می شوند که طی فرایندی در کارخانه با آب مخلوط کرده و با حرارت بالا منبسط شده و گرد دانه هایی لیکا را تولید می نمایند.
کاربرد پوکه معدنی چیست؟
با توجه به استخراج پوکه معدنی هنوز بسیاری از مصرف کنندگان از مزایای این محصول آگاه نیستند. مهندسین رومی در گذشته از این ماده معدنی در ساختمان های باستانی سال ۱۳۴۸ شمسی ( ۱۹۶۹ میلادی ) استفاده می کردند . در حال حاضر علاوه بر مصرف داخل ایران به کشورهای حاشیه خلیج فارس، امارات متحده عربی، عربستان و… نیز صادر می گردد. پوکه معدنی که محصول طبیعی از دل کوه است، با هزینه ای بسیار پایین در اختیار مصرف کنندگان قرار میگیرد! از کاربرد های پوکه معدنی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پی ریزی
- زهکشی
- زیر سازی
- پر کننده محافظ : پر کردن سطوح مختلف ساختمان ، عایق صدا، گرما و سرما
- شیب بندی بام : جهت شیب بندی بامها و کف ساختمان (دانه ها و ذرات کوچکتر از ۴۰ میلیمتر)
- ساخت موزاییک
- بعنوان عایق حرارت : برای سردخانه ها، گرمخانه ها و پوشش لوله های حرارتی (دانه های ۲ تا ۴۰ میلیمتر)
- هنر مجسمه سازی
- برای مصارف کشاورزی
- ساخت بلوک های سبک : برای تهیه بلوکهای سبک سقفی و دیواری، مو زائیک سبک، بتون سبک، برای قطعات بارب
- عایق بندی راه های ساختمان
- کف سازی و سقف سازی ساختمان
- تسطیح تورم و عایق کاری در برابر یخبندان
- برای تولید ملات و اندودها و فرآوری های قیری
- برای زیرسازی و پی سازی و روسازی جاده ها
- ساخت انواع دیوارهای بتنی سبک پیش ساخته
- برای رنگبری پارچه ها (قطعات ۲۰ تا ۵۰ میلیمتری)
- برای تصفیه فاضلاب و صافی های هوازی و بی هوازی
- حفاظت از لوله در برابر یخ زدگی و خشک نگه داشتن شیروانی ها
خواص پوکه معدنی
- وزن کم
- شکل مناسب
- فساد ناپذیری
- افت صوتی مناسب
- هدایت حرارتی پایین
- کار پذیری با انواع ملات
- دوام و پایداری شیمیایی
- عایق صوتی و جاذب صوت : بعنوان عایق صدا برای موتور خانه ها و مح لهای صدادار (دانه های ۲ تا ۴۰ میلیمتری)
- مقاومت در برابر آتش (مقاوم در مقابل آتش سوزی) : به طوری که تا ۷۶۰ درجه سانتیگراد هیچ تغییری در حجم و شکل آن حاصل نمی شود. نقطه ذوب این ماده معدنی ۱۳۴۲ درجه سانتیگراد می باشد.
- استحکام : بتون و مصالح تشکیل شده از پوکه معدنی از میزان بالای دوام نسبت به وزن برخوردار می باشد : برای استفاده در ساختمان سدها، اسکله ها و پلها (ذرات پودر مانند). بتون ساخته شده از پوکه معدنی علاوه بر سبکی، در مقابل عوامل مختلف مختلف محیطی نیز دارای استحکام و مقاومت فوق العاده ای می باشد. مخلوط پوکه معدنی با آهک شکفته تشکیل نوعی سیمان طبیعی را می دهد که در زیر آب و بیرون آب سخت می گردد در صنعت سیمان می توان از این م اده معدنی به عنوان یکی از اجزاء مهم تشکیل دهنده سیمان استفاده نمود. (درصد اختلال تا ۴۰ % سیمان پرتلند پوزولان – درصد اختلاط بیش از ۴۰ % سیمان پوزولانی)
- کاربرد پوکه معدنی در صنعت کشاورزی : خاصیت جذب و نگهداری آب. برای استفاده کشاورزی در مناطق کم آب (از ذرات ریز تا دانه های ۳۰ میلیمتری). پوکه معدنی به علت خاصیت تخلخلی که دارد میتوان با خاک گلخانه و مزرعه ترکیب ، باعث تنفس بهتر و بیشتر خاک شود و در نتیجه آن باروری بیشتر محصول خواهد شد.
انواع پوکه معدنی و نحوه استفاده از آن
- ماسه پوکه (پودری): به دلیل وزن بسیارکم نسبت به ماسه معمولی(شسته/رودخانه ای)درکارکاه های ساخت بتن سبک ,بلوک زنی(دیواری/سقفی)وپرنمودن سطح لوله کشی های ساختمانی و …مورداستفاده قرارمی گیرد.
- پوکه عدسی: به دلیل اندازه و وزن بسیارکم درکارگاه های تولید بلوک های سقفی .دیواری بسیار سبک مورد استفاده قرار میگیرد.
- پوکه نخودی/ فندوقی : موارد مصرف زیادی داردازجمله شیب دارکردن سقف ,ساختمانها و هم سطح نمودن کف طبقات و..
- پوکه بادامی و گردویی : اصلی ترین خاصیت پوکه معدنی بادامی و گردویی استفاده از آن به عنوان دانه های پرکننده، پرکردن سطوح ضخیم، سطوح مرتفع، پی ساختمان، پرکردن پشت المان دیواره های تونل علی الخصوص تونل های مترو است. ( نمونه مصرف پوکه بادامی و گردویی : تمامی خطوط متروهای تهران بزرگ از پوکه بادامی-گردویی استفاده شده است)
- موارد مصرف سنگ پوکه در تصفیه خانه های آب و فاضلاب سد سازیها پلها و…مورد استفاده قرار می گیرد.
نحوه استخراج پوکه معدنی
پوکه معدنی دارای دانه بندی های متفاوت از ذرات غباری تا قطعات بزرگ با قطر بیش از صد میلیمتر (۱۰۰mm) است. هر یک از اندازه های فوق برای مصارف خاصی کاربرد دارند. نمونه ای از نحوه استخراج پوکه معدنی به صورت عدسی هایی با قطر پنجاه تا صد متر و ارتفاع حدود پنج متر در زیر لایه هایی از خاک و سنگ وجود دارد. پس از حفر ترانشه توسط بلدوزر عملیات باطله برداری یعنی برداشتن سنگ و خاک از روی لایه های پوکه معدنی انجام می شود.درمرحله بعد عملیات بارگیری به کمک لودر صورت می پذیرد. ماده معدنی به وسیله کامیون کمپرسیاز محل معدن حمل می شود. پوکه معدنی در واقع گدازه سرد شده اتشفشانهای خاموش ایران است که در سالیان متمادی سرد شده و مورد استخراج قرار می گیرد .پس کلونی معادن پوکه معدنی در ایران شامل :
- قروه
- دماوند
- بستان اباد تبریز
- قروه سنندج
- شهر بابک کرمان
- سرعین اردبیل
- گناباد خراسان
می باشد .در سالیان دور این تفکر در بین مهندسین وجود داشت که اگر پوکه معدنی از اعماق زمین بالا امده است پس بایستی دارای تشعشعات خاصی باشد که برای مصرف کننده مضر است که این تعمق درست هم بود ولی با وجود بررسی سازمان انرژی اتمی محقق گردید که تشعشعات برخاسته از پوکه انقدر قوی نیست که روی بدن انسان تاثیر قابل ملاحضه ای داشته باشد و قابل چشم پوشی قرار گرفت . باید اقرار کرد که کاربردهای پوکه انقدر مفید فایده بود که نکات منفی ان کم کم به دست فراموشی سپرده شد.
تفاوت پوکه صنعتی و پوکه معدنی چیست؟ (روش تولید پوکه صنعتی)
پوکه صنعتی از انبساط خاک رس در کوره های گردان با حرارتی حدود هزار و دویست درجه سانتیگراد بدست می آیند. دانه های پوکه صنعتی دارای شکل تقریبا گرد و سطح زبر و ناهموارند. رویه میکروسکوپی خارجی دانه ها دارای خلل و فرج ریز و قهوه ای رنگ و بخش داخلی دانه هادارای بافت سلولی سیاه رنگ است. این در حالی است که پوکه معدنی که از گدازههای آتشفشان به وجود آمده، وزن مخصوص آن کمتر از ۱ است و روی آب شناور میماند. با استفاده از پوکه معدنی وزن ساختمان، تا یک سوم کم و در برابر زلزله مقاومتر میشود.
قیمت پوکه معدنی
پوکه های معدنی ایران در بازار به لحاظ وزنی قیمت گذاری میشود هرچه سبکتر گرانتر!
پوکه معدنی قروه
پوکه معدنی قروه در سایزهای بادامی، فندوقی، نخودی، عدسی و ماسهای قابل فروش است. پوکه معدنی قروه حاصل فعالیت آتشفشان های اطراف شهرستان قروه است که با ایجاد شرایط خاص توسط طبیعت در این شهرستان باعث ایجاد پوکه معدنی با بالاترین درجه کیفیت نسبت به سایر پوکه معدنی های سراسر ایران میشود. تقریبا می توان گفت اولین پوکه ایران است وزن مخصوص حدود ۵۵۰کیلو گرم بر متر مکعب است رنگ ان قهوهای، مشکی و سبز در دانه بندی عدسی، نخودی، بادامی و گردویی تولید می گردد. استخراج از دامنه های کوه های قروه در اطراف رشته کوه زاکرس می باشد . یکی از بهترین وسبکترین پوکه های سطح کشور میباشد زیرا از لحاظ وزن از تمام پوکه هی معدنی دیگر سبکتر میباشددر ضمن پوکه معدنی احمد اباد در بین پوکه های قروه از بقیه سبکتر و گرانتر میباشدبا استفاده از پوکه معدنی قروه در سازه ها میتوانید وزن سازه را بسیار کم و مقاومت سازه را به شدت بالا برد.پوکه معدنی قروه تمامی ویژگی پوکه های معدنی دیگر را دارد و از درجه سختی بالاتر و سبکی و تخلل بیشتری برخوردار است و مناسبترین پوکه معدنی برای استفاده در سازه های مهم است.پوکه معدنی قروه کاربردهای زیادی داره و بهترین مصالح برای شیب دار کردن سقف ساختمانها، هم سطح نمودن کف طبقات، تولید بلوک سقفی بسیار سبک، ساخت بتن، بلوک زنی (دیواری یا سقفی) و پر نمودن سطح لوله کشیهای ساختمانی است.
پوکه های دماوند
- پوکه بنیاد : وزن مخصوص حدود۹۵۰کیلو گرم بر متر مکعب و بسیار کریه و المنظر و طوسی رنگ است ولی هنوز هم مخاطبین خودش را حفظ نموده است . مکان ان در رینه دماوند می باشد.
- پوکه شهرداری : وزن مخصوص حدود ۷۵۰کیلو گرم بر متر مکعب است رنگ ان قهوهای سوخته در دانه بندی بادامی و گردویی تولید می گردد .استخراج از دامنه های کوه دماوند در اطراف رینه می باشد .
- پوکه کورف : بسیار شیبه به پوکه معادن بستان اباد تبریزاست به رنگ سفید با وزن مخصوص ۷۰۰کیلو گرم بر متر مکعب استخراج از معادن اطراف شهر رینه دماوند انجام می گیرد .
- پوکه دستگاهی دماوند : با مدد تجهیزات جدید این کارگاه موفق به تولید پوکه دانه بندی در معدن گردیده است وزن مخصوص ان حدود ۶۵۰کیلو گرم برمتر مکعب میباشد و عموما در دانه بندی نخودی فندوقی تولید می گردد .
پوکه تبریز
پوکه در استان اذربایجان در شهر بستان اباد از معادن اغچی کهل – بنه کهل -شیرین بصورت عمده و برخی نقاط دیگر این شهر بصورت ضعیف تر استخراج می شود. گفته می شود در پوکه استخراجی بستان اباد در صد اندکی از اهک وجود دارد که اگر این مطلب واقعی باشد برای ساخنمانهایی که از لوله کشی تاسیسات فلزی استفاده کرده اند به سبب فرسایشی که در لوله گالوانیزه ایجاد احتمالی می کند مفید فایده نخواهد بود .پوکه بستان اباد یا تبریز عموما ۷۰۰کیلو گرم بر متر مکعب وزن داشته و به رنگ سفید شیری می باشد.
انواع پوکه معدنی قروه
سنگ پوکه معدنی بادامی قروه: پوکه معدنی بادامی یکی از انواع پوکه معدنی قروه است که سایز آن بین ۱۸ الی ۲۶ میلیمتر است.
سنگ پوکه معدنی فندوقی قروه: پوکه معدنی فندقی یکی از انواع پوکه معدنی قروه است که سایز آن بین ۱۰ الی ۲۰ میلیمتر است.
سنگ پوکه معدنی نخودی قروه: پوکه معدنی نخودی یکی از انواع پوکه معدنی قروه است که سایز آن بین ۵ الی ۱۲ میلیمتر است.
سنگ پوکه معدنی عدسی قروه: پوکه معدنی عدسی یکی از انواع پوکه معدنی قروه است که سایز آن بین ۳ الی ۷ میلیمتر است.
سنگ پوکه معدنی ماسهای قروه: پوکه معدنی ماسهای یکی از انواع پوکه معدنی قروه است که سایز آن بین ۰ الی ۵ میلیمتر است.
آشنایی با انواع پوکه معدنی ساختمانی
تنوع پوکه ساختمانی در ۲ نوع صنعتی و معدنی می باشد:
- پوکه صنعتی : پوکه صنعتی در ایران تنها توسط شرکت لیکا در ساوه تولید می گردد که بصورت گرانوله از خاک رس تهیه می گردد . پوکه صنعتی بلحاظ شیمیایی خنثی است و برای تولید بلوک های سبک عملکرد خوبی از خود نشان می دهد. زیرا زمانی که از این پوکه بلوک تهیه می گردد و بعنوان دیوار نصب می شود با گچ که روی قسمت فوقانی قرار می گیر دواکنش شیمیایی اجام نمی دهد و نمک و اب تولی نمی کند یعنی اصطلاحا شوره نمی زند . وزن مخصوص پوکه صنعتی ۴۰۰کیلو گرم بر متر مکعب می باشد .
- پوکه معدنی : نحوه ازمون بار : طول اتاقبار*عرض اتاقبار*ارتفاع بار=متراژ بار موجود در کامیون
پوکه های دیگری که در ایران تولید می شوند به سبب انکه تولید بسیار بالایی ندارند یا از بازار های مصرف اصلی بسیار دور هستند اطلاعات کاملی در رابطه انها وجود ندارد ومصرف استانی دارند پس فقط به اسامی انها جهت مطالعه بسنده می کنیم پوکه شهر بابک *پوکه نرم پودری سرعین *پوکه گناباد* و یک نوع پوکه نه صنعتی و نه معدنی که بصورت گرافیتی است که از سرباره های اتشکاری کارخانجات ذوب اهن استحصال می شود که در مورد ان هم حرف و حدیثای دیگری وجود دارد.
سنگ پا (Pumice)
سنگ پا از انواع پوکههای معدنی است که در واقع نوعی سنگ آذرین است که از سرد شدن گدازههای آتشفشانی شکل میگیرد. وجه تسمیهٔ سنگ پا این است که به دلیل قابلیت بالای سایندگی اش از آن برای زدودن لایههای سفت مردهٔ پوست در پاشنه پا استفاده میشود. در گذشته تنها از چنین سنگهای آذرینی که متخلخل بوده استفاده میشد، اما امروزه انواع پلاستیکی آن نیز موجود است. در گفتار مردم، مثال «سنگ پای قزوین» معروف است و تمثیل «روی فلانی سنگ پای قزوین است!» به این اشاره دارد که طرف از رو نمیرود و کوتاه نمیآید.