بیلی روبین خون چیست؟
بیلی روبین یکی از رنگدانه های زردرنگ صفراوی است که از شکست و تجزیهٔ طبیعی هموگلوبین حاصل میشود و عامل رنگ زرد ادرار و رنگ قهوهای مدفوع است.هموگلوبین که با علامت اختصاری “HB” شناخته می شود، پروتئینی است که در گلبول های قرمز خون وجود دارد و وظیفه اش حمل و نقل اکسیژن و دی اکسید کربن در خون است. گلبول های قرمز خون پس از طی عمر ۱۲۰ روزه ی خود در طحال، توسط ماکروفاژهای طحالی تخریب میشوند. پس از تخریب گلبول های قرمز خون، اریتروسیت های موجود در گلبول های قرمز آزاد شده و به یک “هِم” (heme) و اسید آمینه تجزیه میشوند.
اریتروسیت نام سلولهای قرمز خون است که در مغز استخوان تولید میشوند. این سلول های قرمز خون پس از طی عمر یا آسیب دیدگی٬ در طحال دفع و تخلیه شده و هموگلوبین این سلول ها به هم و گلوبین (که به اسید آمینه برگشت میشود) شکسته میشوند.
بیلی روبین خون معیاری برای سنجش سلامت کبد است.
بیلی روبین بسیار شبیه به رنگدانه ای به نام فیکوبیلین (phycobilin) است که توسط برخی از جلبک ها برای جذب انرژی نور استفاده میشود و حاوی یک زنجیره باز از چهار حلقه پیرولیک میباشد. از این پدیده ایزومری شدن در برابر نور امروزه استفادههای بسیاری میشود. از کاربردهای این پدیده میتوان به فتوتراپی یعنی درمان توسط نور در زردی نوزادان اشاره نمود.
رنج نرمال بیلی روبین در خون چقدر است؟
- رنج نرمال بیلی روبین برای بزرگسالان : ۱/۲میلیگرم در دسی لیتر
- رنج نرمال بیلی روبین برای کودکان و افراد زیر ۱۸سال : معمولاً ۱میلیگرم در دسی لیتر
ایا بیلی روبین بالا خطرناک است؟
اگر میزان بیلی روبین خون (با توجه به رنج نرمالی که اعلام شد) به ۳ میلی گرم برسد، رنگ پوست شخص به زردی میگراید که مشاهده ی آن در سفیدی چشم (که به زردی گرویده) و رنگ پوست بدن که زرد شده است قابل مشاهده خواهد بود. درصورتیکه این علائم را مشاهده کردید حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کنید چرا که باید سریعا علت بیلی روبین بالا تشخیص داده شده و درمان آغاز شود.
با وجود اینکه سطوح بالای بیلی روبین ممکن است در بزرگسالان نیز رخ دهد اما در نوزادان بسیار شایع تر است. دلیل این امر این است که روده نوزادان دارای باکتریهای کمتری برای کمک به تجزیه و دفع بیلیروبین میباشد.
علت بیلی روبین بالا در بزرگسالان
- بیماری ها (مرحله پیش کبدی : پیش هپاتیک/Prehepatic)
- برخی بیماری ها میتوانند منجر به افزایش سطح بیلی روبین در خون شوند که اگر چنین باشد، نوع بیلی روبین بالا پیش از رسیدن به کبد است که به فاز “پیش کبدی” یا “پیش هپاتیک” معروف است و یکی از بیماری های معروف مرتبط کم خونی همولیتیک است.
- کم خونی همولیتیک نوعی کم خونی ناشی از همولیز (تخریب گلبول قرمز) و باز جذب داخلی خون است.
- علت کم خونی همولیتیک تجزیه بیش از حد گلبول های قرمز خون است.
- برخی بیماری ها میتوانند منجر به افزایش سطح بیلی روبین در خون شوند که اگر چنین باشد، نوع بیلی روبین بالا پیش از رسیدن به کبد است که به فاز “پیش کبدی” یا “پیش هپاتیک” معروف است و یکی از بیماری های معروف مرتبط کم خونی همولیتیک است.
- مشکل در عملکرد کبد (مرحله ی کبدی : هپاتیک)
- در صورتیکه مشکلی در عملکرد کبد وجود داشته باشد، کبد قادر نخواهد بود که بیلی روبین را به شکلی که قابل حل شدن در آب باشد تبدیل کند. در نتیجه مقدار زیادی بیلی روبین در کبد باقی می ماند.
- عدم توانایی بدن در دفع بیلی روبین (مرحله ی بعد از کبد : پساهپاتیک/Post-hepatic)
- علت این مشکل می تواند مسدود شدن (انسداد) یک یا چند عضو بدن که عامل دفع مواد زائد از بدن هستند باشد.
دلایل بالا بودن بیلی روبین در بزرگسالان در مرحله ی کبدی
- انواع ویروسها برای مثال هپاتیتA
- الکل
- مصرف داروهایی مانند استامینوفن
- خودایمنی، اختلالی که طی آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول های سالم حمله میکند.
دلایل بالا بودن بیلی روبین در بزرگسالان در مرحله ی بعد از کبد
- وجود سنگ های صفرا در کیسه صفرا
- التهاب یا سرطان کیسه صفرا که عامل تراکم صفرا است.
- پانکراتیت : التهاب لوزالمعده (پانکراس)
روش تشخیصی بیلی روبین چیست؟
بیلی روبین بالا با انجام آزمایش خون و ادرار اندازه گیری می شود.اگر در آزمایش ادرار، بیلیروبین دیده شد، پزشک به سراغ آزمایش سرم خون میرود تا نتایج را تأیید کند و درجه صدمه به کبد را تخمین بزند. اگر هیچ بیلی روبینی در ادرار مشاهده نشود، پزشک مشکل را در شیوه تجزیه گلبول های قرمز خون جستجو میکند. اما در مراحل دیگر از روش های تشخیصی زیر استفاده می شود:
- سنجش آنزیم های کبدی (آزمایش خون مجدد برای ارزیابی عملکرد کبد)
- آزمایش فیزیکی : پزشک به بررسی ناحیه شکمی میپردازد تا بزرگی یا حساسیت کبد را ارزیابی کند.
- تصویربرداری از کبد : ممکن است شامل سونوگرافی، سی تی اسکن و یا ام ار آی باشد.
- آندوسکوپی : در برخی مواقع به منظور بررسی مجرای صفراوی از آندوسکوپی استفاده میشود تا شیوه انتقال صفرا به روده بررسی گردد.
- بیوپسی کبد : در برخی موارد نادر به بیوپسی کبد نیز نیاز است. دراین رویه، نمونه کوچکی از بافت کبد برای بررسی بافت شناسی به آزمایشگاه ارسال میشود.
رژیم غذایی برای بیلی روبین بالا
بهترین راه درمان بیلی روبین بالا، تجویز پزشک متخصص است اما در حالت کلی رژیم غذایی برای جلوگیری از بیلی روبین بالا شامل موارد زیر است:
خوارکی های مفید برای سلامت کبد و کاهش بیلی روبین بالا
- آب
- نوشیدن آب کافی در طول روز یکی از بهترین روش های برای سلامت کبد است.پس در طول روز حداقل ۸ لیوان آب حتما بنوشید.
- جو دوسر و غذاهایی که فیبر زیادی دارند
- جو دوسر میتواند در کاهش وزن و رها شدن از چربی های اضافی شکم که راهی خوب برای پیشگیری از بیماریهای کبدی است مفید باشد.
- کلم بروکلی و بیشتر خوردن سبزیجات
- قهوه
- دو تا سه فنجان قهوه در روز چرا که زیاده روی در خوردن قهوه مضر است.
- قهوه میتواند ریسک سرطان کبد را کاهش دهد.
- چای سبز
- چای سبز منبع آنتی اکسیدانی به نام کاتچین است.
- چای سبز میتواند از برخی از سرطان ها پیشگیری کند که شامل سرطان کبد هم میشود.
- بادام
- مغزها مخصوصا بادام منابع خوبی از ویتامین E هستند که یک مادهی مغذی مفید برای محافظت از شما در برابر بیماری کبد چرب است.
- بادام برای قلب تان نیز مفید است.
- هر وقت هوس کردید چیزی بخورید، یک مشت بادام بردارید.
- میتوانید از بادام در انواع سالاد استفاده کنید تا تُردی مطلوبی به آن بدهید.
- اسفناج
- سبزیجات برگدار دارای آنتی اکسیدانهای قدرتمندی به نام گلوتاتیون هستند که حامی عملکرد درست کبد است.
- اسفناج میتواند اساس یک سالاد خوب برای شام باشد.
- تفت دادن اسفناج همراه با سیر و روغن زیتون نیز عالی است. میتوانید روی آن هم مقداری پنیر پارمزان بریزید.
- بلوبری / زیتون / آلو
- بلوبری دارای مادهی مغذی پلی فنول است که میتواند از شما در برابر بیماری کبد چرب غیر الکلی محافظت کند. اگر بلوبری دوست ندارید، سایر خوراکیهای سرشار از پلی فنول ها مانند شکلات تلخ، زیتون و آلو را انتخاب کنید.
- ادویه ها : آویشن، رزماری و مریم گلی
- این گیاهان منابع خوبی از پلی فنولها هستند. ضمنا استفاده از این ادویهها به شما کمک میکند به نمک کمتری نیاز پیدا کنید. دارچین، ادویه کاری و زیره ی سبز نیز ادویههای مناسبی هستند و علاوه بر کمک کردن به سلامت کبد، برای سلامت قلب هم مفیدند.
خوارکی های مضر برای سلامت کبد که عاملی برای بیلی روبین بالا هستند :
- غذاهای چرب
- از سیب زمینی سرخ کرده ، همبرگر و صرف زیاد غذاهایی که پُر از چربی های اشباع هستند اکیدا خودداری کنید.
- قند و شکر
- شیرینی جات کمتر مصرف کنید!
- مصرف قند فراوان تاثیرات مخربی روی کبد دارد چرا که تبدیل قند به چربی، بخشی از کار کبد است و اگر در مصرف قند و شکر زیاده روی کنید، کبدتان چربی زیادی تولید می کند که باعث به تجمع چربی در اطراف آن میشود و در بلند مدت، نتیجه ای جز بیماری کبد چرب نخواهد داشت.
- نمک
- بدن شما فقط به اندازهای که برای عملکرد بدن تان لازم است، نمک نیاز دارد. رژیمهای غذایی که سدیم زیادی دارند میتوانند منجر به فیبروز سیستیک شوند که اولین مرحله ی زخم کبد است. برای کاهش نمک مصرفی تان از خوردن غذاهای فرآوری شده اجتناب کرده و در عوض سبزیجات تازه را جایگزین کنید و نکمدان را سر سفره نیاورید!
- غذاهای بسته بندی
- غذاهای بسته بندی معمولا پُر از قند و نمک و چربی هستند.
- همراه خود مقداری آجیل یا میوهی خشک به محل کارتان ببرید و از خوردن چیپس و خوراکی های مشابه آن پرهیز کنید.
- الکل
- دوری از الکل موجب سلامت کبد شما خواهد شد و مصرف آن نتیجه ای جز مبتلا شدن به کبد چرب نخواهد داشت!
در موج باز بخوانیم: